بخشی از مقاله
چکیده
در پژوهش حاضر تاثیر آموزش هوش هیجانی بر اضطراب، خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی دانشآموزان دبیرستانی با پدران طرح اقماری مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی به صورت پیش آزمون ، پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری در پژوهش حاضر دانشآموزان دبیرستان های مجتمع آموزشی ملی حفاری اهواز بود. نمونه پژوهش 34 دانشآموز بود که با توجه به نمره اضطراب یک انحراف معیار بالاتر از میانگین، از بین کلیهی دانشآموزان با پدران طرح اقماری گزینش شدند. سپس این 34 نفر بطور تصادفی به دو گروه تقسیم و گروه آزمایش و گروه نیز بصورت تصادفی تعیین شدند.
ابزار مورد استفاده پرسشنامه اضطراب امتحان اسپیل برگر و خودکار آمدی عمومی GSE بود. سپس 9 جلسه 75 دقیقه ای آموزش هوش هیجانی برای دانشآموزان گروه آزمایش اجرا گردید. اما گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. پس از پایان مداخله هر دو گروه به ابزارهای پژوهش پاسخ دادند. داده های حاصل از پژوهش با استفاده از روش آماری استنباطی، کوواریانس آنکووا - تک متغیری - و مانکووا - چند متغیری - مورد تحلیل قرار گرفت.
نتایج حاصل نشان داد آموزش هوش هیجانی باعث کاهش اضطراب امتحان، افزایش خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی دانشآموزان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شد. بنابراین، نتایج حاصل نشان می دهد که از آموزش هوش هیجانی می توان برای کاهش اضطراب امتحان، افزایش خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی دانشآموزان استفاده کرد.
مقدمه
هوش هیجانی در شکل گیری، گسترش و ادامه تعاملات انسانی موثر نقش مهمی دارد. هوش هیجانی مجموعه ای از قابلیتها، مهارت ها و استعدادهای غیرشناختی است که توانایی فرد را در سازگاری با مقتضیات محیطی و فشارهای حاصله افزایش می دهد و می تواند منجر به استقلال بیشتر فرد گردد. یافته های پژوهشی حوزه هوش هیجانی ارتباط این سازه را با بسیاری از مفاهیم مرتبط با سیستم روانی انسان از جمله اضطراب، افسردگی، سلامت روانی مشخص نموده است. پدیده اضطراب در سطح وسیعی مورد توجه قرار گرفته که میتوان از آن اضطراب آموزشگاهی و امتحان1 را برداشت کرد
اضطراب امتحان را حالت خاصی از اضطراب عمومی میداند که شامل پاسخهای پدیدارشناختی فیزیولوژیکی و رفتاری مرتبط با ترس از شکست است و فرد آن را در موقعیتهای ارزیابی تجربه میکند. هنگامی که اضطراب رخ میدهد بسیاری از فرایندهای شناختی و توجهی با عملکرد موثر فرد تداخل میکند. یکی دیگر از عوامل و همبسته های فردی- شناختی که بر اضطراب امتحان اثر میگذارد خودکارآمدی است. پژوهشگران معتقدند که خودکارآمدی سازهای شناختی است که هم بر اضطراب امتحان عمومی و هم بر اضطراب امتحان در مورد موضوع خاص تاثیر دارد - بنسون 7و بندالوس8، 1989، به نقل از ابوالقاسمی، . - 1381 - ولفولک6و هوی7، 1990، به نقل از ابوالقاسمی، . - 1381 یکی دیگر از عملکرد تحصیلی سازه دیگری است که شباهت مفهومی با خودکارآمدی داشته و با عملکرد موفقیت آمیز فرد در ارتباط است.
اضطراب حاصل از امتحان یکی از موانع متعدد در بهرهگیری ناقص از دانستهها و اندوختهها و اطلاعات قبلی است. اضطراب امتحان حالت هیجانی یا احساسی ناخوشایند است که با مسائل رفتاری و فیزیولوژیکی توام بوده و در امتحانات رسمی یا دیگر شرایط ارزیابی تجربه میشود
هوش هیجانی می تواند از طریق آموزش های منظم و مفید تقویت گردد. هوش هیجانی نقش مهمی در بهبود کیفیت روابط بین فردی و اجتماعی ایفا می کند - افتخارصعادی، . - 1389 در نوجوانانی که به دلیل شرایط خانوادگی والدینشان از آنها دور هستند و امکان بروز مشکلات رفتاری و عاطفی مطرح می شود، هوش هیجانی میتواند به فرد توانایی بازنگری در احساسات و هیجانهای خود و دیگران و همچنین تمیز قایل شدن میان هیجان ها و استفاده درست و به موقع از آن را ایجاد کند
پژوهشی سیاروچی و همکاران - 2002 - نشان داد که هوش هیجانی رابطه میان استرس و متغیرهای بهداشت روانی را تعدیل میکند. در ضمن افراد با هوش هیجانی بالا تأثیرات کمتری از استرس داشته و سطح پایینی از افسردگی را نشان دادند.
باتوجه به بحرانی بودن دوره نوجوانی و مشکلات آموزشی، از جمله اضطراب امتحان که در این دوره وجود دارد و با توجه به مسائل عدیده ای که ممکن است نوجوانان دارای پدر طرح اقماری با آن درگیر باشند و همچنین با توجه به اهمیت هوش هیجانی، پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر آموزش هوش هیجانی بر اضطراب امتحان، خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی دانشآموزان دارای پدر طرح اقماری دبیرستان های مجتمع آموزشی غیر دولتی شهدای ملی حفاری در اهواز ترتیب داده شد.
روش نوع و طرح پژوهش: افراد گروه آزمایش با شرایط یکسان کلاسهای آموزش هوش هیجانی را طی کردند و دانشآموزان شرکت کننده در پژوهش، به پرسشنامه های اضطراب امتحان و خودکارآمدی، در پیش آزمون پس آزمون پاسخ دادند برای آموزش هوش هیجانی، بکارگیری برنامههایی جهت افزایش هوش هیجانی با استفاده از تکنیکهای هوشهیجانی سالووی و مایر - لین3، 2002، افتخار صعادی، - 1389 صورت گرفت. این آموزش در 10 جلسه 75 دقیقه ای هر هفته دو جلسه برگزار شد.
در این پژوهش برای ارزیابی اضطراب امتحان از پرسشنامه اضطراب امتحان اسپیل برگر - 1980 - 4 استفاده گردید. برای سنجش خودکارآمدی، مقیاس خودکارآمدی عمومی5 که منسوب به شوارزر6 و همکاران است، بکار برده می شود.عملکرد تحصیلی به میزان نمره ای که دانشآموزان در طول ترم کسب می نمایند، می گویند که در کارنامه پایانی هر نوبت امتحان پایان نیمسال با ضرایب متفاوت در هر درس درج می گردد که بر اساس میانگین دروس دانشآموزان در نیمسال اول و دوم است. طرح پژوهش، تجربی و از نوع پیشآزمون- پسآزمون با گروه کنترل است..
جامعهی آماری، نمونه و روش نمونهگیری: جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشآموزان دختر و پسر مقطع دبیرستان - دوره اول و دوم - با پدران طرح اقماری در دبیرستان های غیردولتی مجتمع آموزشی شهدای ملی حفاری در سال تحصیلی 92-93 بود.
تعداد دانشآموزان واجد شرایط ورود به طرح - داشتن پدر طرح اقماری - ، 86 نفر بود. از این دانشآموزان آزمون اضطراب امتحان اسپیل برگر گرفته شد. براساس پرسشنامه اضطراب امتحان اسپیل برگر، 34 دانشآموز دارای اضطراب امتحان تشخیص داده شدند.
