بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین تاثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر عملکرد خواندن دانشآموزان نارساخوان بود. طرح تحقیق آزمایشی و از نوع پیشآزمون- پسآزمون با گروه گواه است. نمونه پژوهش 27 دانشآموز مبتلا به نارساخوانی شهرستان رشت در سال تحصیلی 1395 - 1396 بود که به طور تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه - گروه آزمایش 13 نفر و گروه گواه 14 نفر - جایدهی شدند.
برای جمعآوری دادهها از آزمون خواندن و نارساخوانی کرمینوری و مرادی - 1387 - در مراحل قبل و بعد از آموزش استفاده شد. آموزش راهبردهای خودتنظیمی به صورت گروهی در 10 جلسه برای گروه آزمایش ارایه شد ولی گروه گواه هیچ گونه آموزشی دریافت نکرد. نتایج تحلیل کوواریانس یکمتغیری نشان داد که آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر بهبود عملکرد خواندن دانشآموزان نارساخوان به طور معنیداری تأثیر دارد . - P<0/001 - لذا با توجه به نتایج این پژوهش، روش آموزش راهبردهای خودتنظیمی یکی از کارآمدترین روشهای درمانی بوده و در افزایش عملکرد تحصیلی دانشآموزان نارساخوان مؤثر است.
مقدمه
بر اساس پنجمین راهنمای آماری و تشخیصی اختلالهای روانی - 2013 - نارساخوانی1 به عنوان اختلال یادگیری خاص، که منشاء عصب روانشناختی دارد، تعریف شده و با مشکلاتی در بازشناسی درست و روان واژهها، فقر هجی کردن و توانایی رمزگشایی تعریف شده است. این مشکلات به نقصهایی در ارتباط با سایر تواناییهای شناختی منجر میگردد و نرخ شیوع اختلال خواندن در دانشآموزان 3 تا 17/5 است
نارساخوانی بیشترین درصد دانشآموزان ناتوان یادگیری را به خود اختصاص میدهد که با عدم موفقیت در زمینه مهارتهای زبانی مثل خواندن، نوشتن و هجیکردن تعریف میشود - حسینخانزاده، . - 1394 نارساخوانی به عنوان اختلالی در کودکان تعریف میشود که با وجود برخورداری از آموزشهای مناسب و سطح هوشی بهنجار در زمینه مهارتهای زبانی مثل خواندن، نوشتن و هجیکردن ناموفق هستند - رودریک و رود، . - 2008 اختلال خواندن نسبت به اختلالات دیکته و ریاضیات شایعتر میباشد و در حدود 85 تا 90 درصد دانشآموزان با ناتوانی یادگیری2، در خواندن مشکل دارند. در مواردی ممکن است هر دو یا سه نوع اختلال به طور مختلط مشاهده شود
با توجه به مشکلات خواندن این دانشآموزان، معمولاً با افت تحصیلی و مشکلات جدی در دروس خود روبرو میشوند - سبزیانپور، . - 2015 همچنین این ناتوانی موجب اختلال در روانخوانی یا درکمطلب دانشآموزان میشود
آنچه رابطهی بین یادگیری خودتنظیم و عملکرد خواندن را مشخص میکند، رابطهی بین مهارتها و راهبردهای این نوع یادگیری، یعنی راهبردهای شناختی و فراشناختی با عملکرد خواندن است - درخشان هوره، . - 1389 این اعتقاد وجود دارد که مداخله برای تنظیم برنامههای آموزشی برای کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری بخصوص کودکان مبتلا به نارساخوانی در دوران دبستان ارزشمند است. یکی ازآموزشهای موثر در حوزه سطوح پایین عملکرد خواندن این کودکان میتواند آموزش راهبردهای خودتنظیمی باشد
خودتنظیمی، در افراد مبتلا به اختلال خواندن این قابلیت را ایجاد میکند تا با شناخت ویژگیهای خود به کاهش مشکلات یادگیری کمک کنند. به دلیل مشکلاتی که دانشآموزان با ناتوانیهای یادگیری در خواندن دارند، آموزش آنها از اهمیت بسزایی برخوردار است. پژوهشها نشان دادهاند، به کارگیری راهبردهای خودتنظیمی به بهبود توانایی خواندن منجر میشود - کیوهارا و همکاران، . - 2012 راهبردهای خودتنظیمی شامل راهبردهای شناختی - شامل فعالیتهای ذهنی مثل تفکر، ادراک، استدلال - و راهبردهای فراشناختی - تعیین هدف برای یادگیری و تنظیم سرعت مطالعه و یادگیری - است. به بیان دیگر، یادگیرنده به کمک راهبردهای فراشناختی، از راهبردشناختیاش حداکثر استفاده را میبرد
یکی از آموزشهای موثر برای عملکرد خواندن این کودکان میتواند آموزش راهبردهای خودتنظیمی باشد. پژوهش نلسون و مانست- ویلیامسون - 2006 - نشان داد که این آموزش باعث بهبود عملکردتحصیلی در این دانشآموزان شده است.
همچنین در پژوهشهای کیزیس و همکاران - 2017 - ، مجی و همکاران - 2016 - ، باقری و همکاران - 1394 - و یارمحمدیان و همکاران - 1394 - که تاثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی را بر دانشآموزان مبتلا به نارساخوانی مورد بررسی قرار دادند، نتایج نشان داد که این آموزش به طور جداگانه منجر به افزایش عملکرد خواندن این دانشآموزان میشود. با توجه به شیوع بالای این اختلال در دانشآموزان، و با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی به طور هماهنگ تاثیر این آموزش را بر عملکرد خواندن دانشآموزان نارساخوان صورت نداده است، نتایج این پژوهش میتواند در ارتقاء سلامت روانی و جسمانی کودکان مبتلا به نارساخوانی نقش بسیار مهم و چشمگیری داشته باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف تاثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر عملکرد خواندن دانشآموزان نارساخوان انجام شده است.
روش جامعه، نمونه و روش نمونهگیری: پژوهش حاضر از نوع آزمایشی با طرح پیشآزمون- پسآزمون با گروه گواه است. جامعه مورد مطالعه را تمامی دانشآموزان مبتلا به نارساخوانی شهرستان رشت که در سال تحصیلی 1395-1396 در مراکز اختلالهای یادگیری خدمات آموزشی دریافت میکنند، تشکیل دادند.
نمونه پژوهش30 دانشآموز مبتلا به نارساخوانی بود که بر اساس ملاکهای نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روانپزشکی آمریکا - - 2013 ، مصاحبه بالینی و اطلاعات مندرج در پرونده تحصیلی آنها که تشخیص اختلال نارساخوانی رادریافت کرده بودند، به صورت تصادفی انتخاب و سپس در دو گروه آزمایش 15 - نفر - و گروه گواه 15 - نفر - به صورت تصادفی جایدهی شدند.
از نظر شرایط ورود به پژوهش آزمودنیها، جنسیت - پسر - ، دامنه سنی 9 - تا 11 سال - ، مقطع تحصیلی - سوم تا پنجم ابتدایی - و بهرههوشی - 85-115 - و عدم مصرف دارو و عدمابتلا به سایر اختلالهای هیجانی- رفتاری مورد بررسی قرار گرفتند و دو گروه همتا شدند. ملاک خروج از پژوهش غیبت بیش از دو جلسه دانشآموز از جلسات آموزشی بود. البته 3 نفر 2 - نفر از گروه آزمایش و 1 نفر از گروه گواه - از روند اجرای آزمایش به دلایل شخصی خارج شدند. برای گردآوری دادهها از ابزار زیر استفاده شد:
آزمون خواندن و نارساخوانی: این آزمون توسط کرمینوری و مرادی در سال 1387 ساخته شده است. این آزمون 10 خرده مقیاس خواندن کلمات، زنجیره کلمات، قافیه، نامیدن تصاویر، درک متن، درک کلمات، حذف آواها، خواندن ناکلمات، نشانههای حرف و نشانههای مقوله دارد و پایایی این آزمون با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای خرده آزمونها بین 0/43 تا 0/98 گزارش شده است. روایی و پایایی این آزمون در پژوهشهای رضایی و کرمانیزاده - 1394 - ، نبیدوست و همکاران - 1394 - و حیدری و همکاران - 1391 - مورد تایید قرار گرفت.
معرفی برنامه مداخلهای: تکنیکهای آموزش راهبردهای خودتنظیمی شامل برنامه آموزشی تغییر شناختی– رفتاری است، این مراحل شامل راهنماییهای کلی برای آموزش راهبردهای یادگیری است. گروه آزمایش به مدت 10 جلسه 45 دقیقهای، 2 روز در هفته، تحت آموزش راهبرهای خودتنظیمی قرار گرفتند، اما گروه گواه، هیچ گونه آموزشی دریافت نکرد و همچنین یک هفته پس از اجرای آموزش، پسآزمون از هر دو گروه اخذ شد
جدول .1 برنامه آموزش راهبردهای خودتنظیمی
شرح جلسه
هدف اصلی در این جلسه، ارائه اطلاعات در مورد مراحل کار آموزش خودتنظیمی تحصیلی بود.
نوع خطاهای خواندن - حذف، افزودن، جابهجایی، وارونه خواندن - توسط آموزشگر شناخته شد و در مورد پاسخهای صحیح دانشآموزان بحث شده و راهبرد مورد نظر توضیح داده شده است.
آموزشگر یک دانشآموز را که کلمات را به صورت صحیح میخواند، به عنوان الگو قرار داد و در مورد خطاهای خواندن دانشآموز از نمونه مورد نظر سوال شد که این کلمه چند بخش دارد، چند حرف دارد و سپس از نمونه خواسته شد که کلمه را با صدای بلند بخواند. در این جلسه دانشآموز الگوی ارائه شده و راهبردهای اصلاح خطاهای خواندن خود وتمام وسایل کمک آموزشی مربوط به آن را به خاطر سپرد. هدف اصلی این جلسه به یاد سپردن راهبرد بود.
دانشآموز راهبردهای اصلاح خطاهای خواندن خود را با حمایت آموزشگر تمرینکرد.
دانشآموز راهبردهای آموخته شده را بدون حمایت آموزشگر یا با حمایت بسیار کم تمرین کرده و به کار برده است. دراین مرحله اثرات راهبرد در عملکرد دانشآموز ارزیابی شده و آموزشگر اطمینان پیدا کردکه راهبرد در ذهن دانشآموز ثبت شده و برای نگهداری و ماندگاری آن به دانشآموز برنامه داده شد.
نتایج
در پژوهش حاضر 27 دانشآموز نارساخوان شرکت داشتند که میانگین - و انحراف معیار - سنی آنها - 0/80 - 10/11 سال بوده و 25/9 درصد 7 - نفر - از این دانشآموزان کلاس سوم، 37 درصد 10 - نفر - کلاس چهارم، 37 درصد 10 - نفر - کلاس پنجم بودند
