بخشی از مقاله
چکیده
هدف از نگارش این مقاله بررسی روند سالمندی و بیتحرکی در جامعه و آثار مفید فعالیت بدنی در جلوگیری از مشکلات این دو پدیده است. سالمندی فرآیندی طبیعی است که برای هر فردی اتفاق میافتد و ماحصل این دوره سنی تغییرات فیزیولوژیک در اندامها و ویژگیهای متفاوت بدن است که باعث کاهش کارایی و ایجاد محدودیتهایی برای این قشر است.
از طرفی سبک زندگی بیتحرک که بدون توجه به سن قشر عظیمی از جامعه را دربرگرفته است. این تحقیق از نوع اسنادی است و روش گردآوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانهای و فیشبرداری صورت گرفته و از این طریق، ابعاد مفهومی و نظری موضوع بررسی شده است.
با توجه به نقش ویژه فعالیت بدنی در بهبود وضعیت جسمانی و روانی افراد، تغییر و اصلاح شیوه زندگی، جلوگیری و یا آهسته کردن روند سالمندی، انجام فعالیت هرچند در مدت زمان کوتاه اما به صورت روزانه برای هر فرد الزامی به نظر می رسد بنابراین پیشنهاد میشود که افراد فعالیت جسمانی را به عنوان یکی از اولویت های اساسی برنامه زندگی خود قرار دهند و در برنامه های ورزشی شرکت کنند. همچنین سازمانها و نهادهای مربوطه برای فراهم کردن شرایط فعالیت روزانه حتی در محیط کار، همکاریهای لازمه را انجام دهند.
مقدمه
هر چند پیشرفت تکنولوژی دارای پیامدهای مثبت فراوانی است، ولی آثار منفی نیز به دنبال داشته که بارزترین آن بی تحرکی در عصر جدید می باشد تحقیقات علمی نشان می دهد که زندگی کم تحرک، خطر ابتلاء به بیماری های قلبی-عروقی را افزایش می دهد، به طوری که افراد کم تحرک دو برابر بیشتر از افراد فعال در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی - عروقی قرار دارند
بیش از %60 بزرگسالان فعالیت فیزیکی کافی برای حفظ سلامتی خود انجام نمیدهند. یافته-های حاصل از بررسی در بین بزرگسالان ایرانی نشان میدهد بیش از 80 %جمعیت ایران از نظر فیزیکی غیر فعال هستند، که این یک وضعیت خطرناک برای جامعه ما محسوب میشود. یکی از مهمترین عوامل ایجاد و حفظ سلامتی، فعالیت بدنی منظم میباشد و به دلیل ارتباط آن با سلامت، به عنوان یکی از 15 اولویت تغییر رفتار جهت بهبود سلامت در نظر گرفته شده است
رابطه بین سبک زندگی بیتحرک و پیامدهای زیانآور آن در اوایل قرن 17 توسط پزشکی به نام برنادینو رامازینی1 مورد توجه قرار گرفت - . - 5 شواهد نشان میدهند که رفتار بیتحرکی از فقدان فعالیت متوسط تا شدید کاملا مجزا است و دارای اثرات سوء مستقل و متفاوت از نظر سوخت و ساز بدن و عملکرد فیزیکی است که باید به صورت منحصر به فرد درمان گردد - . - 9-6 همیلتون2 در سال 2004 تفاوتهای بیولوژیکی را بین افراد فعال و غیرفعال بیان کرد و از واژه " فیزیولوژی بیفعالیتی" 3 برای نشان دادن تفاوتهای زیاد افراد بیتحرک با افراد سالم فعال استفاده کرد - . - 7 همچنین هو4 در سال 2003 نشان داد که بین بیتحرکی و ابتلا به چاقی و دیابت نوع دوم ارتباط مستقیم وجود دارد
سالمندی، دوران حساسی از زندگی بشر است و توجه به مسائل و نیازهای این دوره، یک ضرورت اجتماعی است. با در نظر داشتن نیازهای خاص این دوران، توجه به رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و کیفیت زندگی در سالمندان امر بسیار مهمی استکه عمدتاً مورد غفلت قرار می گیرد - . - 11 پدیده پیر شدن جمعیت جهانی از چنان اهمیتی برخوردار است که عدم توجه به آن جامعه انسانی را در آینده ای نزدیک در مقابل مسائل و مشکلاتی بسیار پیچیدهتر و چه بسا حل نشدنی قرار می دهد
در این زمینه، مطالعه باری نشان داد که سالمندان در حدود 64 درصد از هزینه های مراقبت های بهداشتی، 31 درصد از ترخیصهای بیمارستانی و 47 درصد از روزهای بستری در بیمارستان ها را به خود اختصاص داده اند. با توجه به افزایش سریع تعداد سالمندان، مسأله بهداشت، سلامت و تأمین آسایش و رفاه آنان در جامعه هر روز ابعاد تازه و گسترده تری پیدا می کند
نتایج مطالعات مختلف ثابت کرده اند که مشکلات و مسائل متعددی که به طور فیزیولوژیک در سنین بالا رخ می دهد، در کاهش کیفیت زندگی در طول دوره سالمندی تأثیر دارد - . - 14 پس از گذشتن از مرز 61 سالگی، معمولا سالانه % 14 از سالمندان استقلال خود را در یک یا چند فعالیت روزانه از دست میدهند. دلیل این امر، اغلب تغییرات پسرونده عصبی عضلانی است که عامل مهمی در کاهش توانایی تعادل و راه رفتن در این گروه از افراد است
از مهمترین تغییراتی که متناسب با افزایش سن و پیری در بدن بوجود می آید، تحلیل و تخریب توده عضلانی و کاهش چشم گیر حجم و اندازه عضله اسکلتی می باشد که به سارکوپنیا5 معروف است - . - 17 ,16 این بیماری باعث ناتوانی در انجام وظایف روزانه،کاهش کیفیت زندگی افراد سالمند و کاهش امید به زندگی در این افراد می شود - . - 18 تحقیقات نشان دادهاند که در سارکوپنیا اندازه و تعداد هردو نوع تار عضلانی تند انقباض و کند انقباض کاهش می یابند - . - 19 یکی از مهمترین اهداف سلامت عمومی، کاهش ناتوانیهای وابسته به افزایش سن در سالمندان است.
فعالیت بدنی و ورزش از جمله روش هایی است که می تواند برای پیشگیری، به تأخیر انداختن و یا درمان مشکلات ناشی از فرآیند پیری به کار رود که برخی تأثیرات مثبت آن بر روی کیفیت زندگی افراد از جمله سالمندان مشاهده شده است. همچنین از آنجایی که ترکیب جمعیت فعلی کشور را نسل جوان تشکیل میدهند و در آیندهای نه چندان دور آنان هم وارد دوران پیری میشوند، ضروری است از هم اکنون به فکر ارتقاء و بهبود ابعاد گوناگون مؤثر در کیفیت زندگی آنها باشیم
سلامت و بهداشت روانی و جسمی قشر جوان از مهم ترین اهداف هر جامعه به شمار میرود ؛ چرا که سلامتی آنها تضمین کننده ارتقای سطح علمی و پیشرفت هر جامعه خواهد بود. کیفیت زندگی، کیفیت خواب و سلامت عمومی متغیرهایی هستند که در سازماندهی بهینه اجتماعی، جسمانی و روانشناختی انسان نقش بسیار مهمی دارند.
از دیگر سو امروزه اکثر مشاغل به ویژه مشاغل کارمندی، بدون تحرک هستند. فعالیت فیزیکی نه تنها عملکرد و سلامت کارکنان را بهبود میبخشد، بلکه منجر به ایجاد رضایت شغلی و ارتقاء کیفیت زندگی آنان می شود. از آنجا که کارمندان قشر عظیمی از شاغلین را تشکیل میدهند و به لحاظ شغلی کم تحرک هستند، ضروری است جهت تأمین سلامت این افراد برنامهریزی شود. بر اساس نتایج مطالعات انجام شده کم تحرکی و عدم فعالیت بدنی روند رو به گسترشی در بین کارمندان دارد که این مسأله می تواند اثرات مخربی بر سلامت جسمانی و روانی این قشر داشته باشد و کیفیت زندگی آنان را تحت تأثیر قرار دهد
فقدان تحرک و افسردگی ناشی از عدم رضایت از زندگی از دلایل مهم چاقی و به دنبال آن بیماریهای قلبی-عروقی و سرطان است و به نظر میرسد جمعیت جوامع صنعتی و درحال توسعه از جمله کشور ما، روند رو به رشدی در افسردگی، پیر شدن، چاقی، سرطان و سونامی از مشکلات مرتبط با سلامت دارد. این موضوع از چنان اهمیتی برخوردار است که مسئولین و نهادهای مربوطه باید سریعا به دنبال راهکارهای ویژهای برای درمان این معضلات باشند تا بهبود تدریجی سلامت افراد جامعه منجر به افزایش راندمان اقتصادی و اجتماعی کشور شود، چرا که اساس رشد هر کشوری نیروی کارآمد انسانی است.
نتیجه گیری و ارائه راهکارهای عملیاتی
امروزه با توجه به افزایش اهمیت شاخص طول عمر و امید به زندگی، مسئله مهمتری تحت عنوان چگونگی گذران عمر و به عبارتی، کیفیت زندگی مطرح شده است. از طرفی بیماریهای قلبی عروقی از دلایل عمده مرگ و میر و از کار افتادگی به شمار می رود که چاقی و عدم فعالیت یکی از دلایل اصلی آن است. فعالیت ورزشی منظم با کاهش وزن باعث کاهش سطوح تری گلیسریدها، لیپوپروتئین های کم چگال1 و افزایش لیپوپروتئینهای پرچگال2و همچنین باعث تغییرات در نیمرخ چربی3 و کاهش چربیهای اضافی بدن میشود که با این تغییرات انتظار میرود خطر بیماریهای قلبی عروقی به طور قابل ملاحظهای کاهش یابد
