بخشی از مقاله
چکیده
شبپره هندی Plodia interpunctella Hübner - Pyralidae - ، یکی از آفات مهم محصولات انباری در ایران میباشد که برای کنترل آن از سموم شیمیایی تدخینی استفاده میشود. طی چند دهه اخیر تحقیقات وسیعی روی ترکیبهای گیاهی متعدد به منظور دستیابی به جایگزینهای بیخطر یا کمخطر نسبت به حشرهکشهای شیمیایی برای کنترل آفات انجام شده است. استفاده از اسانسهای گیاهی به دلیل خطرات کم آنها روی پستانداران میتواند جایگزین مناسبی باشد.
در این تحقیق به بررسی اثر اسانسهای فلفل، سیر و هل روی شاخصهای تغذیهای لاروهای 15 روزه شبپره هندی پرداخته شد. شاخصهای مورد بررسی عبارت بودند از: نرخ رشد نسبی - RGR - ، نرخ مصرف نسبی غذا - RCR - ، شاخص بازدهی تبدیل غذای بلعیده شده - ECI - و شاخص درصد بازدارندگی تغذیه . - FDI - نتایج نشان داد که هر سه اسانس گیاهی اثر معنیداری روی شاخصهای تغذیهای شبپره هندی داشتند. کمترین میزان نرخ رشد نسبی لاروها و همچنین نرخ مصرف نسبی غذا در تیمار اسانس فلفل بهترتیب با میانگین 0/045 ± 0/02 و 0/046 ± 0/02 میلیگرم/ میلیگرم/ روز و بیشترین مقدار این فراسنجهها در تیمار اسانس هل به ترتیب با میانگین 0/092 ± 0/02 و 0/118 ± 0/02 میلیگرم/ میلیگرم/ روز مشاهده شد.
همچنین معلوم شد که با افزایش غلظت اسانسها 0 - ، 400، 600 و - ppm 800، میزان نرخ رشد نسبی و نرخ مصرف نسبی غذا کاهش یافت. یافته-های تحقیق حاضر مشخص کرد که اسانس هر سه گیاه دارویی دارای خاصیت بازدارندگی شاخصهای تغذیه در لاروهای شب-پره هندی بوده و میتوان از این ترکیبات در مدیریت شبپره هندی استفاده کرد.
-1 مقدمه
شبپره هندی Plodia interpunctella Hübner - Pyralidae - ، آفتی است که در تمام دنیا و از جمله در ایران در انبارهای خرما، پسته و بادام شیوع دارد. این حشره از آفات مهم انباری روی خشکبار، غلات، بذور مختلف، حشرات خشک شده و کندوی زنبور عسل میباشد و خسارت آن روی حدود 83 نوع ماده غذایی گزارش شده است
آلودگی-های ایجاد شده توسط این آفت میتواند سبب خسارت مستقیم و خسارتهای غیرمستقیم از قبیل؛ هزینههای اقتصادی کنترل آفت و کاهش کیفیت محصولات تولید شده باشد . - Mohandass et al. 2007 - امروزه روشهای متعددی برای کنترل آفات انباری وجود دارد که بیشتر از سموم شیمیایی گازی استفاده میشود که طی تحقیقات مختلف ثابت شده که اثرات جبران-ناپذیری بر انسان و محیط زیست دارند
مسائل مربوط به تاثیر مخرب حشره-کشهای شیمیایی، محققین را بر آن داشته تا به فکر روشهای جایگزینی جهت مدیریت آفات باشند. یکی از این روشها استفاده از حشرهکشهای با منشا گیاهی است Isman 2006 - ؛ . - Salwa and Al Khalafi 2011 تاکنون گونههای گیاهی متعددی در آزمایشگاه جهت نشان دادن توانایی آنها برای کنترل آفات انباری مورد آزمایش قرار گرفته است
در دهههای اخیر استفاده از اسانسها و عصارههای گیاهی استخراج شده از گیاهان معطر تیرههای مختلف گیاهی روی آفات انباری مورد توجه قرار گرفته است. محتویات اصلی اسانسها مونوترپنها هستند که به دلیل تأثیرات کشندگی، دورکنندگی، ضدتغذیهای و عقیمکنندگی قابلیت کاربرد زیادی دارند
استفاده از ترکیبات گیاهی بهعنوان بازدارندههای تغذیه بسیار موفقیتآمیز بوده است. نظریه استفاده از اسانسها و عصارههای گیاهی بهعنوان بازدارندههای تغذیه به دهههای 1970 و 1980 میلادی برمیگردد . - Immarajju 1998 - بنابراین در این پژوهش اثر ضدتغذیهای اسانسهای سه گونه گیاهی از خانوادههای مختلف گیاهان دارویی روی لارو شبپره هندی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت.
-2 مواد و روشها
-1-2 پرورش شبپره هندی کلنی اولیه حشرات شبپره هندی در مرحله حشرات کامل تازه ظاهر شده، از دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس تهران تهیه شد و جهت پرورش از غذای مصنوعی توصیه شده توسط Sait et al. - 1997 - استفاده شد. تمامی مراحل پرورش حشره و آزمایشهای زیستسنجی در دمای 28 2 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی %65 و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شدند. لاروهای سن چهارم جهت تعیین شاخصهای تغذیهای انتخاب گردیدند.
-2-2 جمعآوری گیاهان گیاه فلفل از گلکده مارانتا واقع در رامسر و گیاهان هل و سیر از بازار محلی شهر تبریز تهیه شده و بعد از حصول اطمینان از گونه آنها، قسمت دانه هل و میوه فلفل قرمز به مدت یک هفته و غده سیر به مدت سه هفته در شرایط آزمایشگاه - دمای 25 3 درجه سلسیوس - در سایه و با تهویه مناسب، خشک شده و توسط آسیاب برقی پودر شدند.
-3-2 نحوه اسانسگیری از گیاهان اسانسگیری از گیاهان جمعآوری شده توسط دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب انجام شد. در هر مرتبه اسانسگیری، 100 گرم از گیاه پودر شده به همراه یک لیتر آب مقطر در دستگاه ریخته شد و طی مدت سه ساعت در دمای 100 درجه سلسیوس اسانس گیری انجام گرفت - نگهبان و محرمیپور . - 1386 اسانس های جمع آوری شده درون شیشههای مخصوص و تیره رنگ ریخته شده و درب آنها با چند لایه به خوبی پوشانده شد و درون یخچال در دمای 4 درجه سلسیوس نگهداری شدند.
-4-2 بررسی تاثیر اسانسهای گیاهی مورد مطالعه روی شاخصهای تغذیهای لاروهای سن چهارم شبپره هندی
آزمایش دارای 4 تیمار شامل 3 اسانس و یک تیمار بدون اسانس بود. در این آزمایش از هر اسانس سه غلظت 400، 600 و 800 پیپیام تهیه گردید. آزمایش دارای 3 تکرار و هر تکرار شامل یک گرم غذا - شامل مخمر، عسل، گلیسرول و سبوس گندم - ، 10 لارو سن چهارم - کمتر از 24 ساعت - که به مدت چهار ساعت گرسنه نگه داشته شدند تا محتویات معدهشان تخلیه شود و 20 میکرولیتر از غلظت تهیه شده از اسانس مورد نظر درون پتریهایی به قطر پنج سانتیمتر و ارتفاع 1/4 سانتی متر بود. در شاهد، به جای اسانس، از 20 میکرولیتر استون استفاده گردید. لاروها در شروع آزمایش 15 روزه بودند و قبل از تغذیه لاروها و غذای آنها با ترازوی دیجیتال با حساسیت یک ده هزارم گرم وزن شدند و سه روز بعد از تغذیه میزان غذای خورده شده و افزایش وزن بدن آنها اندازهگیری شد. در انتهای آزمایش لاروها در آون خشک و جهت تعیین وزن خشک آنها دوباره وزن شدند. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی و آزمایش فاکتوریل تجزیه شده و مقایسه میانگینها با آزمون دانکن انجام شد.
تجزیههای آماری با نرمافزار SAS 6.12 انجام شد و نمودارها با Excel رسم گردیدند.
شاخصهای تغذیه شامل موارد زیر میباشند
-3 نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس در جدول 1 نشان داده شده است. با توجه به نتایج معلوم شد که با افزایش غلظت اسانسها، میزان نرخ رشد نسبی و نرخ مصرف نسبی غذا کاهش یافت - جدول . - 3 کمترین میزان نرخ رشد نسبی لاروها و همچنین کمترین نرخ مصرف نسبی غذا در تیمار اسانس فلفل بهترتیب با میانگین 0/045 0/02 و 0/046 0/02 میلیگرم/ میلیگرم/ روز مشاهده شد
این بررسی نشان داد که میزان نرخ رشد نسبی لاروها و همچنین کمترین نرخ مصرف نسبی غذا در غذای تیمار شده نسبت به شاهد کاهش معنیداری داشتند. تحقیق حاضر نشان داد که اسانس سه گیاه دارویی شامل فلفل، سیر و هل دارای خاصیت بازدارندگی شاخصهای تغذیه در لاروهای شبپره هندی هستند و در این بین فلفل بیشترین و هل کمترین اثر را داشتند و میتوان از این ترکیبات در مدیریت آفت یاد شده استفاده کرد.
جدول -1 تجزیه واریانس اثرات اسانسهای گیاهان فلفل، سیر و هل روی شاخصهای تغذیهای لارو شبپره هند
