بخشی از مقاله
چکیده
هدف و مقدمه: لیپوکالین-2، آدیپوکین نوظهوری است که با التهاب خفیف، چاقی، افزایش قند خون و سندرم متابولیک ارتباط مثبت دارد. دادههای اندکی پیرامون تاثیر فعالیت ورزشی بر غلظت لیپوکالین-2 وجود دارد. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی تغییرات سطوح سرمی لیپوکالین-2، TNF-، انسولین و گلوکز ناشتا و شاخص مقاومت به انسولین در پاسخ به یک جلسه فعالیت ورزشی کم شدت در مقایسه با یک جلسه فعالیت ورزشی شدید، در زنان کمتحرک بود. روش شناسی: 13 زن چاق و دارای اضافه وزن و کمتحرک - میانگین سنی 33/6 1/9 سال و میانگین شاخص توده بدنی 29/9 3/1 کیلوگرم بر مترمربع - به طور تصادفی انتخاب و طی مدت 10 روز و با فواصل زمانی 72 ساعت در دو جلسه فعالیت ورزشی هوازی دویدن روی تردمیل با شدت کم و شدید شرکت کردند.
آزمودنیها در اولین جلسه تمرینی با شدت 40 درصد اکسیژن مصرفی بیشینه 60 - درصد ضربان قلب بیشینه و معادل با 120 ضربان در دقیقه - به مدت 40 دقیقه روی تردمیل دویدند. پروتکل تمرینی شدید 72 ساعت بعد اجرا شد و شامل 20 دقیقه دویدن روی تردمیل در شدت 80 درصد اکسیژن مصرفی بیشینه 80 - درصد ضربان قلب بیشینه و معادل با 170 ضربان در دقیقه - بود.
خونگیری بهمنظور اندازهگیری فاکتورهای خونی قبل از اجرای آزمون، بلافاصله بعد از اجرای یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی کم شدت و بلافاصله بعد از شرکت در یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی شدید انجام شد. تجزیه تحلیل دادهها به کمک آزمون آنالیز واریانس با اندازهگیری مکرر و در صورت معنیداری آزمون تعقیبی بنفرونی و آزمون همبستگی پیرسون و در سطح معنیداری P<0/05 انجام شد.
یافتهها: نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر نشان داد بین تغییرات سطوح لیپوکالین- - P=0/48 - 2 و TNF- سرم - P=0/034 - در پاسخ به یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی کمشدت در مقایسه با یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی شدید در مراحل سهگانه تحقیق تفاوتی معنیدار وجود دارد. با اینحال، تفاوتی معنیدار بین تغییرات سطوح انسولین - P=0/810 - و گلوکز ناشتا - - P=0/219 و شاخص مقاومت به انسولین - P=0/298 - در پاسخ به یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی کمشدت در مقایسه با یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی شدید در مراحل سهگانه تحقیق مشاهده نشد.
بنابر نتایج آزمون همبستگی پیرسون نیز ارتباط معنیداری بین تغییرات سطوح لیپوکالین-2 سرم پس از فعالیت ورزشی کم شدت و شدید با تغییرات هیچکدام از فاکتورهای خونی مورد بررسی مشاهده نشد .P>0/05 نتیجهگیری: چنین بهنظر میرسد شرایط التهابی بدن متاثر از شدت فعالیت ورزشی قرار میگیرد اما تغییرات نیمرخ متابولیکی از این قاعده کمتر پیروی میکند.
مقدمه
امروزه بروز بیماری های مزمن در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه افزایش یافته است - گرین استین و همکاران، . - 2009 دیابت از جمله این بیماریهای مزمن میباشد که شیوع آن در دنیا رو به افزایش است
اضافه وزن یا چاقی، عدم تحرک جسمانی و عوامل ژنتیکی از جمله عوامل کلیدی در بروز بیماریهای متابولیکی هم-چون دیابت میباشد
با توجه به افزایش شیوع چاقی و اضافه وزن و شرایط پاتولوژیک مرتبط با آن در دنیا پژوهشهای متعدد به بررسی و مطالعه بافت چربی و ارتباط احتمالی آن با بروز بیماریهای مرتبط با چاقی پرداختهاند - بوید- ایتون و همکاران، - 1988، چراکه امروزه بافت چربی به عنوان یک ارگان اندوکرین و پاراکرین فعال با سنتز و ترشح مجموعهای از پروتئینها نه تنها در کنترل تعادل وزن بدن نقش دارد بلکه با تاثیر بر نیمرخ متابولیکی و التهابی، توجیه کننده ارتباط اضافه وزن و چاقی با مقاومت انسولینی و دیابت میباشد
این پروتئینهای ترشحی در مجموع آدیپوکاینها نامیده میشوند، آدیپوکاینهایی نظیر: فاکتور نکروز کننده تومور آلفا - - TNF- و لیپوکالین-.2آدیپوکاینها بهطور کلی به دو دسته تقسیم میشوند : آدیپوکاینهای ضدالتهابی و آدیپوکاینهای پیشالتهابی. به عنوان مثال، آدیپونکتین یک آدیپوکاین ضدالتهابی با عملکرد ضد دیابتی است درمقابل، TNF-، آدیپوکاینی است پیش التهابی که به دو شکل مونومر میان غشایی - P71 - - - - کریگلر و همکاران ، - 1998 و مولکول محلول - V71 - - - - بلاک، - 1997 در بافت چربی سنتز و تحت تاثیر آنزیم مبدل 71 - - - TACE - فعال شده و ترشح میشود
زتل و همکاران ، . - 2012 هر دو شکل فعال P71 - - و V71 - - میتوانند بر روندهای متعدد سلولی و بیولوژیکی همچون عملکرد ایمنی، تکثیر و تمایز سلولی و آپوپتوز تاثیر بگذارند - پرز و همکاران ، 1990؛ زو و همکاران ، . - 1999 بهعلاوه، TNF-با کنترل متابولیسم گلوکز و تنظیم عملکرد و حجم توده بافت چربی، لیپولیز، تمایز سلولهای چربی و لیپوژنز، نه تنها بر هموستاز انرژی بدن موثر است؛ بلکه میتواند میانجی مقاومت به انسولین و دیابت نوع دوم مرتبط با چاقی نیز باشد - کاتورن و ستی ، . - 2008 به تازگی، یان و همکاران گروه جدیدی از آدیپوکاینها را شناسایی کردهاند که با بروز مقاومت انسولینی در شرایط چاقی مرتبط است؛ پروتئینهای خانواده لیپوکالین که به عنوان عوامل نوظهور التهابی اثرگذار بر مسیر متابولیسم انسولین معرفی شدهاند - وانگ و همکاران، . - 2007 پروتئین متصل به اسید چرب درسلولهای چربی - آدیپوسیتها - - AFABP - ، پروتئین متصل به رتینول - RBP - و لیپو کالین-2 سه عضو این خانواده هستند که با وجود تفاوتهای ساختاری، نقشی تقریباً مشابه در تنظیم سازوکارهای التهابی ناشی از چاقی ایفا میکنند
در این بین،لیپوکالین-2 به عنوان یک عامل دقیق و مهم مرتبط با چاقی و متابولیسم گلوکز که با شاخصهای التهابی نظیر TNF- ارتباط و همبستگی مثبت دارد - ژانگ و همکاران، - 2008، بیشتر مورد مطالعه قرار گرفته است - یان و همکاران، . - 2007 لیپوکالین-2 یا لیپوکالین مرتبط با نوتروفیل گلوتیناز - NGAL - ، آدیپوکاینی است نوظهور که در بسیاری از سلولها و بافت-ها بیان میشود - مثلاً نوتروفیلها، کبد،کلیه و ماکروفاژها - ؛ اما عمدتاً در سلولهای چربی - آدیپوسیتها - تولید میگردد؛ به-طوریکه با تبدیل آدیپوستهای پیشساز به آدیپوستهای بالغ، بیان و ترشح لیپوکالین 2- افزایشی قابل توجه خواهد داشت
لیپوکالین-2 نه تنها در تنظیم آپوپتوز و ایمنی ذاتی بدن نقش دارد، بلکه به عنوان یک آدیپوسایتوکاین پیش التهابی در بروز اختلالات متابولیکی ناشی از التهاب سیستمی نظیر دیابت دخیل میباشد - کاسکون و همکاران، . - 2004 التهاب نقش مهمی در پیدایش و پیشرفت دیابت دارد
بنابراین، چاقی نیز به عنوان یک بیماری التهابی خفیف و مزمن به واسطه تغییر در سطوح آدیپوسایتوکاینهای پیشالتهابی همچون لیپوکالین-2 میانجی کلیدی مهم در بروز دیابت میباشد. بنابراین، مداخلههای درمانی که به تعدیل و کنترل چاقی کمک میکنند میتوانند از طریق تنظیم سطوح آدیپوسایتوکاین پیشالتهابیِ لیپوکالین 2- به بهبود شرایط مقاومت انسولینی و دیابت کمک کنند. یکی از مداخلههای درمانی غیردارویی، غیرتهاجمی و بیخطر فعالیت بدنی و ورزش میباشد.
مطالعات متعدد نشان دادند که فعالیت ورزشی نه تنها بهواسطه تعدیل نیمرخ لیپیدی، سطوح گلوکز خون و استرس اکسایشی و افزایش حساسیت انسولین موجب بهبود و تعدیل عوارض ناشی از دیابت میگردد - تیکسیرا- لموس و همکاران، - 2011؛ بلکه از طریق کاهش چاقی وتوده چربی احشایی موجب کاهش رهایی سایتوکاینها پیش التهابی شده و با ایجاد محیطی ضدالتهابی در بدن به کنترل بیماریهای مرتبط با التهاب، تظیر دیابت کمک میکند
با اینوجود، مطالعات انجام شده پیرامون بررسی تاثیر فعالیت بدنی و ورزش بر سطوح لیپوکالین محدود بوده و یافتهها نیز ضد و نقیض هستند. از جمله، طالبی و همکاران - 1391 - نشان دادند بیان ژن لیپوکالین-2 در 4 و 24 ساعت پس از یک جلسه فعالیت ورزشی دویدن روی تردمیل - یک نوبت با سرعت 20 متر در دقیقه به مدت 45 دقیقه - در موشهای صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین با تغییر معنیدار همراه بوده است.
دمیرچی و همکاران - 2011 - نیز در مطالعهای با هدف بررسی تاثیر یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی فزاینده - دویدن روی تردمیل، پروتکل بروس - بر سطوح برخی سایتوکاینها و شاخص مقاومت انسولین در مردان غیر فعال 49-37 - سال - بر افزایش معنیدار سطوح لیپوکالین-2 اذعان داشتند. در مقابل، چویی و همکاران - 2009 - گزارش کردند اجرای سه ماه تمرین ترکیبی هوازی و مقاومتی موجب تغییر معنیداری در غلظت پلاسمایی لیپوکالین-2در زنان چاق نشده است.
تناقض در نتایج مطالعات احتمالاً از تفاوت در ویژگی آزمودنیها و پروتکل تمرینی نشات میگیرد. بنابراین، تعیین پروتکل مناسب به تناسب ویژگی آزمودنیها از اهمیت ویژهای برخوردار است. از آنجا که بروز چاقی در سنین جوانی فرد را به ابتلا به بیماریهای قلبی- عروقی و متابولیکی در سنین بالاتر مستعد میکند و از این منظر زنان در مقایسه با مردان، به دلیل وقوع یائسگی بیشتر در معرض ابتلا به بیماریها در سنین بالاتر نیز هستند، بنابراین نیاز به توسعه استراتژی-های درمانی به منظور پیشگیری و یا درمان عوارض متابولیک مرتبط با چاقی در جامعه زنان چاق و کمتحرک، که در معرض بیشترین خطر ابتلا به بیماریهای تهدید کننده سلامت قرار دارند، از سنین جوانی ضرورت دارد. اما علاوه بر دو عامل جنسیت و سن آزمودنیها، ویژگی فعالیت ورزشی نیز موثر و حائز اهمیت است. چراکه ماهیت، مدت زمان و شدت فعالیت ورزشی پاسخ-ها و سازگاریهای فیزیولوژیکی متفاوتی را در پی خواهند داشت.
با توجه به ترویج شیوه زندگی غیرفعال در میان زنان ایرانی یافتن پروتکل تمرینی که در دوره کوتاهتری به بهبود اجرا و آمادگی جسمانی مبتنی بر سلامتی منتج میشود بر شیوههای تمرینی که نیازمند زمانهای طولانی برای دستیابی به اهداف تمرین هستند، در اولویت هستند. نظر به توصیه انجمن دیابت آمریکا مبنی بر اجرای حداقل 150 دقیقه تمرین هوازی با شدت متوسط، جهت کاهش وزن، بهبود کنترل گلوکز و کاهش خطر وقوع بیماریهای قلبی- عروقی - سیگال و همکاران ، - 2006، فعالیتهای هوازی میتواند پروتکل تمرینی ارجح باشد. اما از آنجا که تغییرات حاد آدیپوکاینهایی همچون TNF- در پاسخ به وهلههای تمرینی وابسته به شدت تمرین است
پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سوال است که آیا یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی کم شدت در مقایسه با یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی شدید بر سطوح سرمی لیپوکالین-2 و TNF- و شاخص مقاومت به انسولین در زنان جوان چاق و کم تحرک تاثیری معنی دار دارد یا خیر؟
روش شناسی تحقیق
پژوهش حاضر از نوع بنیادی با روش نیمهتجربی و با طرح متقاطع است که با هدف کلی بررسی و مقایسه تغییرات سطوح سرمی کمرین، TNF- ، انسولین و گلوکز ناشتا و شاخص مقاومت به انسولین در پاسخ به یک جلسه فعالیت ورزشی کم شدت در مقایسه با یک جلسه فعالیت ورزشی شدید در زنان چاق یائسه کم تحرک، در یک گروه 15 - نفر - انجام شد. در ابتدا با نصب اعلامیههای فراخوان، زنان چاق یا دارای اضافه وزن که مایل به اجرای تمرینات ورزشی جهت تعدیل وزن و بهبود وضعیت فیزیولوژیک خود بودند، به یکی از مجموعههای ورزشی شهرستان بجنورد مراجعه و توسط محقق شناسایی شدند.
در روز معین از افراد داوطلب دعوت به عمل آمده و پس از ارائه توضیحات کامل درباره روند اجرای پژوهش و فواید وخطرات و مضرات احتمالی مطالعه و با کسب رضایت جهت قبول شرکت در پژوهش حاضر، از بین واجدین احتمالی شرایط شرکت در این تحقیق پس از تکمیل پرسشنامههای سنجش سلامت و میزان فعالیت بدنی روزانه و آمادگی برای فعالیت بدنی، 13زنِ بارور - داشتن قاعدگی منظم - ، سنین 30-35 سال و با توده بدنی بیشتر از 25 کیلوگرم بر مترمربع - که چاقی آنها با کم کاری غده تیروئید مرتبط نباشد - ، سالم - نداشتن سابقه بیماری قلبی- عروقی، کبدی، کلیوی، ریوی و دیابت و...
