بخشی از مقاله
چکیده
نیروی انسانی یکی از مهمترین عواملی است که از طریق مشارکت ،نقش بسیار مهمی را در ارتقای فرهنگ کار ایفا می کند در کشور ما یکی از موضوعاتی که سازمانها و مجامع عمومی با آن روبرو هستند مساله ی چگونگی ارتقای فرهنگ کار است اهمیت این موضوع به حدی است که امروزه یکی از عوامل مهم توسعه یافتگی درکشورهای توسعه یافته را نیروی کار آموزش دیده و با انگیزه و به عبارت بهتر فرهنگ کاری کارکنان متخصص در سازمانهای مختلف می دانند.
شهرداری شیراز نیز بعنوان یکی از سازمانهای عمومی با نگاه ویژه به مدیریت مشارکتی سعی در بالا بردن انگیزه کاری وارتقا فرهنگ کار وتلاش در بین کارکنان با استفاده از ابزار این کار که همانا نظام پیشنهادات است سعی در ارتقا و بالابردن فرهنگ کار وتلاش در این نهاد اجتماعی نموده است. هدف از تحقیق حاضر نیز بررسی تاثیر مدیریت مشارکتی از طریق نظام پیشنهادات وارتقا فرهنگ کارو تلاش در شهرداری شیرازاست.یافته های پژوهش موید این نکته است که مدیریت مشارکتی، نظام پیشنهادات و ایجاد اتاق فکر شهرداری شیراز خود گامی مهم درارتقا فرهنگ کار وتلاش در این سازمان می باشد.
مقدمه
مد رییت مشارکتی رهیافتی جامع برای جلب مشارکت فردی و گروهی کارکنان، جهت حل مسائل سازمان و بهبود مستمر در تمام ابعاد می باشد. در این سبک مد رییت، فقط افراد راس هرم سازمان، در امر تصممی گریی مشارکت ندارند بلکه افراد در رده های پایین تر هرم نزی در این امر دخیل می باشند. مد رییت مشارکتی بر اساس سیستم های مختلفی اجرا می شود که یکی از نیرومند ترین آنها نظام مد رییت پیشنهادات است که بیش از پنجاه سال در بسیاری از شرکت های بزرگ صنعتی جهان بکار گرفته شده است.
در این نظام، همه کارکنان سازمان حق دارند نظرهای اصلاحی خود را درباره بهتر شدن کیفیت و کمیت کارها که به اثربخشی یا کارایی سازمان یاری می رساند به صورت فردی یا گروهی تنظمی و برای بررسی کارشناسانه به سازمان ارسال دارند. باید توجه داشت که مشارکت موجب برون داد بالاتر، کیفیت بهتر ، خلاقیت و نوآوری می شود
فرهنگ کار عبارت است از": مجموعه ی ارزشها،باورها و دانشهای مشترک و پذیرفته شده ی یک گروه کاری در انجام فعالیتهای معطوف به تولید و یا ایجاد ارزش افزوده و از آنجاییکه نیروی انسانی یکی از مهمترین عواملی است که از طریق مشارکت در تولید،نقش بسیار مهمی را در ارتقای فرهنگ کار ایفا می کند.
در کشور ما یکی از موضوعاتی که سازمانها و مجامع عمومی با آن روبرو هستند مسأله ی چگونگی ارتقای فرهنگ کار است.اهمیت این موضوع به حدی است که امروزه یکی از عوامل مهم توسعه یافتگی درکشورهای توسعه یافته را نیروی کار آموزش دیده و با انگیزه و به عبارت بهتر فرهنگ کاری کارکنان متخصص در سازمانهای مختلف می دانند.کار فعالیتی دایمی است که به تولید کالا و خدمات منجر می شود و برای انجام آن دستمزدی در نظر گرفته می شود
یکی از عوامل مهم رشد و توسعه کشورها، اهمیت دادن به فکر و اندیشه نیروی انسانی و استفاده صحیح از آن است و یکی از بهترین راههای استفاده از فکر بشر و این سرمایه بزرگ خلقت، اجرای نظام پیشنهادهاست. امروزه در اغلب کشورهای پیشرفته و توسعه یافته در بیشتر سازمانها، شرکتها و موسسات مختلف، این سیستم اجرا شده و همه مردم از خرد و کلان در حال فکر کردن و پیشنهاد دادن هستند و علاوه بر اینکه مشخصاً از نتایج پیشنهادهای خود بهره میبرند، پاداش می گیرند و عزت و احترام به نفس را تجربه میکنند، کشور و بقیه مردم نیز به طور قابل توجهی از آن بهرهمند میشوند.
با مشارکت دادن کارکنان در امر سازمانی می توان نتایج و پیامدهای همه جانبه ای را برای سازمان و کارکنان آن فراهم آورد. در نظام مشارکت سازمانی، مدیران و کارکنان به تبادل نظر با یکدیگر می پردازند و همین امر منجر به ایجاد محیطی دوستانه و توام با اعتماد اطمینان متقابل در سازمان می و شود. کارکنان با مشارکت در کارها، خود را در سود و زیان سازمان سهیم می سازند و همه تلاش خود را با کمک مدیران جهت افزایش کارآیی و اثربخشی سازمانی به کار می گیرند. در نظام مشارکت سازمانی، مدیران برای رسیدن به هدفهایشان با راه حلهای پیشنهادی بسیاری از سوی کارکنان مواجه می شوند که پس از ارزیابی آنها می توانند بهترین راه حل ممکن را انتخاب کنند.
باید توجه داشت که در شیوه های مشارکتی، را ه حلهای پیشنهادی کارکنان اجرا شود و تشویق مالی و معنوی مناسب از پیشنهاد دهندگان به عمل آید. نکته مهم در بکارگیری شیوه های مشارکتی توجه به موانع و دشواریهای فراروی مدیران در سازمانهاست زیرا با کسب آگاهی در زمین ههای اجرایی و درک صحیح موانع، بهتر می توان به رویارویی با آنها پرداختضمناً. باید زمینه های لازم اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، ساختاری و … را برای اجرای موفقیت آمیز این نظام فراهم کرد تا اجرای آن با وقفه و بحران مواجه نشود.
مدیریت مشارکتی عبارت است از به وجود آوردن فضا و نظامی توسط مدیریت که تمام کارکنان و مشتریان و مشاوران یک سازمان در روند تصمیم گیری و حل مسائل و مشکلات سازمان با مدیریت همکاری و مشارکت جویند. در واقع این نوع مدیریت می خواهد از ایدهها، پیشنهادها، ابتکارات، خلاقیت ها و توان فنی و علمی کارکنان و مشتریان در حل مسائل و مشکلات سازمان و بهبود مستمر فعالیتهای آن استفاده نماید.در این مقاله برآنیم تا به بررسی نقش مدیریت مشارکتی در شهرداری شیراز در راستای ارتقای فرهتگ کار وتلاش بپردازیم.
ضرورت واهمیت پژوهش
انسان موجودی برگزیننده، انتخاب گر ویگانه موجودی است که به زیور عقل ومنطق آراسته و ازحق مسئولیت وقدرت قضاوت برخوردار است، او با دی با تکهی برعقل وتفکرخود مسائل ومشکلات زندگی اش را حل کند، درهرامری بیندیشد وامورمختلف را مورد مقایسه قرار دهد وآن را که از همه ارزشمند تراست، برگزیند، چرخه زندگی او مجموع تصممی گیری های اوست وجرانی دائمی است که درتمام فعالیت های روزانه اش وجود دارد.»مشارکت در مدیریت آن قدر ارزشمند و پراهمیت است که محققانی مانند » لی پرستون« و » جیمزپست« آن را سومین ومهم ترین انقلاب در مدیریت معرفی کرده اند
بسیاری از صاحبنظران و آینده بینان نامدار جهان سده بیست و یک میلادی را به نامهای گوناگون خوانده اند . گروهی برای این سده نام سده اطلاعات و گروهی نام سدخ ابتکارات و شماری نزی نام سده مشارکت را برگزیده اند. برای هر یک از این نام گذاری ها منطقی و استدلالی قوی وجود دارد .هواداران نام گذاری سده مشارکت ،بدین باورند که در سده بیست و یک میلادی تراز و میزان دانش و شناخت و آگاهی و اطلاع مردم به گونه ای افزایش خواهد یافت که نه تنها بی سوادی یا کم سوادی مرسوم در جهان کنونی به کلی از میان خواهد رفت که گروه در خور توجهی از مردم از آموزش های عمومی و فنی - تخصصی در تراز دانشگاهی برخوردار خواهند شد.
بی گمان ،افزایش دامنه اطلاعات و دانش و شناخت مردمان یک سرزمین ،یک سازمان یک شهر ، ای حتی یک خانواده توقعاتی در پی خواهد داشت که می توان آنها را برخاسته از بالاترین رده های نیازانسانی ،یعنی نیاز به خودشکوفایی به شمار آورد .نیاز به خود شکوفایی یک نیاز متعالی و فرامرتبه است که انسان را به عروج هستی می کشاند و او را بسویی می راند که بتواند همه استعداد ها و توانایی های نهفته خویش را به فعل در آورد و خود و دیگران را از آثار معنوی و مادی آنها برخوردار سازد .
انسان مطلع ،دارای معرفت و شناخت ،و فرهیخته بیش از هر چ زی نیاز به آن دارد که به نظرها و اندیشه هایش احترام گذارند و او را درهدایت امور زندگی شریک و سه می گردانند - طوسی ،محمدعلی،ٌَََ: ّ - مشارکت گرایش به بهترکردن انگیزش دارد زیرا کارکنان احساس در گری شدن بیشتر در کار پیدا می کنند . عزت نفس ، خشنودی شغلی ،و همکاری آنان با مد رییت می تواند افزایش یابد .
نتیجه های مشارکت اغلب به کاهش تعارض و فشار عصبی ، تعهد بیشتر به هدفها ، و بهتر پذیرفتن هدف های سازمان منتهی شده اند . رها کردن کار و غیبت از کار می توانند کاهش یابند زیرا کارکنان احساس می کنند که جای کار خوبی دارند و در کار خود نزی موفقیت بیشتر دارند . سرانجام با دی یادآور شد که عمل مشارکت به خودی خود به دلیل بحث و نظر متقابل دشواریهای کار ، میان مدیران و کارکنان ارتباطات بهتری را فراهم می آورد . مد رییت گرایش می یابد تا اطلاعات بیشتری را در زمینه امور مالی و عملیات شرکت در اختیار کارکنان قرار دهد ،و این شریک شدن در اطلاعات به کارکنان فرصت می دهد تا پیشنهاد های با کیفیت بالاتر را عرضه بدارند.
چنانچه اجرای مدیریت مشارکتی و نظام های تشکیل دهنده آن با موفقیت همراه باشد، از مزایا و پیامدهای چون بهبود روابط انسانی بین مدیریت و کارکنان، تقویت انگیزش در کارکنان، بهبود گردش کار در سازمان، بروز خلاقیت و نوآوری، تقلیل هزینه های تولید کالا و خدمات، افزایش احساس تعلق سازمانی در کارکنان و همسو شدن هدف های آنان با هدف های سازمان و در نهایت افزایش رضایت مشتری و به دست آوردن سهم بیشتر در بازار برخوردار خواهد بود .
مد رییت مشارکت جو، فلسفه ای است که ایجاب می کند، تصممی گریی سازمانی چنان صورت گیرد که اطلاعات و درون داده ها و مسئولیت به پایین ترین رده مربوط به آن تصممی واگذار شود. هدف مد رییت مشارکت جو اطمینان یافتن از این امر است که، کارکنان صالح به گرفتن تصممی های موثری می پردازند. سپردن اختیار وسیله ای برای دستیابی به اهداف مد رییت مشارکت جوست، سازکاری است برای مبنای دادن مسئولیت به گروهها یا افراد مسئول و درگی کردن کارکنان که این اطمینان از آن حاصل می شود که اطلاعات و درون داد مناسب به نظام تصم می گریی داده شده است.
شهرداری شیراز یکی از سازمانهای عمومی است که با خدمات وسیعی که به شهروندان میدهد در راه حکمروایی خوب شهری قدم برمیدارد و حکمروایی خوب شهری یکی از پیامد های مدیریت مشارکتی است. این سازمان با نگاه ویژه به مدیریت مشارکتی در جهت بالا بردن انگیزه کاری در کارکنان و ارتقائ فرهنگ کار و تلاش اقدامات موثری انجام داده است ، از جمله این اقدامات استقرار نظام پیشنهادات کارکنان و نظام پیشنهادات شهروندی در این سازمان است .
نظام پیشنهادات را می توان یکی از ابزارهای مهم و حیاتی این سبک مدیریت نام برد که با نظر خواهی از کارمندان و شهروندان در اجرای موثر امور قدم برمی دارد در طرح نظام پیشنهادهای شهروندی این سازمان از شهروندان خواسته تا نظرات خود را در خصوص شهر و مدیریت شهری ارائه دهند . مشارکت در مدیریت به ایجاد انگیزه در کارکنان منجر خواهد شد ، انگیزه ای که خود به کار و تلاش بیشتر و بهتر می انجامد .
کارکنان با حس ارزشمند بودن در سازمان درصدد ارائه پیشنهادهایی به سازمان می شوند و احساس تعلق به سازمان می کنند . در مدیریت مشارکتی وجود این پیشنهادها برای مدیران سازمان با ارزش تلقی خواهد شد نقش مدیریت مشارکتی در شهرداری شیراز برای سازمان رشد حرفه ای کارکنان ،احساس مفید بودن در سازمان ، شناخت ارزشهای کار ، پذیرش تغییرات و تصویر مثبت ذهنی از کار خود را در پی خواهد داشت .
هدف تحقیق:
هدف کلی این تحقیق بررسی تاثیرمدیریت مشارکتی از طریق نظام پیشنهادات و ارتقای فرهنگ کار وتلاش در شهرداری شیراز است.
روش تحقیق :روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای است که با،مرور اسناد ومدارک ،کتاب ومقالات..انجام گرفت.
ویژگیهای مدیریت مشارکتی درجهت تحقق فرهنگ کار
برخی از ویژگی های مد رییت مشارکتی به منظور تحقق فرهنگ کار موثر را می توان به شرح ذیل دانست:
در جریان مد رییت مشارکتی تمام نظام به عنوان گیرنده آزادانه اطلاعات را می گیرند و حتی جریان تبدیل نظری اطلاعات و آگاهی را در بخش هایی از خود انجام می دهد و ضمن تبادل نظر در درون سیستم به هسته مد رییتی آن می رساند ،هسته مد رییتی به دلیل ارتباط متقابل و دوسو هی اطلاعات، اطلاعات پردازش نشده، پردازش شده و به آگاهی تبدیل شده را به آگاهی های ثانو هی و نهایی تبدیل کرده و دوباره به نظام بر می گرداند در مد رییت مشارکتی تصممی گری از راه اخذ پیشنهادها و انتخاب ازسوی مد ری انجام می پذیرد،کارکنان می توانند هم به صورت فردی وهم به صورت گروهی پشنهادهای خود را ارا هی دهند ،کارکنان آزاد هستند تا هرگونه پشنهادی را که در جهت بهبود کارها و پیشرفت هدف های سازمان ارا هی دهند، پیاده کردن این نظام کم هزینه است .
کارکنان می توانند در تمامی مراحل ارزیابی پیشنهادشان ازمشارکت را اظهار کنند - همدانیًٌََ ،به نقل از شریفیان - . مشارکت کارکنان در مدیریت، سازمان را توانمند می کند که خود را با سرعت بیشتری با این تحولات هماهنگ نماید. مشارکت فکری کارکنان و مشتریان با مدیریت و بهبود مستمر در سازمان با پیادهسازی »نظام پیشنهادها« قابل اجرا است . نظام پیشنهادهای سازمانهای دولتی در جهت بهبود مستمر به منظور تعالی سازمانی تدوین و اجرا میگردد. در واقع نظام پیشنهادها تکنیکی است که از طریق آن می توان به یافتههای ذهنی و اندیشههای سرمایههای انسانی در حل مسائل و ایجاد سؤالات جدید و راه حلهای بهینه، در راستای فرهنگ تغییر و بهسازی و بهبود مستمر سازمان دست یافت.
به عبارت دیگر، نظام پیشنهادها، فرمانبری از دانایی و بگردش انداختن اندیشه است و از این رهگذر، سازمان آمادگی ورود به دوره بلوغ و ترویج روحیه مشارکت را پیدا می کند. آنچه در نظام پیشنهادها به عنوان اهداف آرمانی و در حقیقت بهعنوان فلسفه به کارگیری آن مطرح است، افزایش توان سازمان در مقابل خواستهای متغیر مصرف کنندگان خدمات یا محصولات آن بنگاه از طریق ارج نهادن به فضایل و توانائیهای انسان و همسو کردن اهداف کارکنان با اهداف شرکت و نهایتا" به کارگیری صحیح تجربه، اندیشه، آراء و عقاید آنها در هر رده شغلی و در هر بخش سازمانی است.
برای داشتن تصور مثبت ذهنی فرد ازسازمان و انگیزه او برای ماندن ،مشارکت وی براین اساس شکل میگیرد: هر فرد عضو سازمان جزئی از یک ماشین بزرگ به حساب نمی آید بلکه انسانی برخوردار از قدرت تفکر، هوش و استعداد و تجربه های گرانقدر است که هر گاه زمینه ها و شرایط مساعد فراهم شود، می تواند همه چیز را به نفع خود و سازمان خود تغییر دهدهر. کار لزوماً به بهترین و مفیدترین حالت ممکن انجام نمی شود و بی تردید می توان هر کار معین را به گونه ای بهتر انجام داد و بهبود مستمر در انجام کار به کمک اعضای مجموعه به صورت گروهی انجام می شود.
مشارکت کارکنان کمک می کند تا مدیریت از بسیاری کارهای جزئی آسوده شود و به کارهای اساسی بپردازد.برای دستیابی به این مزایا باید ابتدا ویژگی های افراد مشارکت جو را بشناسیم. سلامت روانی و ادراکی و توانایی ایجاد اندیشه های بسیار با سرعت زیاد و ارائه آن ها به افراد فرادست، ابتکار، توانایی ایجاد و ارائه پیشنهادهای جدید، استقلال رای و قدرت داوری، متفاوت بودن از همکاران در ارائه دیدگاهها و اندیشه های نو و مسؤلیت پذیری، از جمله مشخصات افراد مشارکت جو استمعمولاً. چنین افرادی را می توان در سازمان هایی با ویژگی های زیر یافت:رقابت؛ در آن ها رقابت کامل و فشرده است چرا که مشارکت در سازمانی تحقق می پذیرد که رقابت کامل بر آن حاکم باشد.
دسترسی مدیران به دانش گسترده؛ مدیران سازمان های مشارکت جو بر این اعتقادند که دانش در سطح سازمانشان به وفور پراکنده است و خود به راحتی می توانند اندیشه ها و دیدگاه های دیگران را مستقیم و بی واسطه دریافت کنند. احترام به افراد؛ کارکنان این سازمان ها بر این باورند که می توانند همگام با نیازهای سازمان رشد کنند.در موسسه ها، سازمان ها و به طور کلی بنگاه های اقتصادی می توان برای انجام امور به راهکارهای مناسب و موثرتر از آنچه در حال حاضر وجود دارد، دست یافت. نقطه شروع برای این دستیابی تفکر پیرامون اهداف، امکانات موجود و شناخت از شکاف ها و نارسائی ها وهمچنین درک شرایط برونی و نهایتا " اثرگذاری بر این عوامل است.
این اثرگذاری را می توان در جهت بهبود فرایند کار، افزایش رضایت خدمت گیرندگان، افزایش تولید، کاهش هزینهها ، فناوری ،تنوع محصولات، و بالاخص افزایش توانمندی و آزادی تفکر نیروی انسانی و امکان پرداختن به موارد والاتری که با طبیعت جستجوگر و خلاق وی سازگار است، هدایت نمود. با ایجاد چنین تغییراتی است که می توان از رکود و سکون یک صنعت در میان روشهای سنتی و قدیمی که معمولا" منجر به غیرقابل رقابتی شدن محصولات و خدمات و از کارافتادگی بنگاه اقتصادی میشود، جلوگیری نمود.
