بخشی از مقاله
چکیده
تولید توتون برخلاف سایر گیاهان زراعی، نیاز بالائی به نیتروژن ندارد، زیرا موجب افزایش نیکوتین برگها شده که در سیگارسازي ارزش کمتري دارند. در این مطالعه، تأثیر کاربرد تلفیقی کودهاي شیمیایی و دامی بر عملکرد کمّی و کیفی توتون گرمخانهاي رقم K326، طی آزمایشی در سال زراعی 1395 در استان گلستان - روستاي تقرتپه - در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 5 تیمار شامل:
مصرف کودهاي شیمیایی براساس آنالیز خاك، کود دامی - در دو سطح 10 و 20 تن در هکتار - ، تلفیقی از کودهاي دامی و شیمیایی 10 - تن کود دامی 50+ درصد کود شیمیایی در هکتار - و عدم کوددهی - شاهد - در 4 تکرار مورد بررسی قرار گرفت.
در طول دوره رشد و بعد از برداشت ارزیابیهاي لازم روي صفات طول و عرض برگ، کلروفیل، وزن سبز، عملکرد، متوسط قیمت، درآمد خالص در هکتار انجام شد. کاربرد تلفیقی کود دامی و شیمیایی بر تمامی صفات تاثیر معنیدار داشت. بیشترین و کمترین درصد نیکوتین برگ، بهترتیب از تیمار %100 کود شیمیایی و 10 تن کود دامی به میزان 1/56 درصد و 1/09 درصد بهدست آمد. بیشترین طول برگ 63/2 - سانتیمتر - ، عرض برگ 32/5 - سانتیمتر - ، وزن برگ سبز - 35851 کیلوگرم/هکتار - ، عملکرد 6343 - کیلوگرم/هکتار - و درآمد ناخالص 50855007 - ریال - از تیمار تلفیقی 10 تن کود دامی 50 + درصد کود شیمیایی بهدست آمد.
نتایج نشان داد که امکان کاربرد تلفیقی کودهاي دامی و شیمیایی بدون کاهش معنیدار عملکرد توتون با کاهش هزینههاي تولید و اثرات مخرب زیست-محیطی وجود دارد.
مقدمه
استفاده بیرویه از کودهاي شیمیایی علاوه ناپایداري کیفیّت خاك، موجب افزایش ترکیبات مضر و خطرناك براي سلامت افراد جامعه میگردد. براي بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك میتوان از کود هاي آلی و بیولوژیکی نظیر کود دامی،ورمی کمپوست و میکروارگانیزمهاي موثر بر رشد گیاه در راستاي تولید پایدار استفاده کرد
کودهاي آلی، ساختمان و کیفیت خاك را بهبود میبخشند و گاه در تقویت جمعیت قارچها و سایر ریز موجودات مفید خاك موثر می باشند
از طرف دیگر، در اغلب مناطق کشاورزي ایران، با توجه به کم بودن رطوبت خاك در مناطق خشک و محدودیت زمین مرغوب و آب آبیاري کشاورزان که از بقایاي گیاهی روي زمین مانند کاه و کلش به ندرت استفاده میکنند، و غالبا آنها بقایاي محصول برداشت شده قبلی را میسوزانند تا شرایط کاشت براي محصول بعدي - بویژه در شمال کشور - فراهم شود، لذا براي جبران کمبودهاي تغذیه اي خاك از کودهاي شیمیایی به خصوص نیتروژن استفاده بیشتري میکنند
توتون یکی از گیاهان مهم زراعی - بویژه در شمال - است که در اقتصاد کشورهاي تولید کننده نقش مهمی را دارد و درآمد حاصل از فرآورده هاي مختلف این گیاه، سهم مهمی از درآمد ملی کشورهاي تولید کننده - از جمله ایران - را تشکیل می دهد.
تنها در ایران به سال 1385 قریب به 35 هزار نفر توتون کار روي زمینی به مساحت 20هزار هکتار به امر تولید این گیاه اشتغال داشته که محصولی برابر با 24 هزار تن عاید آنان شدهاست. طبق آمار رسمی شرکت دخانیات ایران سطح زیر کشت توتون در سال 1391، 4987 هزار در سطح هکتار برآورد شده است. توتون1 گیاهی صنعتی و تدخینی، از تیره سیب زمینی میباشد که بهصورت یکساله کاشته میشود. سوزش و خاکستر کل از شاخصهاي عمده کیفی هستند.
نتایج تحقیقات ثابتی امیرهنده و همکاران - 2012 - روي اثر کود نیتروژن و ازتوباکتر بر خصوصیات کمی و کیفی توتون گرم خانه اي نشان دادند که کاربرد کود نیتروژنی بر خصوصیات کمی - به جز تعداد برگ، عرض برگ و شاخص سطح برگ - ، جذب نیتروژن و خصوصیات کیفی توتون اثر معنی دار گذاشت. البته، در تولید توتون برخلاف سایر گیاهان زراعی، استفاده از نیتروژن به میزان زیاد مرسوم نیست،، زیرا نیتروژن زیاد موجب افزایش نیکوتین در برگها شده و چنین برگهایی در صنعت سیگارسازي ارزش کمتري دارد
حداکثر عملکرد توتون با حفظ کیفی برگها با مصرف 200 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بدست آمده است افزایش ذخیره نیتروژن در برگ موجب درشت شدن برگ و کاهش ضخامت و کیفیت آن می شود
با توجه به اینکه اکثر مطالعات انجام شده در مورد نیاز غذایی توتون بر مبناي مصرف کودهاي شیمیایی بوده است و اطلاعات اندکی در مورد واکنش این گیاه به کودهاي آلی - دامی - وجود دارد، لذا هدف این آزمایش بررسی تاثیرگذاري کودهاي دامی و یا تلفیق کودهاي شیمیایی و دامی درافزایش عملکرد و ویژگی هاي رشد و صفات کیفی گیاه توتون، به منظور کاهش مصرف نهاده شیمیائی وهمچنین امکانسنجی استفاده از کود دامی در راستاي تحقق اهداف کشاورزي پایدار می باشد.
مواد و روش ها آزمایش بر پایه طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 4 تکرار در بهار و تابستان سال 1395در استان گلستان - روستاي تقرتپه - تحت شرایط آبیاري انجام شد. تیمارها شامل کودشیمیایی کامل به عنوان سیستم کوددهی متداول - شاهد - شامل نیتروژن - از منبع نیترات فسفات آمونیوم براي هرهکتار 115کیلوگرم - و فسفر - از منبع سوپرفسفات تریپل براي هر هکتار 100کیلوگرم - و پتاسیم - از منبع سولفات پتاسیم براي هر هکتار 300 کیلوگرم - ؛ کود دامی پوسیده - گاوي - در دو سطح 10 و 20تن در هکتار به عنوان سیستم کوددهی ارگانیک؛ تلفیق کودهاي دامی و شیمیایی 10 - تن کود دامی 50 + درصد شیمیایی در هکتار - یک سطح و تیمار بدون کوددهی بودند. زمین مورد کشت در این طرح، در مهرماه سال قبل شخم و جهت خرد کردن کلوخهها قبل از اعمال تیمارها دو مرحله دیسک در خلاف جهت هم زده شد و علفکشهاي ارادیکان و ترفلان بهترتیب بهمیزان 4 و 1 لیتر در هکتار قبل از کشت مصرف و توسط دیسک با خاك مخلوط گردید.
کود دامی متناسب با تیمارهاي معرفی شده در هر کرت به مساحت 40 مترمربع، یک ماه قبل از کاشت به صورت دستی پاشیده و با خاك مخلوط گردید. براي تامین نشا در زمین اصلی، با در نظر گرفتن نوع توتون، 2 قالب 10 مترمربعی خزانه مورد نیاز بود. مقدار بذر لازم براي هر مترمربع خزانه براي رقم ویریجینیا 0/1 - k326 - تا 0/15 گرم در نظر گرفته شد. در اواخر بهمن ماه بذر پاشی درون خزانه انجام و بعد از بذرپاشی به منظور تامین رطوبت لازم جهت سبز شدن بذور و رشد کامل هر روز اقدام به آب پاشی خزانه با آبپاش دستی شد.
پس از سبز شدن نشاها هنگامیکه ارتفاع آن به 15 تا 20 سانتیمتر رسید، در تاریخ 1395/2/30 نشاء ها به زمین اصلی منتقل شدند. صبح روز نشاکاري قبل از کشت گیاه، خزانه آبیاري شد و نشاها از خزانه بیرون آورده شدند. عمل کاشت بهوسیله چوب نشا، با فواصل 100 × 50 سانتیمتر انجام گرفت.
براي از بین بردن اثر حاشیهاي نیم متر از هر دو سوي کرت کشت در نظر گرفته شد. رقم توتون K326 در کرتهائی به ابعاد 5×8 متر کشت شد. یک هفته بعد از نشاکاري عمل واکاري انجام شد، سپس در دو مرحله 20و35 روزبعد از نشاکاري با استفاده از فوکا دسته کوتاه عملیات وجین، سله شکنی وخاك دادن پاي بوته ها انجام گرفت. مراحل فنولوژي گیاه از کاشت تا زمان برداشت یادداشت برداري شد.
در این آزمایش زمانی که %75 بوتههاي هر کرت به مرحله گلدهی رسیدند، گلها به همراه دو تا سه برگ انتهایی ساقه قطع شدند و عمل سرزنی صورت گرفت، سپس جهت جلوگیري از رشد جوانههاي جانبی محلولپاشی با ماده شیمیایی الکل چرب به میزان 15 میلیلیتر - غلظت 1/35 درصد - در 60 روز بعد از نشاکاري انجام گرفت. در این مرحله بررسیهاي لازم از نظر ابتلا به بیماريها و آفات هر روز در زمین طرح صورت گرفت اما میزان آلودگی به حدي نبود که نیاز به مبارزه شیمیایی وجود داشته باشد.
به هنگام برداشت، برگهاي توتون که به تدریج در طول مراحل رشد از پایین بوته شروع به رسیدن کردند، در مرحله رسیدگی صنعتی طی پنج چین برداشت شدند. در هر مرحله نمونه برداري، سه بوته از هر کرت به طور تصادفی انتخاب و به آزمایشگاه منتقل شدند. برگهاي برداشت شده در هر چین بعد از حمل به سالن کاست زنی، ابتدا توزین شده و وزن تر برگها جهت تعیین عملکرد برگ سبز یادداشت گردید. سپس توسط کارگران داخل کاستهاي مخصوص3 قرار داده شده و به درون گرمخانه جهت عمل آوري و خشکانیدن منتقل شدند.
این مراحل براي تمامی محصول برداشت شده از هر کرت در 5 چین به طور جداگانه انجام شد. بعد از خشک شدن و عملآوري، برگها جهت کسب رطوبت 18 - تا 24 درصد - به نمخانه منتقل شدند و بعد از 24 ساعت که برگهاي توتون رطوبت کافی را جذب نمودند، به سالن جور و دستهبندي انتقال یافتند، در این مرحله تک تک برگها از کاست خارج و برحسب کیفیت ظاهري - رنگ برگ - به شش طبقه از مرغوب - زرد طلایی - تا نامرغوب - زرد نارنجی تا سبز تیره و سیاه - جدا شده و توتونهاي هر طبقه به منظور تعیین عملکرد توزین شدند.
صفات مورد مطالعه در این تحقیق شامل طول و عرض ، کلروفیل، وزن برگ سبز و خشک - عملکرد - ، متوسط قیمت، درآمد ناخالص در هکتار، درصد نیکوتین برگ بودند. متوسط قیمت یک کیلوگرم برگ توتون با استفاده از مجموع قیمت درجات یک تیمار و تبدیل آن بر حسب کیلوگرم، بر اساس جدول نرخ خرید تضمینی که از طرف شرکت دخانیات ایران براي سال 1392 ارزش گذاري شد، تعیین گردید.
درآمد ریالی که گویاي درآمد حاصل از فروش محصول - برگهاي استحصالی - توتون میباشد از حاصل ضرب عملکرد در هکتار در قیمت یک کیلوگرم توتون مشخص گردید. تجزیه آماري دادهها با استفاده از نرم افزار SAS انجام گردید. در پایان تجزیه واریانس بر روي دادهها انجام و میانگینها توسط آزمون چند دامنهاي LSD مقایسه گردیدند.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که طول و عرض برگ توتون بطور معنی داري تحت تأثیر کود دامی قرارگرفت
بیشترین و کمترین طول و عرض برگ بهترتیب از 10 تن کود دامی 50 + درصد شیمیایی و عدم کوددهی بهدست آمد - جدول. - 2 کاربرد کود دامی به همراه کود شیمیایی خواص فیزیکی خاك اصلاح شده و میزان عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم قابل دسترس زیاد و جذب آنها توسط گیاه افزایش یافته، در نتیجه باعث افزایش طول و عرض برگ گردیده است.
طول و عرض برگ توتون یکی از ویژگیهاي مهم گیاه است که پتانسیل عملکرد، اختلاف ارقام و میزان رشد گیاه توتون را تعیین میکند. از آنجا که برگها در این گیاه بخش اقتصادي را تشکیل میدهند، بنابراین برگهاي پهن بزرگ و با کیفیت خوب - کمر برگ - داراي ارزش بالایی در بازار میباشند.
نتایج سبک رو فومنی - 1388 - نشان داد طول و عرض برگ توتون درسطح 1% در تیمار مقادیر مختلف نیتروژن معنی دار شدند.
