بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش تعیین تاثیر آموزش مهارت های حرکتی مبتنی بر آزمون اوزرتسکی بر بهبود ادراک دیداری بر مبنای خرده آزمون فراستیگ - درک روابط فضایی - در دانش آموزان با اختلال یادگیری پایه سوم ابتدایی منطقه 3 شهر اصفهان بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پایه سوم ابتدایی شهر اصفهان بود که با استفاده از روش نمونه گی ری در دسترس تعداد 30 نفر - برای دو گروه 15 نفری آزمایش و گواه - انتخاب شده و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، آزمون ادراک دیداری فراستیگ بود. و در جلسات آموزشی از روش آموزش مهارت های حرکتی مبتنی بر آزمون اوزرتسکی بهره گرفته شد. جهت تحلیل داده ها از آزمون تحلیل کوواریانس به وسیله نرم افزار SPSS22 استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد درک روابط فضایی بین گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد . - P<0/05 - بنابراین به نظر می رسد آموزش مهارت های حرکتی باعث توانایی ادراک وضعیتهای دو یا چند چیز در ارتباط با یکدیگر می شود.
واژه های کلیدی
مهارت های حرکتی، ادراک دیداری، یادگیری
مقدمه
بسیاری از مباحث یادگیری دانش آموزان در مدرسه و در دوران تحصیل به توانمندیهای ادراک دیداری نیازمندند، از جمله خواندن و املاء از برجسته ترین آنها به شمار می رود. دستیابی هر کودک به توانمندیهای ادراکی نقش مهمی در زندگی وی بازی می کند. مشکلات ادراک دیداری در زمینه خواندن باعث اشتباه گرفتن حروف مشابه، معکوس کردن واژه ها، به سختی پیدا کردن حروف در داخل واژه ها یا واژه ها در داخل جمله و به سختی به یاد آوردن واژه های دیواری می شود. دانش آموزانی که اختلالات دیداری-ادراکی دارند، همچنین مشکلاتی در زمینه ریاضیات تجربه می کنند.
آنها ممکن است مفاهیم سطح بالای ریاضی را به سختی متوجه شوند و در یادآوری اطلاعات ریاضی، جدول ضرب و غیره مشکلاتی داشته باشند. آنها به علت خطاهای محاسباتی، مکررا مسائل ریاضی را اشتباه حل میکنند. یکی از نظریه های اختلال یادگیری، نقص در ادراک دیداری است. طبق این نظریه افراد ناتوان در خواندن، تشخیص، سازماندهی و تفسیر یا به خاطر آوردن تحریکات دیداری مشکل دارند. در سال های اخیر یافته های عصب زیست شناختی نشان داده است که بسیاری از اختلالات یادگیری ناشی از نقص در ادراک دیداری و به ویژه نقص در مسیر ماگنو سلولار1سیستم بینایی است. تقریبا 75 تا 95 درصد یادگیری کودکان در مدرسه از طریق بینایی صورت می گیرد. 20 توانایی ویژه برای بینایی وجود دارد که برای سهولت در سه طبقه مهارت های قدرت بینایی، مهارت های مکانیکی و مهارت های ادراک بینایی یا پردازش اطلاعات بینایی طبقه بندی شده اند.
روش رشد ادراک دی داری فراستیگ2، در سال 1963 ساخته شد که از آن می توان به عنوان ابزاری برای شناسایی ناتوانایی های یادگیری و تقویت بینایی استفاده کرد. ادراک دیداری، توانایی گرفتن معنی از طریق محرک های دیداری است که خرده مهارت های آن عبارتند از: تشخیص شکل و زمینه، روابط فضایی، هماهنگی دیداری، ادراک شکل، تشخیص دیداری.ادراک دیداری بر اساس مدل فراستیگ، تمرین هایی هستند برای جبران رفتارهای دیداری-ادراکی و ادراکی -حرکتی که در کودک به موقع شکل نگرفته اند باید تدارک دید. با این تمرین ها می توان حلقه های مفقود در مراحل رشد را جبران کرد . تغییرات رشدی در سرعت ادراک دیداری، موجب افزایش توانایی خواندن می شود. ارزیابی های مربوط به پردازش دیداری به هنگام ورود کودکان به مدرسه، اطلاعات مفیدی در مورد پیش بینی احتمال وجود مشکلات خواندن در آنها به دست می دهد .
در درمان اختلالات یادگیری، از آموزش فرایندی استفاده می شود. در این روش درمانی، بر توانایی های خاصی که در فرد وجود دارد، تمرکز می کنند و با برنامه هایی که طرح ریزی می شود، تلاش می کنند تا بدکارکردی موجود را برطرف کنند. برای مثال اگر مشکل در توجه وجود دارد، تلاش می شود تا مهارت توجه کردن در او افزایش یابد. یکی از راه حل های درمانی، ایجاد و رشد مهارت های حرکتی می باشد. مهارت های حرکتی یکی از جنبه های اساسی در تعلیم و تربیت است و به عنوان یکی از عوامل مهم در یادگیری مطرح است. چرا که زندگی پویاست و رشد و تکامل در پرتو حرکت امکان پذیر است و خلاقیت و تجربه از طریق حرکت به دست می آید و یادگیری انسان با یادگیری حرکتی شروع می شود.مهارت های حرکتی دارای خرده سطوح هستند که عبارتند از مهارت تطبیقی ساده، یعنی ایجاد سازگاری، تطابق و اصلاح در حرکات اساسی-بنیادی با توجه به شرایط کودک در این سطح به کنترل و اراده بدن خود در رابطه با محیط می پردازد. مهارت های تطبیقی مرکب، که این مهارت ها ترکیبی از شایستگی فرد در انجام حرکات و استفاده از وسایل و ابزار و همچنین کنترل فعالیت ها در محیط می باشند. مهارت های تطبیقی پیچیده که اجرای این مهارت ها نیازمند تسلط فرد بر مکانیزم بدن است نظیر کشتی و شنا .نظری، سیاحی و افروز - 1392 -
در پژوهشی به مقایسه ی ادراک دیداری حرکتی کودکان دارای اختلال یادگیری و عادی درآزمون بندرگشتالت پرداختند. نتایج نشان داد که بین ارتکاب به خطای نوع تحریف، ترکیب، تداوم و چرخش، کل خطاها و بهره ادراک دیداری حرکتی در هر دو گروه تفاوت معنادار وجود دارد. لذا به نظر می رسد آزمون بندرگشتالت قابلیت غربالگری اختلالات یادگیری را به ویژه از پایه ی دوم تحصیلی به بالا دارا باشد.بهزادی - - 1390 در پژوهشی به بررسی تأثیر آموزش نوروفیدبک بر توانایی های محاسباتی و ادراک دیداری دانش آموزان ابتدایی با اختلالات یادگیری ریاضی پرداخت. یافته ها نشان داد آموزش نوروفیدبک باعث افزایش میزان توانایی های محاسباتی و ادراک دی داری و همچنین سرکوب امواج تتا در دانش آموزان گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل شده است.
یولاندا - 2005 - 1 در تحقیقی تأثیر یک برنامه رشد ادراکی حرکتی با تأکید بر ادراک بینایی را در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی مورد بررسی قرار داد. نتایج این تحقیق نشان داد که نمرات 3/4 کودکان شرکت کننده در این مطالعه بهبود یافت. بنابراین به نظر می رسد این نوع مداخلات در بهبود ادراک دیداری کودکان موثر باشد و از آنجا که بسیاری از مشکلات یادگیری در سال های اولیه دبستان قابل پیشگیری هستند و می توان با صرف زمان اندک، علل مشکل را شناسایی و درمان کرد. لذا مسئله اساسی این است که چگونه می توان این کودکان را زودتر شناسایی کرد تا در جهت بهبود و درمان آنان گام برداشت. برای نیل به این هدف آزمون اوزرتسکی در دسترس است، اما تا کنون تاثیر آن بر بهبود ادراک دیداری بر مبنای آزمون فراستیک مورد بررسی قرار نگرفته است. بنابراین پرسش اصلی این پژوهش این است که آیا آموزش مهارت های حرکتی مبتنی بر آزمون اوزرتسکی بر بهبود ادراک دیداری بر مبنای خرده آزمون فراستیگ - درک روابط فضایی - در دانش آموزان با اختلال یادگیری پایه سوم ابتدایی منطقه 3 شهر اصفهان تاثیر دارد؟
روش پژوهش
با توجه به هدف پژوهش که تعیین اثربخشی آموزش مهارت های حرکتی مبتنی بر آزمون اوزرتسکی بر بهبود ادراک دیداری بر مبنای خرده آزمون فراستیگ - درک روابط فضایی - در دانش آموزان با اختلال یادگیری پایه سوم ابتدایی منطقه 3 شهر اصفهان، ای ن پژوهش از نوع نیمه آزمایشی می باشد. آزمودنیها قبل و بعد از آموزش در معرض پیش آزمون و پس آزمون قرار گرفتند. جامعه آماری در این پژوهش کلیه دانشآموزان پایه سوم دارای اختلال یادگیری شهر اصفهان بودند که توسط مراکز اختلالات یادگیری تشخیص داده شده و در سال تحصیلی 95-96 مشغول به تحصیل بودند. برای انتخاب آزمودنیها از روش نمونهگی ری در دسترس استفاده شد. آزمودنیها به روش گمارش تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ملاک های ورود تحقی ق عبارت بودند از: داشتن رضایتنامه کتبی از طرف والدین جهت شرکت در جلسات آموزشی، دانش آموزان شرکت کننده در پژوهش صرفا مبتلا به اختلال یادگیری با تشخیص روانشناس یا روانپزشک بودند، عدم شرکت در کلاس های آموزشی و روانشناختی دیگر، دانش آموزان شرکت کننده در آمون ادراکی-دیداری فراستیک نمره پایینی کسب نمودند، تمامی دانش آموزان شرکت کننده در پژوهش پایه ی سوم ابتدایی بودند. ملاک های خروج عبارت بود از: عدم کسب هر یک از ملاک های ورود به پژوهش، عدم همکاری و انجام ندادن تکالیف، غیبت داشتن بیش از یک جلسه.
ابزار پژوهش
در این پژوهش با توجه به هدف، از آزمون ادراک دیداری فراستیگ استفاده شد که به آن پرداخته میشود.
آزمون ادراک دیداری فراستیگ: این آزمون توسط فراستیگ - 44 - تهیه شد. پایایی آزمون برای نمره گذاری معلم در ارزیابی کلاسی، هماهنگی حرکتی و عملیاتهای ذهنی به ترتیب0/44، 0/50،و 0/50 بوده است. تبریزی - - 45 این مقیاس را در ایران هنجار یابی نمود و بین نمرات این آزمون و پیشرفت مهارت های تحصیلی دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری همبستگی مثبت بین0/40 تا 0/50 گزارش کرد. این آزمون برای سنجش 5 مهارت ادراکی – عملیاتی دوگروه آزمودنی ها استفاده شد. نمرات این 5 مهارت که عبارتند از هماهنگی حرکتی چشم، متن – زمینه، ثبات شکل، وضعیت اشیاء در فضا و درک روابط فضایی، پس از اجرای کامل آزمون توسط آزمودنی بدست می آیند و بعد از تبدیل به نمره تراز شده، جمع نمرات تراز شده مطابق جداول سن تقویمی، به نمره معادل آن تبدیل می شود که به عنوان بهره ادراکی کل برای آزمودنی در نظر گرفته می شود. در این پژوهش، بهره ادراکی کل برای هر آزمودنی، یکبار قبل از پژوهش و بار دیگر در انتهای پژوهش محاسبه گردیده است.
فراستیگ معتقد است ادراک یکی از اعمال روانشناختی اولیه است که بدون آن تمام اعمال بدن حتی ساده ترین آنها از قبیل دفع و تنفس متوقف می شود و زنده بودن را ناممکن می سازد. در واقع ادراک توانایی تشخیص و تفسیر محرکها است که از طریق ارگان های دریافت کننده به وقوع نمی پیوندد، بلکه در مغز روی می دهد. او معتقد است رشد ادراک دیداری که در بین سنین 3/5 تا 7/5 سالگی اتفاق می افتد اگر با تاخیر همراه باشد. موجب برخی آسیب های شناختی خواهد شد. روش اجرای پژوهش بدین صورت بود که دانش آموزان گروه آزمایش در نوبت صبح و در یک ساعت مشخص بصورت یک روز در میان مورد تمرین قرار گرفتند. برای گروه آزمایش قبل از اجرای برنامه آن روز، شیوه ی کار به صورت کامل توضیح داده می شد.
سپس تمرین در اختیار دانش آموزان قرار داده می گرفت. برای ینکه دانش اموزان در روزهایی که برنامه نداشتند باز هم مشغول به تمرین باشند تمرین هایی متناسب با آن روز در اختیار دانش آموزان قرار می گرفت ولی از والدین خواسته شد فقط اجازه انجام فعالیت هایی که توسط پژوهشگر داده شده بدهند. هر جلسه درمانی حدود یک ساعت طول می کشید. در هر جلسه دانش آموزانی که کار را به خوبی و دقت انجام می دادند در آخر جلسه درمانی مورد تشویق قرار می گرفتند. با توجه به این که والدین رضایتی به گرفتن عکس و فیلمبرداری از دانش آموزان نداشتند، پس روند کار توسط پژوهشگر با استفاده از مشاهده پیگیری شد. داده های حاصل از این پژوهش در دو سطح توصیفی و استنباطی مورد تحلیل قرار گرفت. در سطح توصیفی با استفاده از شاخص هایی مانند میانگین، انحراف معیار، و در آمار استنباطی از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شد.
نتایج
داده های این پژوهش در سطح توصیفی با استفاده از شاخص هایی مانند میانگین، انحراف معیار تحلیل شد خلاصه ای از یافته های توصیفی پژوهش به شرح زیر است:
بر اساس یافته های بسد آمده، در گروه آزمایش بیشترین تحصیلات والدین شرکت کنندگان در پژوهش دیپلم تا لیسانس - 86 % - و در گروه کنترل بیش از نیمی از تحصیلات والدین شرکت کنندگان - % 66 - در پژوهش دیپلم تا لیسانس بود. بیش از نیمی از شرکت کنندگان در پژوهش در گروه آزمایش دختر - % 53 - و بیش از نیمی از شرکت کنندگان در پژوهش در گروه کنترل پسر - % 60 - بودند و در گروه آزمایش و کنترل بیشترین جمعیت شرکت کننده در وضعیت اقتصادی خوب قرار دارند.
بنابراین فرضیه پپژوهش مبنی بر این که درک روابط فضایی گروه پژوهش در دوره آموزشی مهارت های حرکتی مبتنی بر آزمون اوزرتسکی شرکت داشته اند نسبت به گروه کنترل تفاوت معنا دار دارد، مورد تائید قرار می گیرد.
