بخشی از مقاله
نقش عوامل موثر بر کاهش زمان و هزينه ها ،از لحظه فروش انرژي تا وصول مطالبات و تاثير آن در گردش نقدينگي شرکت هاي توزيع
چکيده :
با تجديد در ساختار صنعت برق و اين که شرکت هاي توزيع بعنوان خرده فروش در بازار برق محسوب مي گردند و بدليل نوسانات قيمت در بازار فروش ،همواره در معرض ريسک ضرردهي قرار دارند. لذا مي طلبد شرکتهاي مذکور در جهت انجام يک حرکت و جهش اصولي در کاهش هزينه هاي خدمات پس از فروش انرژي ، زير ساخت مطمئن در سطح شرکت ايجاد نمايند و با حداقل نمودن فاصله فروش انرژي تا دريافت درآمد ناشي از آن بدنبال حداکثر نمودن سود خود باشند.
لذا هدف از اين تحقيق شناخت رفتار مشتريان و ارائه روش هاي جديد در جهت کاهش زمان و هزينه هاي جانبي فروش انرژي (دوره قرائت ) و وصول آن از زمان صدور صورتحساب تا لحظه دريافت هزينه انرژي فروخته شده ،در شرکت توزيع برق استان يزد است . همچنين در اين مقاله مزايا و پيشنهادات ، در رابطه با شناخت رفتار مصرف کنندگان و ارائه راهکارهاي نوين از لحظه اي که متقاضي به عنوان مشترک شناخته مي شود تا اعلام هزينه هاي برق مصرفي به آنها از طريق حداقل نمودن دوره قرائت توسط راه اندازي شبکه هاي هوشمند قرائت ( AMR)، اصلاح روش توزيع صورتحساب، اثر کاهش هزينه کارمزد بر درآمد شرکت ( نحوه پرداخت صورتحساب ) و ارائه روشهايي براي ترغيب مشترکين به پرداخت الکترونيکي قبوض و دستيابي سريعتر به انرژي فروخته شده به مشترکين مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است .
واژه هاي کليدي : بازه زماني ، پرداخت غير حضوري ، صورتحساب ، قرائت ، وصول مطالبات
١- مقدمه :
يکي از مهمترين چالشهاي اساسي در صنعت برق عدم کفايت منابع مالي با توجه به رشد سريع مصرف است . و طبعا موضوع بدهي معوقه برق مصرفي از سوي مشترکان و از طرفي هزينه هاي هنگفت خدمات قرائت و توزيع صورتحساب اين چالش را عميق تر مي کند. بديهي است که بدون داشتن سرمايه لازم نمي توان به اجراي سياست هاي بنيادين در صنعت برق اميدوار بود و رضايت ذينفعان را حداکثر نمود. در اين ميان شرکت هاي توزيع و توليد بعنوان خريداران و فروشندگان خصوصي در بازار حضور دارند و مي بايست با حداقل نمودن هزينه هاي خدمات ارائه شده همواره به فکر حداکثر نمودن سود خود از طريق جذب نقدينگي به موقع باشند که در اين ميان شرکت هاي توزيع (که در آينده تنها تامين کننده هزينه توليد و انتقال و توزيع برق هستند.) بعنوان پل ارتباطي بين توليدکنندگان و مشترکين برق مي بايد انرژي را بطور مطمئن و پايدار با يک نرخ ثابت يا چند نرخ ثابت مبتني بر زمان به مشتريان بفروشند و نوسانات مصرف را پيش بيني نمايند.
در راستاي عزم راسخ دولت محترم در استقرار دولت الکترونيک در سال ١٣٨٤ نظام پرداخت الکترونيکي قبوض کشور توسط هيئت وزيران تدوين و با عنوان آيين نامه گسترش بهره برداري از خدمات پول الکترونيک [٤] ابلاغ گرديد و در سال ١٣٨٥ طرح هماهنگ پرداخت الکترونيکي قبوض [٤] حاصل توافق بانک ها و شرکتهاي خدماتي در زمينه بهبود روشهاي پرداخت و تبادل اطلاعات قبوض خدماتي وساير اقدامات اجرايي پروژه موصوف که بانک ها در مقابل خدمات وصول قبوض شرکت هاي صادر کننده مبلغي به عنوان کارمزد هر قبض از شرکت مربوطه دريافت مي نمايند، که با اعلام نرخ هاي جديد کارمزد بانک ها بابت دريافت مبالغ قبوض که عملا از ابتداي سال ٨٩ اجرا گرديده، هزينه انجام اين خدمات افزايش چشمگيري پيدا نموده است .
بانک مرکزي افزايش حداقل ٥٠ برابري نرخ کارمزد را بنا به درخواست و پيگيري مکرر بانک ها با هدف تشويق مردم به استفاده از خدمات الکترونيک و کاهش مراجعات به شعب که صرف وقت و هزينه هاي زيادي به همراه دارد اعلام نمود که با اين هزينه هاي جديد نيز شعب بانک ها مدعي بودند که تعرفه کارمزد جديد نيز هزينه هاي ارائه خدمات بانکي را پوشش نمي دهد.با اين حال افزايش نرخ کارمزد، هزينه هاي هنگفتي را به شرکت هاي صادر کننده قبوض تحميل نموده است و براي شرکت هاي خدمات دهنده مانند شرکت هاي توزيع برق که بخش عمده اي از منبع درآمدي آنها از وصول مبلغ قبوض مي باشد ضرورتي جديد را در راستاي حرکت به سمت توسعه و تشويق مشترکين به استفاده از روشهاي پرداخت غير حضوري مي طلبد تا تمهيدات لازم براي کاهش هزينه هاي کارمزد بانکي قبوض انديشيده و راهبرد مناسبي براي منطقي نمودن اين هزينه ها اتخاذ نمايند. از زمان نصب لوازم اندازه گيري که مصرف کننده به عنوان مشترک صنعت برق شناخته مي شود تا دوره کاري قرائت که بطور متوسط دو ماه در کشور مي باشددو وقفه ايجاد مي گردد:[۵]
١- وقفه در برگشت سرمايه کالاي فروخته شده تا محاسبه هزينه آن
٢- وقفه از زمان محاسبه تا صدور صورتحساب و پرداخت توسط مشترک
در اين مقاله هدف کم کردن اين بازه هاي زماني است تا شرکت هاي توزيع بتوانند با کم کردن اين فاصله ها سريع تر به پول خود برسند و با گردش نقدينگي بالا مشکلات صنعت برق را رفع نمايند.
١-١- جامعه آماري مورد نظر :
جامعه آماري مورد نظر شرکت توزيع نيروي برق استان يزد ( جدول شماره ١) با تعداد ٥٢٩٥٨٧ مشترک مي باشد که از اين تعداد اشتراک بيش از ٨٠ درصد آن، مشترکين بخش خانگي شامل مي شوند که تقريبا ٢٦ درصد انرژي مصرفي کل استان را به خود اختصاص مي دهند که خدمات پس از فروش انرژي اين بخش ، هزينه هاي سرسام آوري را براي شرکت بدنبال دارند. [٢]
٢- فرآيند قرائت تا وصول : يکي ديگر از موانعي که شرکت هاي توزيع در کشور با آن مواجه هستند تناوب کاري قرائت ، صدور و توزيع صورتحساب برق مصرفي مي باشد و از طرف ديگر روش قرائت فعلي وقت گير، خسته کننده و توام با خطا است که از دغدغه هاي اصلي شرکت هاي توزيع به حساب مي آيد. که اين دوره کاري دو ماهه باعث ايجاد تاخير زماني تا وصول بهاي برق مصرفي با توجه به ارزش زماني پول ، کاستي ها و ضررهايي براي شرکت هاي توزيع در بر دارد که سبب انباشته شدن بدهي مشترکين و عدم توان پرداخت توسط آنان را بدنبال دارد، لذا هدف يافتن راهکار مناسب جهت کاهش اين بازه زماني و همچنين کاهش هزينه هاي قرائت ، صدور صورتحساب و توزيع قبوض، براي به تعادل رسيدن در آمد ها و هزينه هاي شرکت توزيع مي باشد.
١-٢- قرائت :
هم اکنون دوره قرائت مشترکين عادي ( کمتر از ٣٠ کيلو وات ) در کشور دو ماه مي باشد که دستيابي شرکتهاي توزيع در بهترين شرايط از زمان تحويل انرژي به مصرف کننده تا دريافت آن به طور متوسط سه ماه طول مي انجامد که اين تاخير زماني در تحويل کالا و دريافت پول با توجه به وقفه ايجاد شده و هزينه هاي جاري و نگهداري تاسيسات در شرايط ايده آل نقدينگي صنعت برق را همواره يک فصل به تعويق مي اندازد و اين صنعت را همچنان با مشکلات مالي مواجه مي سازد ، لذا مي طلبد تا صنعت برق جهت جلوگيري از اين فاصله زماني و دستيابي سريعتر به سرمايه خود در دوره قرائت لوازم اندازه گيري تجديد نظر نمايد و در کوتاه مدت دوره قرائت را به ٤٥ روز ( ٨دوره قرائت در سال ) و نهايتا به يک ماه کاهش دهند. در بلند مدت استفاده از سيستم هاي اندازه گيري هوشمند راهکاري مناسب جهت برطرف نمودن مشکلات قرائت است که يکي از پر کاربرد ترين روشهاي اخير تکنولوژي (Automatic Meter Reading)AMR مي باشد که در يک سيستم AMR ايده آل تمام کنتور هاي برق يک منطقه خاص از يک مرکز و از راه دور به طور خودکار قرائت مي شود و صورتحساب مشترکين نيز بدون خطا صادر مي گردد و علاوه بر آن امکان قطع و وصل را براي مشترکين بدحساب از راه دور فراهم مي نمايد. [٦]
مزاياي استفاده از سيستم هاي اندازه گيري هوشمند :(AMR)
- حفظ مسائل امنيتي
- کاهش هزينه هاي قرائت کنتور
- جلوگيري از سوء استفاده مشترکين
- جلوگيري از سرمايه گذاري بي رويه در صنعت برق
- کنترل مصرف مشترکين و پيش بيني صحيح تر ميزان بار شبکه به صورت لحظه اي
- حل معضلات قرائت ( ممانعت از ورود به منازل
مشترکين ، عدم قرائت به دليل در بسته بودن و ...)
لازم به ذکر است فعاليت هاي اجرايي استفاده از سيستم اندازه گيري هوشمند بايد مبتني بر طراحي صحيح ، با در نظر گرفتن وضعيت حال و آينده تکنولوژي مربوطه و نياز هاي اساسي جهت پياده سازي و فرصتهاي ناشي از اجراي آن باشد.
قابليت سيستم هاي اندازه گيري هوشمند :
- قابليت اعتماد داده ها
- جلوگيري از سرقت يا استفاده غير مجاز
- اجراي طرح توجيه اقتصادي داشته باشد
- امکان کنترل از راه دور لوازم اندازه گيري
٢-٢- صدور و توزيع صورتحساب :
امروزه بيشتر سازمان هايي که با تعداد زيادي مشترک سروکار دارند مجبور به صدور قبوض و صرف هزينه هاي سرسام آوري ( نيروي کار، کاغذ، پرينتر، حمل ونقل و ... ) هستند که جهت جلوگيري از صرف اين هزينه ها، شرکت ها مي طلبد از صدور صورتحساب کاغذي خود کاسته و به سمت ارسال صورتحساب الکترونيکي حرکت نمايند که از بين شرکت هاي ارائه دهنده خدمات، شرکت مخابرات در زمينه تلفن همراه به علت دسترسي آسان به اطلاعات مشترکين خود به موفقيت خوبي دست يافته است .
٣-٢- تاثير اقتصادي صورتحساب الکترونيکي بر
درآمد شرکت توزيع :
با توجه به اطلاعات جمع آوري شده از سيستم جامع آماري خدمات مشترکين شرکت توزيع برق استان يزد مجموع اشتراک هاي امور چهار گانه مرکز استان ٢٥٥٠٠٠ اشتراک مي باشد و برابر قرارداد في مابين با شرکت هاي طرف قرارداد قرائت و توزيع صورتحساب و صدور آن به ازاي هر توزيع
- امکان تغيير و به روز رساني، هماهنگ با پيشرفت تکنولوژي
- جلوگيري از امکان خواندن يا تغيير دادن داده هاي بر روي کنتور
- پردازش و تحليل داده ها و اطلاعات جمع آوري شده از روي لوازم اندازه گيري و شبکه
- قابل راه اندازي با بستر مخابراتي مناسب در هر نقطه اي بطوريکه تغييرات شبکه برق بر روي آن تاثير نداشته باشد.
صورتحساب مبلغ ١٥١٨ ريال و به ازاي صدور هر صورتحساب مبلغ ٣٠٠ ريال به پيمانکار پرداخت مي گردد. [١]
با فرض اينکه شرکت توزيع يزد کليه صورتحساب ها را به صورت الکترونيکي ، به مشترکين خود ارسال نموده بود برابر جدول شماره (٢) فقط در يک دوره مبلغ ٤٣٨٠٩٠٠٠٠ ريال سود داشت .
يکي از اهداف اين بخش مقاله سوق دهي شرکت توزيع نيروي برق استان يزد به سمت ارسال صورتحساب مشترکين از طريق پيام کوتاه يا دريافت شناسه قبض و شناسه پرداخت توسط مشترکين با ايجاد بستر مناسب از طريق On Line بودن سايت شرکت توزيع با حفظ مسائل امنيتي و حراستي مي باشد.
مزاياي اين طرح :
- کاهش هزينه ها
- امکان وصول سريع تر
- جلوگيري از هدر رفتن سرمايه ملي کشور
- ارسال سريعتر صورت حساب به دست مصرف کننده
- مطمئن بودن از رسيدن صورتحساب به دست مشترکين
- آزاد سازي وقت مامور قرائت و امکان کاهش دوره زمان قرائت با نيروي موجود
٣- وصول مطالبات :
بديهي است که بدون داشتن سرمايه لازم نمي توان به اجراي سياست هاي بنيادي در صنعت برق اميدوار بود و از طرفي جهت تامين هزينه هاي مالي شرکتهاي توزيع ، مي بايست مشترکين نيز به تعهدات خود از لحاظ پرداخت بدهي خويش توجه کامل و لازم را داشته باشند همانطور که ملاحظه مي گردد صنعت برق از بدو تشکيل سال ١٣٤٣ تا کنون همواره با زيان روبرو بوده است و از طرفي با خصوصي سازي شرکت هاي توزيع و اجراي طرح هدفمند سازي يارانه ها، شرکت ها جهت پاسخگويي به موقع به تقاضاي مشتريان خود نياز به نقدينگي بيشتري دارند تا بتوانند سريعتر به بهاي انرژي فروخته شده خود دست يابند که هدف از اين قسمت مقاله شناسايي عوامل موثر بر وصول به موقع و شناسايي موانع در شرکت توزيع نيروي برق استان يزد مي باشد. [٣]
با توجه به اطلاعات استخراج شده از سيستم جامع مشترکين بيش از ٨٠ درصد مشترکين استان به اشتراک هاي خانگي تخصيص دارد که اين تعداد از مشترکين تقريبا بيشتر از ٢٥ درصد از فروش انرژي کل استان را به خود اختصاص داده اند که پيگيري مطالبات اين تعداد از مشترکين در سطع وسيعي با بافت جغرافيايي و فرهنگي متفاوت نياز به راهکار هاي موثر بر تسريع وصول مطالبات را دارد و روشهاي سنتي و تکراري ديگر پاسخگوي بدهي معوقه مشترکين نمي باشد لذا جهت رسيدن به وصولي ساليانه صد در صد و جلب رضايت مشترکين از راهکارهاي جديد بايد استفاده نمود.[١]
عوامل موثر بر تاخير و کاهش وصول مطالبات :
١- طولاني بودن دوره قرائت
٢- کارآمد نبودن مکانيزم هاي کنترلي وصول مطالبات
٣- عدم استفاده از اهرم هاي قانوني براي وصول مطالبات مخصوصا مراکز و ارگانهاي دولتي
٤- با عدم دريافت به موقع مطالبات، مشترکين چنين مي پندارند که شرکت توزيع بر مطالبات خود کنترلي ندارد.
٥- تکراري بودن اخطاريه هاي دوره اي وعدم اقدام به موقع از ديدگاه مشترکين فاقد ارزش شناخته شده است .
راهکارهاي افزايش وصول مطالبات :
١- پاسخگويي صحيح به مشترکين توسط کليه پرسنل مواجه با ارباب رجوع
٢- آموزشهاي لازم به مامورين قرائت و گروههاي وصول مطالبات در خصوص نرخ و نحوه محاسبه صورتحساب ها
٣- کم کردن درصدي از اشتراکهاي هر مامور قرائت و اصلاح قرارداد قرائت و توزيع صورتحساب و وصول مطالبات به نحوي که مسئوليت وصول مطالبات نيز به عهده شرکت پيمانکار قرائت باشد.
٤- آگاه سازي جامعه به اينکه خدمات صنعت برق جزء نياز
هاي ضروري زندگي است که پرداخت به موقع بهاي برق مصرفي مي تواند شرط لازم و کافي جهت تامين برق پايدار و مطمئن باشد.
٥- استفاده از اهرم هاي تشويقي براي پرسنلي که مستقيم درگير وصول مطالبات اند.
٦- نظارت وکنترل در حين اجرا توسط مديران ارشد ستادي
٧- اصلاح قرارداد وصول مطالبات با شرکت پيمانکار (بر مبناي آخرين وصولي دريافت شده از طرف مشترک و بر مبناي افزايش درصد وصولي به صورت پله اي )
٨- شناسايي مناطق (استفاده از فرهنگ عمومي منطقه و ارتباط موثر با مسئولين محلي)
١-٣- تمايل مشترکين در بکارگيري انواع روشهاي
پرداخت غير حضوري :
تاريخچه پرداخت غير حضوري در ايران به سال ١٣٨١(با همت برخي از شرکت ها و بانک هاي خصوصي) برمي گردد و از نيمه دوم سال ١٣٨٥ بصورت فراگير بکار گرفته شد و امروزه پس از گذشت چندين سال با عبور از مراحل اوليه و توسعه کمي و کيفي وارد عرصه جديد جذب حداکثري کاربر در فعاليت خود شده است . [٥]
آمار مقايسه اي انواع روش هاي پرداخت غير حضوري قبوض برق توسط مشترکين شرکت توزيع نيروي برق استان يزد در ١٠ ماهه اول سال ١٣٨٩ و ١٣٩٠ به شرح جدول شماره (٣) و نمودار (١) مي باشد.
