بخشی از مقاله
چکیده
سیر پیشرفت منابع نوری همواره مبحث آسایش بشر بوده است که با استفاده نادرست موجب ایجاد ضرر و زیان برای وی میگردد یکی از بزرگترین این زیان ها می توان به پدیده آلودگی نوری اشاره کرد .
آلودگی نوری تهدیدی رو به گسترش بوده که زیستگاه های حساس و حیات وحش را متاثر ساخته است. با گسترش سکونتگاههای انسانی، میزان نور مصنوعی نیز رو به افزایش گذاشته است به نحوی که بر زیستشناسی و بومشناسی گونه های حیات وحش اثراتی اساسی باقی گذاشته است. برخی از اثرات افزایش نور مصنوعی بر گروه های تاکسونومیکی خاص شناخته شده می باشد. مثلا مرگ و میر پرندگان مهاجر در اطراف سازه های نورانی بلند و همچنین اشتباه در جهت یابی لاکپشت های دریایی به دلیل افزایش نور مصنوعی در محلهای زادآوری، اختلال در زمان فعالیت پستانداران کوچکی مثل جوندگان آنها قابل ذکر میباشند. اثرات افزایش نور مصنوعی در طول شب بر رفتار و بوم شناسی جوامع گونه ها موضوعی جدید برای پژوهش در بوم شناسی و چالش های حفاظت میباشد.
وازگان کلیدی:
آلودگی نوری ، حیات وحش ،بوم شناسی، نور مصنوعی،
مقدمه:
منابع طبیعی و خدادادی موجود در هر کشوری ثروت ملی آن محسوب می شود. وجود کوهها، رودخانه ها، کویرها، نمکزارها، جنگلها، دریاها، حیات وحش، آثار تاریخی و حتی فرهنگ ها و موسیقی و آسمان تاریک، منابع نفت و گاز و .... جزیی از این ثروت محسوب می شود.برخی از این منابع تجدیدپذیر و برخی تجدید ناپذیرند. منابعی همچون جنگل ها، کویرها، حیات وحش و آثار تاریخی و آسمان تاریک در صورت تخریب احیای دوباره آن یا بسیار مشکل و زمان بر است و یا غیر ممکن است.
انقراض یک گونه جانوری و یا گیاهی وهمچنین تخریب آثار تاریخی غیرقابل جبران است. متاسفانه در ایران اهمیت چندانی به مقوله منابع طبیعی داده نمی شود. ایران از لحاظ تنوع زیستی مقام سوم را در دنیا دارد و جزء6نقطه تاریک از منظر نجومی است.
متاسفانه در سال های اخیر تخریب عرصه های طبیعی شدت یافته است به گونه ای که جبران این خسارات بسیار مشکل شده و یا غیر ممکن است.
منابع آلودگی بوم شناختی نوری شامل درخشش آسمانی، ساختمان ها و برج های نورانی، چراغ های روشنایی خیابان ها، قایق های ماهیگیری، چراغ های امنیتی، چراغ اتومبیل ها، نور متصاعد شده از سکوهای نفتی و حتی نورهای متصاعد شده از شناورهای تحقیقاتی زیر دریا و ... که همگی با درجاتی متفاوت باعث ایجاد اختلال در بوم سازگان ها می شوند بنابراین این پدیده اثرات بالقوه ای در گستره ای از مقیاس های مکانی و زمانی را در برمی گیرد. آلودگی نوری بوم شناختی، مسأله ای جهانی است.
آلودگی نوری :
هر گاه با نور مصنوعی رفتار نادرست و غیر استاندارد صورت گیرد آلودگی نوری پدید می آید. در حقیقت اگر اعتقاد به میانه روی در مصرف هر چیزداشته باشیم استفاده از نور نیز حد و اندازه خود را دارد. پس استفاده بیش از اندازه از نور تولید آلودگی نوری میکند.
تعریف علمی:
نورهای مصنوعی که در زمان یا مکان نامناسب از استاندارد خود خارج شده و با کیفیت نامطلوب محیط زیست و آسمان شب را آزاردهنده و آلوده می سازد را آلودگی نوری می نامیم.
آلودگی نوری در ابتدا توسط منجمان و به دلیل حساس بودن ابزارهای رصدی آنان بعنوان یک معضل زیست محیطی مورد مطالعه قرار گرفت. تابش انواع نور حتی به مقدار کم، تاثیر زیادی در پنهان شدن دور شدن از شهرها می کند. البته شاهدیم که نور چراغهای دست ساز بشر به علت در نظر نگرفتن استانداردها و شاخص هایی که یک منبع روشنایی می بایست داشته باشد در آسمانهای پر ستاره اقدام به نورافشانی، خودنمایی و تخریب طبیعت شب می کنند.
اما عوارض آلودگی نوری به همین جا ختم نشد و اثرات مخرب آلودگی نوری دانشمندان محیط زیست و طبیعت را متوجه خود ساخت است.
در مجموع عوارض آلودگی نوری به 5 گروه تقسیم می گردد:
در این مقاله بررسی اثرات روشنایی مصنوعی در شب موردبررسی قرار خواهدگرفت.
متن
هر گاه با نور مصنوعی رفتار نادرست و غیر استاندارد صورت گیرد آلودگی نوری پدید می آید. در حقیقت اگر اعتقاد به میانه روی در مصرف هر چیزداشته باشیم استفاده از نور نیز حد و اندازه خود را دارد. پس استفاده بیش از اندازه از نور تولید آلودگی نوری میکند.
نورهای مصنوعی که در زمان یا مکان نامناسب از استاندارد خود خارج شده و با کیفیت نامطلوب محیط زیست و آسمان شب را آزاردهنده و آلوده می سازد را آلودگی نوری می نامیم.
در اینجا به بررسی برخی از اثرات آلودگی نوری می پردازیم.
اثرات برانسان:
قرار گرفتن طولانی مدت انسان در زیر نور مصنوعی به علت وجود اشعه مادون قرمز و فرابنفش باعث آسیبهای چشمی می گردد. نورهای مزاحمی مانند چراغ خوابها و یا نورهایی که از پنجره در هنگام خواب وارد اتاق می شود باعث بروز استرس و کاهش تمرکز فکر در انسان می شود و در دراز مدت باعث تضعیف دستگاه ایمنی بدن و افزایش احتمال ابتلا به انواع سرطان از جمله سرطان های پوستی، جوش زدگی و رنگ پریدگی و سرطان سینه در زنان می گردد.
از انواع دیگر آلودگی نوری میتوان به خیرگی اشاره کرد. هنگامیکه پرتو مستقیم یک منبع نور با شدت زیاد در محور دید عابرین یا رانندگان قرار میگیرد این پدیده رخ داده و سبب کم شدن دید و ناراحتی عابرین و رانندگان میشود و خطر تصادفات را در هنگام رانندگی افزایش می دهد.
چراغ های تزئینی که شهرداری ها در کنار خیابان ها به جهت ایجاد زیبایی مصنوعی بکار می رود نیز می تواند باعث خیرگی و یا خستگی چشم راننده گردد. در حقیقت به جز آسفالت خیابان و تابلوهای راهنمایی، راننده نباید هیچ نور دیگری را در میدان دید خود ببیند.
این یعنی توجه به زاویه و مقدار تابش. خیرگی را به راحتی می توانید در زمانی تجربه کنید که از لامپها در مراکز فروش میوه و ترهبار، بوتیک ها یا سوپر مارکت ها بدون هیچ گونه پوشش یا محافظ در جلوی درب استفاده می شود.
همچنین نور بیش از اندازه آستانه تحمل و ساعت درونی بدن را که کنترل کننده سیستم های زیستی و ریتمهای رفتاری است، کاهش داده و موجب افسردگی نیز می گردد.
اثرات آلودگی نوری بر گیاهان :
اثرات مخرب آلودگی نوری بر گیاهان شامل: -اختلال در رشد
-اختلال در زمان از دست دادن برگها در فصل ریزش -اختلال در بروز رنگهای طبیعی -اختلال در جهت رویش
در نوعی تقسیم بندی، گیاهان به دو دسته نور پسند و سایه پسند تقسیم می شوند.
گیاهان سایه پسند با کلروپلاست بالا%75 از نور محیط را که معادل 75 لوکس می باشد جذب خود می کنند. اما طبق قانون بردباری رسیدن هر نوع نور بیش از اندازه ذکر شده به گیاه، رشد آن را دچار اختلال می کند و در مواقعی مرگش را تضمین می نماید.
از نتایج برهم خوردن سیکل زندگی گیاهان می توان به درختان برگ ریزی اشاره کرد که در زمان ریزش برگهایشان توان نمایش رنگهای پائیزی خود را از دست می دهند و یا درختانی که بر اثر آلودگی نوری، فصل از دست دادن برگ خود را فراموش کرده و دیده شده تا نیمه های زمستان همچنان دارای برگهای زرد می باشند. این عامل و همزمانی بارش برف در این فصل باعث سنگین شدن بدنه درخت و سرنگون شدن آن می گردد. همچنین وجود منابع نور مصنوعی در کنار گیاهان جهت رشد ساقه را بسوی خود منحرف می کند.
اثر بر روی حیوانات :
در قرن گذشته وسعت و شدت استفاده از نورهای مصنوعی به طوری افزایش یافته است که تاثیرات مهم و اساسی بر روی زیست شناسی و اکولوژی گونه های موجود در طبیعت گذاشته است. ما بین آلودگی نوری نجومی که باعث محدود شدن دید نسبت به آسمان می شود و آلودگی نوری اکولوژیکی که باعث تغییر نور طبیعی در اکوسیستمهای خاکی و آبی می شود تفاوت قائل می شویم. بعضی از عواقب فاجعه بار نور برای یکسری از گروه های جانوری شناخته شده هستند همانند مرگ
