بخشی از مقاله
چکیده
تحقیات نشان داده است نوجوانی دوره پیچیده ای از رشد انسان است که بطور گسترده بر رشد جسمانی، فیزیولوژیکی و روان شناختی تاثیر می گذارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر آموزش ذهن آگاهی بر تنیدگی ادراک شده دختران نوجوان مضطرب است.این تحقیق از نوع تحقیقهای نیمه تجربی - طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل - است.
جامعه آماری این تحقیق بر اساس جدول مورگان شامل 312 نفر از دانش آموزان دختر نوجوان مضطرب پایه دوم دبیرستان شهر سبزوار بود.برای این منظورابتدا پرسشنامه اضطراب برگر در بین 312 دختر نوجوان توزیع شده و از بین آن ها 40 نفر که نمره بالایی از پرسشنامه اضطراب برگر - - 1970 کسب کردند به عنوان نمونه انتخاب شدند و به طور تصادفی 20 نفر از آنها در گروه آزمایش و 20 نفر از آنها در گروه کنترل جایگزین شدند . سپس گروه آزمایش 8 جلسه 90 دقیقهای آموزش ذهن آگاهی را به صورت گروهی، هفتهای یک بار همراه با تمرینات و تکالیف روزانه دریافت کرد و گروه کنترل هیچ گونه مداخلهای دریافت نکرد.
ابزار مادر این پژوهش پرسشنامه باورهای غیرمنطقی جونز - - 1968بود. دادهها بر اساس آزمون t گروههای مستقل و با استفاده از نرمافزار SPSS تحلیل شدند.نتایج تحقیق نشان داد که آموزش ذهن آگاهی بر تنیدگی ادراک شده دختران نوجوان مضطرب - P<0/05 - مؤثر بوده است و میتوان از این روش آموزشی به عنوان یک درمان غیر دارویی برای کاهش تنیدگی ادراک شده کمک گرفت.
مقدمه
نوجوانی دوره طوفانی و بی قراری روح است که بیش از هر دوران دیگر، دستخوش هجوم احساسات و عواطف گوناگون قرار دارد. در طی این دوره نوجوانان بلوغ را تجربه می کنند که بر رشد جسمانی، فیزیولوژیکی و روان شناختی تاثیر می گذارد، بحران هویت را تجربه می کنند و تغییرات قابل ملاحظه ای در مفهوم خود صورت می گیرد. - 2 - از آن جایی که جوانان تازه بالغ به دلیل رشد فیزیکی، ذهنی، روانی، اجتماعی و هورمونی و تحت تاثیر شدید احساسات و عواطف بحرانی خویش، سخت حساس و زودرنج می شوند، این حساسیت شدید، عملا مشکلات فراوان پدید می آورد. نوجوانان معمولا داوری نادرستی از خود دارند و شخصیتشان پیوسته از اثرات منفی و ناراحتی های عاطفی متاثر خواهد بود
تنیدگی یا استرس از کلمه لاتین Stringer مشتق شده است که به معنای در آغوش گرفتن، فشردن و باز فشردن است؛ فشرده شدن یا زیر فشار قرار گرفتن به اختناق منتهی میشود و احساس درماندگی و اضطرابی را به وجود میآورد که قلب و روح را در بر میگیرد.
استرس مداوم میتواند میزان فشار خون طبیعی را افزایش دهد. استرس3 عبارت است از واکنشهای فیزیکی، ذهنی و عاطفی که در نتیجه تغییرات و نیازهای زندگی فرد، تجربه میشوند. تغییرات میتوانند بزرگ یا کوچک باشند. پاسخ افراد به تغییرات زندگی متفاوت است. ا
سترس مثبت میتواند یک انگیزش دهنده باشد در حالی که استرس منفی5 میتواند در زمانیکه این تغییرات و نیازها، فرد را شکست میدهند، ایجاد شود.
استرس مزمن میتواند در بسیاری از مشکلات مربوط به سلامت شامل حوادث، آرتریت، آسم، سرطان، سرماخوردگی، کولیت، دیابت، اختلالات غدد درونریز، خستگی، سردرد، کمردرد، مشکلات گوارشی، اختلالات پوستی، بیماری قلبی، فشار خون بالا، بیخوابی، دردهای عضلانی، اختلال کارکرد جنسی و زخمها نقش بازی کندمثلاً.
استرس حاد میتواند باعث مرگ ناگهانی شود. یا اینکه یکی از مهمترین علت از کار افتادگی و مرگ و میر در جوامع غربی بیماریهای قلبی میباشد. فاکتورهای مهمی در بروز حمله قلبی نقش دارد، بهطوریکه استرسهای ناشی از کار مداوم میتواند موجب آسیب به دستگاه گوارشی، افزایش غلظت خون، تغییرات قند خون و موارد دیگر گردد
یکی از دیدگاههای روانشناسی در مورد علل بیماری روانی دیدگاه عقلانی- عاطفی "آلبرت الیس" است. به نظر او رفتار و عواطف انسان ناشی از باورها، اعتقادات و طرز تفکر اوست. تنظیم هیجان و تنیدگی ادراک شده و... همگی ناشی از طرز فکر و باورهای فرد نسبت به جهان و دیگران است. وی نام این باورها را باورهای غیرمنطقی گذاشت. این باورها مجموعهای از افکار، اندیشهها و عقایدی هستند که در آن اجبار، الزام، وظیفه و مطلقگرایی وجود دارد و موجب اختلالات عاطفی و رفتاری میگردند .
مداخله های مبتنی بر ذهن آگاهی به عنوان یکی از درمانهای شناختی - رفتاری نسل سوم یا موج سوم قلمداد می شود. ذهن آگاهی شکلی از مراقبه است که ریشه در تعالیم و آئینهای مذهبی شرقی خصوصاً بودا دارد - 19 - کابات - زین ذهن آگاهی را توجه کردن به شیوه ای خاص، هدفمند در زمان کنونی و بدون قضاوت و پیشداوری تعریف کرده است مارشال لینهان برای اولین بار به ضرورت گنجاندن ذهن آگاهی به عنوان یکی از مولفه های اساسی درمان های روانشناختی تاکید کرد
ذهن آگاهی به رشد سه کیفیت خودداری از قضاوت ، آگاهی قصدمندانه و تمرکز بر لحظه کنونی در توجه فرد نیاز دارد که توجه متمرکز بر لحظه حال پردازش تمام جنبه های تجربه بلاواسطه شامل فعالیتهای شناختی، فیزیولوژیکی یا رفتاری را موجب می شود. به واسطه تمرین و تکنیک های مبتنی بر ذهن آگاهی فرد نسبت به فعالیتهای روزانه خود آگاهی پیدا می کند . ذهن اگاهی به ما یاری می دهد تااین نکته را درک کنیم که هیجانهای منفی ممکن است رخ دهد اما آنها جزءثابت ودائمی شخصیت نیستند. . -
یکی از ویژگی های انسان موفق کسب مهارت های لازم برای مدیریت بر خود - رفتار، هیجان، ذهن و ... - است. با توجه به مشغله های مختلف روزمره، نشخوارهای فکری مداوم و شرایط پر استرسی که پیرامون اکثریت ما وجود دارد اهمیت مدیریت کردن بر ذهن بیش از پیش نمایان می شود. برای مدیریت ذهن لازم است قوانین ذهن را بدرستی شناخته و با مدیریت بر آن از حداکثر توانمندیش بهره برد. ذهن آگاهی راهکاری موثر برای دستیابی به حداکثر توانمندی ذهن و مدیریت بر آن است
از طرفی ذهن آگاهی یک عامل زیربنایی مهم برای رسیدن به رهایی است. زیرا روشی موثر و قوی برای خاموش کردن و توقف فشارهای دنیا و یا فشارهای ذهنی خود فرد می باشد. علاوه بر این فرد با مشاهده دقیق واقعیت درونی خود درمی یابد که خوشحالی ، کیفیتی نیست که وابسته به عناصر بیرونی و تغییرات دنیای بیرون باشد و زمانی اتفاق می افتد که فرد وابستگی به افکار ، موضع گرفتن و برنامه های ذهنی از پیش تعیین شده را رها کند و در نتیجه رفتارهای خودکاری را که برای رسیدن به موقعیت های لذت آور یا فرار از موقعیت های دردناک انجام می دهد، کنار بگذارد و به رهایی برسد. از آن جایی که نتایج این پزوهش می¬تواند مورد استفاده کارکنان درآموزش و پروش، مراکز علمی و همچنین پزوهشگران علاقمند در حیطه علوم انسانی قرار گیرد. لذا انجام این پژوهش از اهمیت برخوردار است
صداقت و همکاران - - 2011 در تحقیقی با عنوان تأثیر کاهش استرس به کمک ذهن آگاهی بر افزایش ذهن آگاهی ، سطح فشار روانی و استرس و سلامت روانی و احساسی در نمونه ایرانی اثر بخشی این مداخله درمانی را بیان می کند - . - 20 نیکنام و همکاران - 1390 - در تحقیقی با عنوان اثربخشی درمانگری به شیوه تنیدگیزدایی بر تنیدگی ادراک شده با توجه به سبکهای هویت
دانشجویان پرداخت و نشان داد که تنیدگی ادراک شده گروه آزمایش بهطور معناداری نسبت به گروه گواه کاهش یافته است. - - 11پژوهش تیموری و عطایی فر - - 1389 نشان داد که بین میزان سطوح تنیدگی والدینی و اختلالات رفتاری و عاطفی کودکان ارتباط معناداری وجود دارد - . - 5 آقا محمدیان، پاژخ زاده - - 1381 در تحقیقی با عنوان مقایسه عوامل تنیدگی زا و شیوه های مقابله با آن در دانش آموزان بیان کردند
عوامل تنیدگی زا در دو گروه پرتنش و کم تنش تفاوت دارد. نقش جنس در نوع عوامل تنیدگی زا تاثیر ندارد. شیوه های مقابله ای در دو گروه پرتنش و کم تنش متفاوت است و نقش جنس در انتخاب شیوه های مقابله ای تاثیر دارد.کردوا - - 2005 در تحقیقی با عنوان ذهن اگاهی و سلامت روان نشان داد که ذهن آگاهی با بهزیستی ذهنی و روان شناختی و سلامت روانی رابطه مثبت دارد، در حالی که خودآگاهی با میزان پایین سلامت روان شناختی مرتبط است
با توجه به اینکه نوجوانان آینده سازان جامعه هستند، توجه به مشکلات آنها باید از ضروریات و اولویت های هر جامعه سالم و خواهان پیشرفت محسوب شود. با توجه به اینکه در عصر حاضر توجه ویژه ای به روش های غیردارویی شده است و یکی از این روشها درمان مبتنی بر ذهن آگاهی یا حضور ذهن به معنای آگاهی از افکار، رفتار، هیجانات و انگیزه ها است به طوری که بهتر بتوانیم آنها را مدیریت و تنظیم کنیم.
به عبارت دیگر ذهن آگاهی به معنای توجه کردن به شیوه ای خاص است. یعنی توجه و تمرکزی که سه عنصر در آن دخالت دارد: بودن در حال حاضر، هدفمند ،بدون قضاوت.این نوع توجه موجب افزایش آگاهی، شفافیت و وضوح و پذیرش واقعیت حال حاضر می شود. بدین ترتیب متوجه می شویم که زندگی ما فقط در حال حاضر رخ داده و گره گشایی می شود. لذا این پژوهش به دنبال این است که بررسی کند آیا آموزش ذهن آگاهی بر تنیدگی ادراک شده دختران نوجوان مضطرب شهر سبزوار تاثیر دارد؟
روش
این پژوهش از نوع پژوهش های نیمه تجربی - طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل و آزمایش - میباشد. جامعه آماری این تحقیق بر اساس جدول مورگان شامل 312 نفر از دانش آموزان دختر نوجوان مضطرب پایه دوم دبیرستان شهر سبزوار بود.
