بخشی از مقاله
چکیده
برنامه ریزی با رویکرد معماری سازمانی ، فرآیند برنامه ریزی تعریف معماری برای کاربرد بهینه اطلاعات به منظور حمایت و تحقق اهداف کسب و کاری و برنامه ریزی برای پیاده سازی معماری مذکور است. در ایران برنامه ریزی با رویکرد معماری سازمانی طی دهه اخیر در قالب اجرای پروژه های کوچک در محدوده سازمان ها و یا در محدوده ملی بارها انجام شده است ، با توجه به این واقعیت که برخی از این پروژه ها از دیدگاه مدیریت پروژه با موفقیت مورد نظر روبرو نشده است.
لذا متاسفانه شاهد کاهش میزان محبوبیت و تاثیر گذاری این مفهوم پرکاربرد در برنامه ریزی های فناوری اطلاعات هستیم. دراین مقاله پس از معرفی برنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری اصفهان، مختصری در خصوص چارچوب، متدولوژی ، ساختار تفکیکی و برخی اقدامات توسعه ای برنامه ریزی مذکور توضیح داده خواهد شد، ضمنا پیشنهادات و درس آموخته های پیاده سازی قابلیت معماری سازمانی در شهرداری اصفهان بر مبنای انجام پروژه فوق الذکر و تجارب نگارنده آورده شده است .
-1 مقدمه
نخستین برنامه توسعه فاوا با رویکرد معماری سازمانی در شهرداری اصفهان ، بین سالهای 84 و 85 ضمن اجرای پروژه »برنامه کلان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداریهای کلانشهرهای کشور« تدوین گردید. در این پروژه طرح جامع توسعه فاوای شهرداریهای 7 کلانشهر کشور - از جمله اصفهان - با رویکرد معماری سازمانی تدوین و منجر به ارائه یک برنامه عملیاتی 5 ساله - 1386- 1390 - گردید.
با سپری شدن دوره یادشده و با توجه به اینکه میزان پیشرفت و عملیاتی شدن این برنامه در شهرداری اصفهان بنا به دلایل متعدد، مطلوب ارزیابی نمیشد؛ مدیریت فناوری اطلاعات شهرداری اصفهان را برآن داشت تا با سپریشدن دوره برنامه اول و همگام با افق برنامهریزی سازمانی شهرداری اصفهان که تا سال 1394 پیشبینی شده بود، بازنگری در برنامه توسعه فاوا و تدوین برنامه دوم سه ساله فاوا - 1392-1394 - را در دستور کار قرار دهد.
این بازنگری با آسیبشناسی تدوین و اجرای برنامه اول و بهرهگیری از آموختههای این تجربه آغاز شد ؛ لیکن با وجود ارتقای سطح آگاهی مدیران و بدنه شهرداری در مورد برنامه ریزی جدید انجام گرفته با رویکرد معماری سازمانی متاسفانه عدم موفقیت مورد انتظار از برنامه اول، شرایط پیاده سازی فرآورده های خروجی حاصل از برنامه دوم را فراهم نکرد و برای بار سوم و همگام با افق جدید برنامهریزی سازمانی شهرداری اصفهان که تا سال 1399 پیشبینی شده است، برنامه سوم پنج ساله - 1395-1399 - در سال 1394 صرفا با هدف بروز آوری وضعیت موجود و در صورت لزوم وضعیت مطلوب ترسیم شده برنامه دوم تدوین شد که خوشبختانه تا کنون برخی از پروژه ها و اقدامات مورد نظر این برنامه انجام شده و یا در حال انجام است.
این مقاله به روند برنامه ریزی مذکور و برخی اقدامات توسعه ای آن در قالب پنج بخش پیش رو می پردازد. در بخش دوم به مهم ترین ملاحظات و ورودی های برنامه ریزی های صورت گرفته پرداخته خواهد شد؛ در بخش سوم به چارچوب و متدولوژی و در بخش چهارم به ساختار تفکیکی برنامه ریزی انجام شده پرداخته می شود . در بخش پنجم نیز به برخی از مهم ترین اقدامات توسعه ای انجام شده در خصوص پیاده سازی معماری سازمانی در شهرداری اصفهان اشاره شده است . در بخش آخر نیز به پیشنهادات و درس آموخته های نگارنده در طول سالهای اخیر پیاده سازی قابلیت معماری سازمانی در شهرداری اصفهان - - 1390-1396 پرداخته شده است.
-2 مهمترین ملاحظات و ورودیهای موردتوجه در برنامه ریزی فاوا شهرداری اصفهان.
· آسیبشناسی تدوین و اجرای برنامه های قبلی و بهرهگیری از تجربیات آن3[ ]
· ارزیابی اثربخشی عملکرد پروژه های برنامه های قبلی 3[ ]
· تصویب اسناد راهبردی بهعنوان سند بالادستی برنامه توسعه فاوا3[ ]
· ارتقای سطح آگاهی مدیران و بدنه شهرداری در مورد مزایای پیاده سازی قابلیت معماری سازمانی3[ ]
· توجه به سایر پروژهها و مطالعات انجامشده مرتبط در شهرداری اصفهان از جمله آسیب شناسی انجام پروژه های نرم افزاری، سنجش میزان آمادگی الکترونیکی، سنجش میزان همراستایی استراتژیک 3[ ]
-3 متدولوژی اجرای برنامه ریزی فاوا در شهرداری اصفهان.
فرآیند اجرا در یک زنجیره چهارمرحلهای 4 - فاز - پیشبینی شد که در آن تعدادی بسته کاری در چهار سطح »راهبرد فاوا«، »معماری سازمانی«، »برنامه-ریزی عملیاتی« و »مدیریت فاوا« اجرا میشود. هر بسته کاری، برای تولید یک یا چند دستاورد - فرآورده - طراحی شده بود که مستقلاً برای شهرداری اصفهان دارای ارزش بود.شمای کلی متدولوژی برنامه ریزی مذکور در شکل - 1 - تصویر شده است:[ ] -1-4 مهم ترین نتایج آسیب شناسی برنامه های قبلی فاوا در شهرداری اصفهان. هدف از انجام مرحله آسیب شناسی شناخت، گروه بندی و اولویت بندی مشکلات و نقاط ضعف برنامه های قبلی فاوا شهرداری اصفهان با هدف ارائه راهکار برای عدم تکرار آنها و بهره گیری از تجربیات قبلی بود که برخی از مهم ترین نتایج آن به شرح ذیل است.[1]
· عدم پشتیبانی مدیریت ارشد از برنامههای فاوا و ناسازگاری تصمیمات اساسی با استراتژیهای فاوا.
· عدم مشارکت کافی حوزه های بهره بردار در تدوین برنامه های فاوا.
· فقدان نظام ارزیابی، بروزرسانی و نگهداری برنامه ها.
· عدم استفاده از برنامهها به عنوان یک استاندارد برای اندازهگیری عملکرد مدیریتی.
· عدم درک عمیق برنامه توسط کارشناسان فاوا.
· نادیده گرفتن اصل بازخورد مبتنی بر تغییرات محیطی.
· عدم همسویی میان برنامههای فاوا با راهبردهای سازمان.
-2-4 شناسایی و تحلیل نیازهای ذینفعان.
گامهای طی شده برای تحلیل نیازهای ذینفعان به شرح ذیل است.[1]
· شناسایی ذینفعان بر مبنای مدل وان در رات.[7]
· شناسایی گروههای ذینفع
· تعیین ذینفعان
· شناسایی و بررسی نیازهای ذینفعان
❖ بررسی مفهوم نیاز
❖ شناسایی نیازها
❖ بررسی وضعیت نیازها - قبلا پوشش داده شده است یا خیر -
-3-4 چارچوب توصیف معماری شهرداری اصفهان.
چارچوب توصیف معماری شهرداری اصفهان مطابق با استاندارد ISO/IEC/42010:2011 است. به منظور تهیه توصیفات معماری، مطابق با استاندارد مذکور در قالب چهار سناریوی کلّی معماری سیستمهای جدید ، معماری تکراری برای سیستمهای تکاملی، معماری سیستمهای موجود و ارزیابی معماری که دستهبندی کلان توصیفات معماری را نشان میدهد و با در نظر گرفتن برخی از کاربستهای توصیفات معماری در راستای این سناریوها از جمله تجزیه و تحلیل معماریهای جایگزین، برنامهریزی کسبوکار برای انتقال از یک معماری موجود به معماری جدید، معیاری برای تایید تطابق پیادهسازیها با معماری، ورودی برای طراحی سیستمهای جایگزین و فعالیتهای توسعه، آمادهسازی برای دریافت اسناد - به عنوان مثال، درخواست برای پیشنهاد - عمل شده است. پس از تعیین سناریو و کاربست موردانتظار از توصیف معماری، که سطح انتزاعی و کلان بشمار میرود، فرآیند عملیاتی برای تهیه توصیفات معماری به شرح ذیل انجام شد.
· شناسایی ذینفعان معماری سازمانی
· شناسایی توجهات ذینفعان
· انتخاب دیدگاهها
· تولید نماهای معماری
· تولید مدل اطلاعاتی معماری
لازم به یادآوری است، پیادهسازی مدیریت معماری سازمانی، فرآیندی پویا و مستمر است که با تهیه توصیفات یک معماری خاص به انتها نمیرسد، بلکه در قالب سناریوهای مختلف میتواند دوباره به جریان بیافتد. بهعبارت دیگر، تهیه توصیفات معماری طی چرخههایی صورت میگیرد که در هر چرخه، توصیفاتی تهیه میشود که ذخیرهسازی آنها در مخزن معماری منجر به بروزرسانی، تکمیل و درنتیجه غنی ترشدن این مخزن توصیفات میشود. شکل شماره - 2 - مدل مفهومی توسعه چارچوب اختصاصی مدیریت معماری و روش بروزرسانی و نگهداری مخزن را نشان میدهد: همانگونه که در شکل - 2 - مشاهده میشود، منابع اصلی برای توسعه چارچوب معماری چهار منبع ،ArchiMate TOGAF و EAM-PC و Avancier Methods بوده است.
نکته قابل توجه در تدوین چارچوب مدیریت معماری سازمانی در شهرداری اصفهان تعیین توجهات ذینفعان و انتخاب دیدگاهها با استفاده از کاتالوگ الگوهای مدیریت معماری سازمانی - EAM-PC - ، استاندارد ArchiMate و چارچوب TOGAF و سپس تولید نماهای معماری و نهایتا تهیه مدل های اطلاعاتی است که این مهم برای سازمان های عریض و طویلی چون شهرداریها که با تنوع بالای ماموریت کسب و کاری و بالتبع آن تنوع مدل های اطلاعاتی روبرو هستند بسیار کارآمد است و سازمان را در ابتدای امر از هزینه کرد مالی و زمانی به منظور تهیه انبوهی از مدل های اطلاعاتی بعضا ناکارامد نجات میدهد.[1 ]
-4-4 گام های عملی تدوین نقشه راه توسعه فاوا شهرداری اصفهان
گامهای عملی تدوین نقشه راه توسعه فاوا شهرداری اصفهان مطابق با جدول - 2 - نشان داده شده است.
