بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر به منظور بررسی اثرات میانجیگر هوش هیجانی بر روی رابطه بین ذهن اگاهی و استرس ادراک شده انجام گرفت.در این راستا 160 نفر از دانشجویان دانشگاه تبریز بصورت تصادفی انتخاب شدند و پرسشنامه های ذهن اگاهی و استرس ادراک شده و هوش هیجانی را کامل کردند.نتایج نشان داد که بین ذهن اگاهی و استرس ادراک شده رابطه منفی معنی داری وجود دارد.همچنین بین مولفه های هوش هیجانی و ذهن اگاهی رابطه مثبت معنی داری وجود دارد و بین مولفه های هوش هیجانی و استرس ادراک شده رابطه منفی وجود دارد.هم چنین نتایج تحلیل مسیر نشان دادند که از بین چهار مولفه ی هوش هیجانی - تشخیص هیجانات خود،تشخیص هیجانات دیگران،کاربرد هیجان،سازماندهی هیجانات - تنها دو مولفه ی کاربرد هیجان و تنظیم وساماندهی هیجانات میتوانند رابطه ی بین ذهن اگاهی و استرس ادراک شده را میانجیگری کنند.
مقدمه:
در دهه های اخیر ،ذهن آگاهی بسیار مورد توجه محققان قرار گرفته است.ذهن آگاهی یعنی توجه و آگاهی از تجارب درونی و بیرونی که اتفاق می افتد .به عبارتی ذهن آگاهی، آگاهی روشن شخص است به آنچه در درون و در تعامل با محیط بیرون، در لحظات متوالی ادراک رخ می دهد . افراد ذهن آگاه واقعیات درونی و بیرونی را آزادانه و بدون تحریف ادراک می کنند و توانایی زیادی در مواجهه با دامنه گسترده هیجانها و تفکرات، تجربه ها اعم از خوشایند و ناخوشایند دارند.
گرچه میزان ذهن آگاهی را می توان بوسیله مدیتیشن یا تمرینات ذهن آگاهی افزایش داد - بایر ٍو دیگران،2008؛فالکسترومَ، - 2007اما ذهن آگاهی بعنوان یک صفت روانشناختی هم شناخته میشود که به تمایل فرد برای آگاهی در زندگی روزمره اش اشاره دارد - براون و رایان،. - 2003ذهن آگاهی اثرات مثبتی بر روی سلامت روان ذهنی و بهزیستی روانشناختی و سلامت جسمی دارد. گرچه رابطه منفی بین ذهن آگاهی و استرس ادراک شده اثبات شده اما مکانیسم های موجود در این رابطه هنوز معلوم نیستند.برخی از محققان مطرح کردند که ذهن اگاهی می تواند هوش هیجانی افراد را افزایش دهد و این موجب افزایش سلامت روانی خواهد شد.
هوش هیجانی موضوعی است که به جایگاه و نقش هیجانات احساسات ، و عواطف و تنظیمآن ها در توانمندی های انسانی اشاره دارد و شکلی از هوش اجتماعی است که توانایی کنترل و مدیریت احساسات وهیجانات خود و دیگران و تمایز میان آن ها و استفاده از این اطلاعات جهت هدایت شناخت و رفتار را شامل می . بررسی های متعددی نشان داده اند که هوش هیجانی بالا با تنظیم هیجانی متناسب همراه بوده و عامل محافظت کننده خوبی در مقابل تنش ها ی روزمره و ابتلا به بیماریهای جسمی و روانی است - اکبرزاده،. - 1385 از نظر گلمن ،هوش هیجانی ، توانایی مقابله با استرس و تکانه ها و تحمل ضربه های روانی و آشفتگی روانی است - لطفی،. - 1385از نظر بارBان هوش هیجانی دربرگیرنده پنج مولفه به شرح زیر است:
.1مولفه های درون فردی که بیانگرتوانایی شخص در آگاهی از هیجانها و کنترل آن ها است و شامل الف - حرمت نفس - خودآگاهی ،توانایی درک و پذیرش خویش و احترام به خود - است. ب - خودآگاهی هیجانی - میزان آگاهی فرد از احساسات خویش و فهم آن ها - ج -جراتمندی - ابراز باورها، افکار و دفاع از حق و حقوق خویش به شیوه ای سازنده - ، د - استقلال - ا توانایی رهبری خود، خویشتن داری فکری و عملی و رهایی از وابستگی های هیجانی - .ه -خودشکوفایی - توانایی تشخیص استعدادهای ذاتی و استعداد انجام کارهایی که شخص نه تنها خواهان اجرای آن است بلکه از توانایی انجام آن نیز برخوردار است و از انجام آن لذت برد - .
2- مولفه های میان فردی: توانایی شخص برای سازگاری واعمال مهارتهای اجتماعی است و شامل الف -همدلی - توانایی آگاهی از احساسات دیگران و درک و تحسین آن احساسات - ،ب -مسولیت اجتماعی - توانایی فرد در معرفی خود به عنوان عضوی مفید و سازنده و دارای حس همکاری در گروه اجتماعی خویش - ج -ارتباط میان فردی - توانایی ایجاد حفظ روابط رضایت بخش متقابل که نزدیکی عاطفی و صمیمیت از ویژگی های آن است - .
.3مولفه های سازگاری شامل :واقعیت آزمون - توانایی ارزیابی تجربه عاطفی Bبین آنچه فرد حس کرده و عینیت های موجودB آنچه در عالم واقع وجود داشته است - ب -انعطاف پذیری - توانایی کنار آمدن با افکار و رفتارهای فرد در شرایط و موقعیتهای متغیراست - ج -حل مساله - تواناییتشخیص ، خلق و بکارگیری راه حل های موثر است - .
.4مولفه های مدیریت استرس شامل :الف -تحمل استرس - تحمل فرد در برابر رویدادهای ناخوشایند، شرایط تنش زای شدید - ب.کنترلهیجان ها - توانایی مقاومت فرد در برابر تنش ها یا وسوسه و کنترل هیجانهای خویش است - .
.5مولفه های خلق و خوی که شامل :الف. خوش بینی - توانایی توجه به جنبه های روشن تر زندگی و حفظ نگرش مثبت، حتی هنگا م وجود احساسات منفی ناخوشاینداست - .ب -شادکامی: - توانایی احساس رضایت از خود و دیگران سرزندگی و ابراز احساسات مثبت است. - دوستدار،1385، به نقل از صالحی و وکیلی - . با استناد به تعاریف هوش هیجانی و مولفه های مذکور می توان بصورت نظری بهتاثیر و میزان اهمیت هوش هیجانی در گرایش به سبک های مختلف کنار آمدن با استرس واقف شد.
پژوهش دهشیری - 1382 - در مورد هوش هیجانی و مدیریت زمان با استرس شغلی نشان داده است که هوش هیجانی افراد را در برابر استرس محافظت می نماید و به سازگاری و تطابق بهتر کمک می کند بطوریکه مدیریت بهینه تر عواطف و هیجانهای خود و دیگران و احساس رضایت مندی را بدنبال خواهد داشت. فرضیه پژوهش حاضر این است که علاوه بر اینکه ذهن اگاهی بطور مستقیم بر استرس ادراک شده تاثیر می گذارد، چهار مولفه هوش هیجانی نیز میانجیگر این تاثیر گداری است.
