بخشی از مقاله
بررسی ارتباط بین درگیری تحصیلی با خودکارآمدی دانشآموزان دختر دبیرستانی
چکیده
هدف از انجام این پژوهش است که بررسی رابطه بین درگیری تحصیلی با خودکارآمدی دانشآموزان دختر دبیرستانی بود. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانشآموزان دبیرستانی دختر ناحیه دو کرج در سال تحصیلی 1393-1394 که از این تعداد 100 نفر دانشآموز دختر دبیرستانی به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحلهای(به دلیل پراکندگی جامعه آماری) انتخاب شدند و برای جمع آوری اطلاعات از خرده مقیاس درگیری تحصیلی در پرسشنامه راهبردهای انگیزشی برای یادگیری (MSLQ) پنتریچ و دی گوت((1994 و خودکارآمدی عمومی شرر و همکاران 1982)؛ به نقل از حیاتی، داوود؛ عگبهی، عبدالحسین؛ آهنگری، عابدین؛ ابرقویی، عزیزی((1391 استفاده شد. از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره برای بررسی فرضیه ها استفاده شد که نتایج نشان داد بین درگیری تحصیلی و خودکارآمدی رابطه مثبت وجود داشت. می توان نتیجه گیری کرد که با افزایش درگیری تحصیلی خودکارآمدی دانشآموزان افزایش می یابد و برعکس.
کلمات کلیدی:. خودکارآمدی، درگیری تحصیلی، اشتیاق یادگیری، دانشآموزان.
مقدمه
طی دو دهه اخیر مقوله های شناخت و انگیزش از مفاهیم مورد توجه در تعلیم و تربیت بودهاند. نظریه پردازان شناختگرا با اتخاذ رویکرد کل گرایانه در تبیین یادگیری آموزشگاهی و با عنایت به مجزا عمل ننمودن عوامل شناختی از الگوهای انگیزشی، مدلهایی را پیشنهاد کردهاند که طی آن، یادگیری را با توجه ویژگیهای انگیزشی و سبکهای شناختی دانشآموزان توضیح میدهند(خروشی، نیلی و عابدی، .(1393 از جمله مفاهیمی که در سالهای اخیر توسط پژوهشگران مختلف به کار برده شده است مفهوم درگیری تحصیلی است. این سازه به منظور مبنای اصلاحات در حوزه تعلیم و تربیت برای افت و شکست تحصیلی، مطرح و مد نظر قرار گرفت(فریدکسون، بلومندفلد، پریس، .(2004
مفهوم درگیری تحصیلی به کیفیت تلاشی اشاره دارد که دانشآموزان صرف فعالیتهای هدفمند آموزشی میکنند تا به صورت مستقیم در دستیابی به نتایج مطلوب نقش داشته باشند(آپلتون، کریستنسون، کیم و رسچلی، .(2006 به عقیده لینن برینک و پینتریچ (2003) درگیری تحصیلی دارای سه بعد رفتاری، شناختی و انگیزشی می دانند. درگیری رفتاری(رفتارهای قابل مشاهده
1
دانشآموزان در برخورد با تکالیفاست و مؤلفه های تلاش، پایداری و درخواست کمک از دیگران را در بر میگیرد)؛ درگیری شناختی(به انواع فرایندهای پردازش که توسط دانشآموزان برای یادگیری مورد استفاده قرار میگیرد اشاره دارد. درگیری شناختی شامل راهبردهای شناختی و فراشناختی است(بارکلی، .(2009 درگیری انگیزشی شامل سه مولفه احساس، ارزش و عاطفه است، برای مثال مؤلفه ارزش تکلیف باورهای دانشآموزان را در این مورد منعکس میکند که چرا مواد و مهارتهایی که یاد میگیرند مفید، مهم و جذاباند(تاکمن، ابری، اسمیت، .(2007 در برخی از مطالعات بیان شده است که عمل یادگیری با درگیری دانشآموزان آغاز می شود(بارکلی، 2009؛ شولمن، .(2002 درگیری دانش آموزان شامل دو مولفه است؛ اول زمانی که دانش آموزان روی مطالعات شان و سایر فعالیت های شکل دهنده موفقیتشان میگذارند و تلاشی که در این زمینه ها میکنند و دوم، راههایی که موسسات آموزشی به منابع اختصاص می دهند و فرصت های یادگیری که سازمان دهی کرده و دانش آموزان را بر می انگیزنند تا در فعالیتهای یادگیری مشارکت کنند و از آنها سود ببرند بارکلی، 2009؛ شولمن، .(2002 بر طبق پژوهشها درگیری تحصیلی را با واژه اشتیاق یادگیری یاده کردهاند(بارکلی، (2009، لذا در این پژوهش مولفه شور و اشتیاق در ارتباط با درگیری تحصیلی استفاده شده است، به گونه ای که در پژوهشها خودکارآمدی دانشآموزان را با مولفههای اشتیاق یادگیری ارتباط دارد. منظور از خودکارآمدی میزان اطمینانی است که هر فرد به توانایی خود در زمینه اجرای مجموعهای از کارها یا انجام یک تکلیف خاص ابراز مینماید. بندورا(نیو و همکاران، 2011 و موریس، (2002، خودکارآمدی به ادراک تواناییها برای انجام دادن عملی که مطابق میل است، اشاره میکند. خودکارآمدی به این معنی است که فرد فکر کند که قادر است پدیدهها و رویدادها را برای رسیدن به وضعیت مطلوب(نیو و همکاران، (2011 با رفتار و کردار مناسب خود سازمان دهد(جین و داوسون، .(2009 به اعتقاد ژائو((2006 خودکارآمدی تعیین کننده مهمی در پیش بینی تدریس کارآمد معلمان و عملکرد تحصیلی دانش آموزان است و بر توانایی دانش آموزان برای غلبه بر مشکلات(گا و دی، (2007 تاثیر میگذارد.
یافتهها نشان دادهاند که دانشآموزان توانا استفاده بیشتری از راهبردهای شناختی و فراشناختی نموده و پایداری زیادتری نسبت به دانشآموزان بی اعتماد به توانایی خود برای انجام تکالیف نشان میدهند(پنتریج، 1999؛ لینن برینک و پینتریچ، .(2003 بر اساس پژوهشها یک حس خودکارآمدی برای استفاده از راهبردهای رفتاری، شناختی و فراشناختی برای خودنظم دهی در افراد مورد نیاز است. بنابراین برای اینکه یک دانشآموز، خود نظم ده بار آید، باید در تشخیص، انتخاب و استفاده از راهبردهای رفتاری، شناختی و فراشناختی که موجب افزایش کوشش و توجه می شود، توانمند شود(لینن برینک و پینتریچ، .(2003 حتی تعبیرات شناختی افراد از موفقیتها و شکستهایشان بر باورهای خودکارآمدی بعدی آنها تاثیر میگذارد(اسپالدینگ، 1992؛ به نقل از خروشی، نیلی و عابدی، .(1393 این به آن معنی است که باورهای خودکارآمدی دانشآموزان، تلاش، پایداری و منابع شناختی را که آنها برای تعامل با جهان اطراف به کار میبرند، تحت تاثیر قرار میدهد. خودکارآمدی دانشآموزان نیز می تواند به اشتیاق بیشتر و در نتیجه یادگیری و درگیری بیشتر در تحصیل و پیشرفت بهتر آنها بینجامد. بنابراین هدف از انجام این پژوهش است که چه رابطهای بین درگیری تحصیلی با خودکارآمدی دانشآموزان دختر دبیرستانی وجود دارد؟
روش تحقیق
2
روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانشآموزان دبیرستانی دختر ناحیه دو کرج در سال تحصیلی 1393-1394 که از این تعداد 100 نفر دانشآموز دختر دبیرستانی به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحلهای(به دلیل پراکندگی جامعه آماری) انتخاب شدند و برای جمع آوری اطلاعات پرسشنامههای درگیری تحصیلی و خودکارآمدی به کار گرفته است:-1 پرسشنامه درگیری تحصیلی: پرسشنامه درگیری تحصیلی شامل32 سؤال است که درگیری تحصیلی را در ابعاد رفتاری، عاطفی، شناختی و فراشناختی اندازه گیری میکند. برای سنجش این متغیر از خرده مقیاس درگیری تحصیلی در پرسشنامه راهبردهای انگیزشی برای یادگیری (MSLQ) که توسط پنتریچ و دی گوت((1994 معرفی شده، استفاده شده است. این پرسشنامه در ایران مورد استفاده قرار گرفته و ضرایب آلفای کرانباخ برای ابعاد رفتاری، عاطفی، راهبردهای شناختی و راهبردهای فراشناختی به ترتیب برابر 0/69، 0/90، 0/69، 0/75 گزارش شده است(خروشی، نیلی و عابدی، .(1393 این ضرایب نشان دهنده همسانی درونی پرسشنامه به عنوان شاخصی از پایایی آن است. برای پاسخ به این پرسشنامه از مقیاس پنجدرجه ای کاملاً مخالفم تا املاًک موافقم استفاده شده است. در پژوهش حاضر با اجرای مقدماتی این پرسشنامه در مورد 50 دانش آموز که به گونه تصادفی انتخاب شده بودند، ضریب پایایی آزمون در کل 0/852 به دست آمد. بنابراین می توان گفت که پرسشنامه مورد نظر از پایایی بالایی برخوردار است.-2 پرسشنامه خودکارآمدی عمومی: این پرسشنامه توسط شرر و همکاران 1982)؛ به نقل از حیاتی، داوود؛ عگبهی، عبدالحسین؛ آهنگری، عابدین؛ ابرقویی، عزیزی((1391 ساخته شده است و دارای 23 ماده است. این پرسشنامه بر پایه مقیاس 5 درجهای لیکرت تنظیم شده است، بدین صورت که به پاسخ کاملا مخالف نمره 1، و به پاسخ کاملا موافق نمره 5 تعلق میگیرد. در نمرهگذاری این پرسشنامه، سوالهای 3، 8، 9، 13، 15در جهت موافق و مابقی سوالها به صورت وارونه نمرهگذاری میشوند. پایایی این آزمون به روش آلفای کرانباخ در پژوهش نریمانی، رفیق ایرانی و ابوالقاسمی(0/88 (1388 به دست آمد.
یافتهها
شاخص های توصیفی نشان داد که میانگین عامل رفتاری درگیری تحصیلی 24/11، و با انحراف معیار 4/002، میانگین عامل عاطفی درگیری تحصیلی 25/31، و با انحراف معیار 3/567، میانگین عامل شناختی درگیری تحصیلی 24/57، و با انحراف معیار 3/166، میانگین عامل فراشناختی درگیری تحصیلی 24/34، و با انحراف معیار 2/499، میانگین درگیری تحصیلی کلی 98/33، و با انحراف معیار 11/043،میانگین خودکارآمدی 25/00، و با انحراف معیار 3/250 بود.
جدول-1 ضریب همبستگی بین درگیری تحصیلی و مولفه های آن با خودکارآمدی
متغیر خودکارآمدی سطح معناداری تعداد
عامل رفتاری درگیری تحصیلی 0/786** 0/001 100
عامل عاطفی درگیری تحصیلی 0/801** 0/001 100
عامل شناختی درگیری تحصیلی 0/751** 0/001 100
عامل فراشناختی درگیری تحصیلی 0/533** 0/001 100
