بخشی از مقاله
خلاصه
تحقیق حاضر نیز به منظور بررسی شناسایی عوامل مؤثر بر ایجاد مطالبات معوق در بانک انصار استان آذربایجان غربی انجام گرفته است که جامعه ی آماری آن کارکنان بانک انصار استان آذربایجان غربی بوده و با توجه به تعداد 200 نفر کل کارکنان تعداد115پرسشنامه تکمیل شده برای تحلیل داده های منتج از پرسشنامه از ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج ارتباط معنی داری بین عوامل مدنظر را با ایجاد مطالبات معوق نشان میدهد.
-1 مقدمه
یکی از مهمترین عملیات بانکی، جذب منابع و استفادهی از آن برای تأمین نیازهای مالی انواع فعالیتهای اقتصادی است. به عبارت دیگر، بانکها واسطهی مالی بین سپرده گذاران و متقاضیان تسهیلات بوده و با استفاده از منابع خود و سپردههای مردم، مبادرت به اعطای تسهیلات می نمایند. بانکها با در اختیار داشتن بخش عمده ای از نقدینگی جامعه، نقش بسیار حساس و مهمی در نظام اقتصادی ایفا نموده و در تنظیم روابط و مناسبات اقتصادی جامعه، تأثیر بسزایی دارند. سیستم بانکی در اقتصاد ایران علاوه بر داشتن نقش واسطه وجوه در بازار پول، به دلیل عدم توسعه کافی بازار سرمایه، نقش اساسی در تأمین مالی برنامههای میان مدت و بلند مدت اقتصادی کشور دارند. منابع مالی برای ایفای این نقش از طرف سپرده گذاران، تأمین می گردد
در بانکداری متعارف، که قدمت چند صد ساله دارد، بیشترین تسهیلات بانکها بصورت وام داده می شود. بانکها در این نظام با دریافت پس اندازها و سپردهها از اشخاص و مؤسسات، به آنان بدهکار می شوند و پس از مدتی با توجه به مدت و مبلغ پس انداز یا سپرده، اصل و سود آن را مطابق نرخ از پیش تعیین شده به آنان می دهند
دریافت این نوع سپردهها و محاسبهی آن، همچنین اعطای تسهیلات و اعتبارات بانکی، در این نوع سیستم بانکداری به راحتی انجام می گیرد. لذا در این نوع از سیستم بانکداری، سودآوری بانک، هنگامی تضمین خواهد شد که مشتری و متقاضی تسهیلات در سررسید مقرر و بر پایه اعتماد متقابل اقدام به بازگشت تسهیلات اعطایی نماید
علی رغم بستر بوجود آمده در زمینه شفافیت عمل سیستم بانکی در دوران معاصر و استقرار نظام بانکداری اسلامی و حذف بهره و برقراری کارمزد و حق الوکاله که استقرار نظام پولی و اعتباری بر مبنای عدالت و با تنظیم گردش صحیح پول و اعتبار، بویژه حفظ ارزش پول و ایجاد تعادل در موازنه پرداختها و تسهیل مبادلات بازرگانی و ارایهی خدماتی که قانوناً بر عهدهی بانکها محول شده، شاهد افزایش و رشد مانده مطالبات معوق میباشیم. در صورتیکه اگر تمهیدات لازم در زمینه وصول مطالبات معوق و سررسید گذشته تسهیلات به عمل آید، بخش قابل توجهی از کمبود منابع مالی و اعتباری بانکها مرتفع خواهد شد
بنابراین با توجه به ماهیت فعالیت تخصصی بانک انصار در زمینهی اعطای انواع تسهیلات در بخشهای مختلف، کاهش مطالبات معوق به عنوان یکی از اقدامات اساسی در بهبود وضعیت مالی بانک انصار، مثمر ثمر خواهد بود. بنابراین، پژوهش حاضر با به سؤال گرفتن این پرسش اصلی آغاز شده است که از دیدگاه کارشناسان و مشتریان نظام بانکی بانک انصار استان آذربایجان غربی عوامل مؤثر بر شناسایی و تبیین عوامل مطالبات معوق کدامند؟ و چه راهکارهایی در کاهش مطالبات معوق در بانک انصار مؤثر خواهد بود؟
-2 مبانی نظری تحقیق
مطالبات: کلیه تعهدات مالی به نفع مشتری بانک است که به مرحله وصول نرسیده باشد
متقاضی یا مشتری: هر شخص حقیقی یا حقوقی را که طرف معامله بانک بوده و از آن خدمات و تسهیلات دریافت میکند، مشتری گویند - حیدری، . - 1390 تسهیلات اعتباری: وامها و تسهیلاتی که بانکها به مشتریان، اعطا می کنند.
مطالبات معوق: مطالباتی که بیش از6 ماه و کمتر از18ماه از تاریخ سررسید و یا تاریخ قطع بازپرداخت اقساط آن سپری شده است
گرفتن وثایق و پشتوانه بصورت کلی، شرط لازم و کافی، جهت اعطای تسهیلات نمی باشد، به بیان دیگر این امرصرفاً پوششی است برای جبران تغییرات احتمالی شرایط پس از اعطای تسهیلات. بر این اساس باید گفت اصلاح این نگرش و جایگزینی آن با نگرش و اصول منطبق با اصل اعمال نظارت بر فرآیند اعطای تسهیلات یعنی بررسی صحیح و همه جانبه درخواستهای دریافت تسهیلات از ابعاد اقتصادی، مالی و فنی، تعیین صلاحیت مشتریان مبنی بر توانایی ایشان در بازپرداخت تسهیلات دریافتی از ضروریات در موفقیت عملکرد مؤسسات مالی و تضمین بازگشت سرمایه و سود مورد انتظار آنها می باشد البته این موضوع بدان معنی نیست که هیچ توجهی به دریافت وثیقه در قبال پرداخت تسهیلات نشود، بلکه در کنار اجرای سیاستهای نظارتی در امر اعطای تسهیلات، انتخاب بهترین روش برای گرفتن وثایق معتبر، سهلالوصول، محکم و قانونی که از متضرر شدن مؤسسه تسهیلات دهنده جلوگیری نماید و در مواقع لزوم بتوان از محل این وثایق ضرر و زیان مؤسسه را جبران کرد، ضروری است.
آنچه امروزه بر آن تأکید می شود، احساس مسؤولیت، همت و تلاش تمامی مسؤولین و ذینفعان برای وصول مطالبات و در اولویت قراردادن این موضوع مهم در فعالیتهای مالی و اعتباری و بانکی است، زیرا مطالبات معوق از یک طرف منابع درگیر در بخش اعتباری را راکد و بلا استفاده کرده است و از سوی دیگر فرصت استفادهی سایر مشتریان از منابع این مؤسسات را گرفته و در نتیجه، سودآوری را کاهش میدهد
-3 تاریخچه بانک انصار
پس از موافقت ضمنی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با تأسیس بانک انصار دراوایل سال 1388، هیأت موسس بانک نسبت به تهیه برنامه های عملیاتی و چارچوب راهبردی کار بانک اقدام نمودند . در این راستا طرح اساسنامه بانک نیز به بانک مرکزی تقدیم شد. اساسنامه پیشنهادی در تاریخ 31/6/1388 در یک هزار و صد و دومین جلسه شورای عالی پول و اعتبار مطرح شد و به تصویب رسید. پس از تصویب اساسنامه در شورای مذکور ، هماهنگی لازم با بانک مرکزی به مدت 3 ماه جریان یافت ونهایتاً در تاریخ 10/2/1388 نامه موافقت اصولی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران خطاب به هیأت موسس و سازمان بورس و اداره ثبت شرکتها و موسسات غیر تجاری صادر گردید.
تهیه اطلاعات تکمیلی مورد نیاز بورس و اداره ثبت شرکتها و موسسات غیر تجاری به سرعت با بکارگیری کارشناسان عالی انجام شد و پس از اخذ موافقت های مورد نیاز زمان پذیره نویسی عمومی بانک انصار از تاریخ 15/12/1388 تا تاریخ 15/12/1388 تعیین و و برگزار شد. در ادامه روند پیگیری تأسیس بانک انصار ، جلسه مجمع عمومی هیأت موسس در تاریخ 5/2/1389 برگزار و دستورات ذیل بررسی و تصمیمات مقتضی اتخاذ گردید:
بررسی و تصویب گزارش موسسین .
اجراز پذیره نویسی کلیه سهام بانک و تأدیه مبالغ لازم. تصویب طرح اساسنامه بانک .
انتخاب اعضای اصلی و علی البدل هیأت مدیره.
انتخاب بازرسان اصلی و علی البدل وتعیین حق الزحمه مربوطه. انتخاب روزنامه های کثیر الانتشار جهت درج آگهی های بانک . سایر موارد.
بانک انصار در تاریخ 3/8/1389 با شماره 374528 در اداره ثبت شرکتها و موسسات غیر تجاری به ثبت رسید و شخصیت حقوقی آن شکل گرفت وهایتاًن با نامه شماره 59204 تاریخ 20/3/1389 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بعنوان یازدهمین بانک خصوصی کشور فعالیت خود را آغاز نمود. کمک به ایجاد فضای رقابتی سالم ، تشویق پس انداز و سرمایه گذاری ، حفظ حقوق سرمایه گذاران، ایجاد زمینه رشد و توسعه اقتصادی از اهم مواردی است که مورد توجه مدیران و کارکنان خدوم این بانک می باشد. بانک انصار در حال حاضر دارای بیش از 600 شعبه و 70 باجه یکپارچه می باشد.
-4 پیشینه پژوهش
دکتر حبیب اله صلاحی و همکارش - - 1385در پژوهشی که انجام شده بعد از بررسی وضعیت مشتریان دارای ریسک و بدهکار با بهره گیری از روش تحلیل تبعیضی در بانک کشاورزی به این نتیجه رسیدندکه در بین عوامل مرتبط با ویژگیهای اعتباری مدیریتی شرکتها عوامل تعداد حسابهای بانکی، داشتن ضامن و تعداد چکهای برگشتی دارای بیشترین اهمیت در ایجاد تمایز میان وام گیرندگان، بازپرداخت کننده و قصور کننده می باشد و با توجه به ارایه تسهیلات این بانک به کشاورزان عوامل محیطی ازجمله خشکسالی نیز در بازپرداخت تسهیلات مؤثر بوده است
فیلوسا - Filosa, 2007 - بر اساس مطالعات صورت گرفته رفتار سیستم بانکی ایتالیا را از طریق آزمون استرس توسط مدل var سه گانه، تخمین زدند. یافته های پژوهشی: است. نتایج تحقیق نشان داد که نرخ قصور کارکنان و میزان سود بانکی به عنوان شاخصی از بحران بانکی رابطه وجود دارد و به هم وابسته هستند.
-5 مواد و روشها
با مطالعهی تحقیقات مشابه و با کمک و مشورت مدیران و کارشناسان بانکی شعب بانک انصار استان آذربایجان غربی، هدف شناسایی عوامل اصلی ایجاد مطالبات معوق در بانک انصار شناسایی گردید و بصورت 2 متغیر مستقل مورد بررسی قرار گرفت. این دو عامل - متغیر - به ترتیب عبارتند از: میزان نظارت بر مصرف تسهیلات اعطایی، تخصص و احساس مسؤولیت پرسنل بانک انصار.
بر اساس دو عامل یا متغیر مستقل مورد بررسی پرسشنامه ای با 36 سؤال تنظیم و بین پرسنل 27 شعبه ی مختلف بانک انصار در سطح استان آذربایجان غربی توزیع گردید. که در نتیجهی این پیمایش، 114 پرسشنامهی تکمیل شده جمع آوری گردید. دادههای حاصل از پرسشنامههای جمع آوری شده از طریق نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که گزارش نتایج و تفسیر آن در پی مطالب خواهد آمد. در ابتدای گزارش نتایج نظرسنجی نمای کلی پاسخگویان به پرسشنامه توصیف و ارایه می گردد. در ادامهی گزارش به جزییات پرداخته و به ارایه نتایج نظرسنجی با دخالت و تأثیر متغیرهای مستقل تحقیق بر ایجاد مطالبات معوق در بانک انصار پرداخته و در این رابطه روابط معنی داری را بر اساس ضریب همبستگی پیرسون استخراج میسازد.
-6 نتیجهگیری
فرضیهی اول بین نظارت بر چگونگی مصرف تسهیلات اعطایی و مطالبات معوق بانک انصار رابطه ی معنیداری وجود دارد به این صورت که فقدان نظارت کافی بر چگونگی مصرف تسهیلات اعطایی موجب افزایش مطالبات معوق بانک انصار میگردد.
جدول :1 میزان اثر بخشی متغیر نظارت بر مصرف در مطالبات معوق
با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون، مشخص شد که بین نظارت بر مصرف تسهیلات اعطایی به عنوان متغیر مستقل و مطالبات معوق بانک انصار به عنوان متغیر وابسته در سطح معنیداری 0/01 رابطه معنیداری وجود ندارد. به عبارت دیگر از نظر پاسخگویان نظارت بر چگونگی مصرف تسهیلات تأثیر چندانی بر استرداد اقساط و در نتیجه جلوگیری از ایجاد مطالبات بانکی معوق ندارد. در تشریح آن میتوان بیان داشت که در بحث نظارت همان طوری که در فصل اول عنوان شد نظارت در مفهوم وسیعتر به معنای مطابقت آنچه که وجود دارد با آنچه که باید وجود داشته باشد و آنچه که موجود است با آنچه که مطلوب است میباشد. قبل از اجرای عملیات بانکداری بدون ربا و در زمان بانکداری ربوی بانکها از نظر تخصیص منابع نیاز چندانی به مقولهی نظارت به مفهوم فعلی نداشتند. چرا که تنوع تسهیلات به صورت امروزی وجود نداشت و متقاضی با قراردادن وثیقهی مورد نظر بانک میتوانست از تسهیلات اعتباری به صورت خرید دین یا اعتبار در حساب جاری استفاده نماید.
فرضیهی دوم بین تخصص و احساس مسؤولیت پرسنل بانک انصار و مطالبات معوق بانک انصار رابطهی معنیداری وجود دارد به این صورت که ضعف تخصص و احساس مسؤولیت پرسنل بانک انصار موجب افزایش مطالبات معوق بانک انصار میگردد.
