بخشی از مقاله
چکیده
هدف و مقدمه: نقش فیزیولوژیکی اپلین، آدیپوکاین مترشحه از بافت چربی، در مقاومت به انسولین و دیابت نوع دو مشخص شده است. عوامل میانجی نظیر اپلین در روند اثرگذاری فعالیتهای منظم هوازی بر اختلالات متابولیک و دیابت نوع دو نقش دارند. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی تغییرات سطوح سرمی اپلین، TNF- و انسولین و سطوح گلوکز ناشتا، تری-گلیسرید، کلسترول تام، لیپوپروتئین پرچگال - HDL - و لیپوپروتئین کم چگال - LDL - و شاخص مقاومت به انسولین درپاسخ به یک جلسه فعالیت ورزشی کم شدت در مقایسه با یک جلسه فعالیت ورزشی شدید، در زنان جوان کمتحرک بود.
روش شناسی: 13 زن جوان چاق و دارای اضافه وزن و کم تحرک - میانگین سنی 33/6 1/9 سال و میانگین شاخص توده بدنی 29/9 3/1 کیلوگرم بر مترمربع - به طور تصادفی انتخاب و طی مدت 10 روز و با فواصل زمانی 72 ساعت در دو جلسه فعالیت ورزشی هوازی دویدن روی تردمیل با شدت کم و شدید شرکت کردند. آزمودنیها در اولین جلسه تمرینی با شدت 40 درصد اکسیژن مصرفی بیشینه - 60 درصد ضربان قلب بیشینه و معادل با 120 ضربان در دقیقه - به مدت 40 دقیقه روی تردمیل دویدند. پروتکل تمرینی شدید 72 ساعت بعد اجرا شد و شامل 20 دقیقه دویدن روی تردمیل در شدت 80 درصد اکسیژن مصرفی بیشینه 80 - درصد ضربان قلب بیشینه و معادل با 170 ضربان در دقیقه - بود.
خونگیری بهمنظور اندازهگیری فاکتورهای خونی قبل از اجرای آزمون، بلافاصله بعد از اجرای یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی کم شدت و بلافاصله بعد از شرکت در یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی شدید انجام شد. تجزیه تحلیل دادهها به کمک آزمون آنالیز واریانس با اندازهگیری مکرر و در صورت معنیداری آزمون تعقیبی بنفرونی و آزمون همبستگی پیرسون و در سطح معنیداری P<0/05 انجام شد. یافتهها: نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر نشان داد بین تغییرات سطوح اپلین - P=0/318 - ، انسولین - P=0/810 - ، گلوکز ناشتا - P=0/219 - ، کلسترول - P=0/464 - ، - P=0/480 - HDL، - P=0/169 - LDL و شاخص مقاومت به انسولین - P=0/298 - در پاسخ به یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی کمشدت در مقایسه با یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی شدید در مراحل سهگانه تحقیق تفاوتی معنیدار وجود ندارد.
با اینحال، تفاوتی معنیدار بین تغییرات سطوح TNF- - P=0/034 - و تریگلیسرید - P=0/038 - در پاسخ به یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی کمشدت در مقایسه با یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی شدید در مراحل سهگانه تحقیق مشاهده شد. بنابر نتایج آزمون همبستگی پیرسون ارتباط معنیداری بین تغییرات سطوح اپلین سرم پس از فعالیت ورزشی کم شدت با تغییرات سطوح کلسترول r=0/598 - ، - P=0/031، HDL r=-0/569 - ، - P=0/048 و انسولین r=0/551 - ، - P=0/049 مشاهده شد . نتیجهگیری: چنین بهنظر میرسد اگرچه شدت فعالیت ورزشی بر سطوح TNF- و تریگلیسرید اثرگذار است، اما، تغییرات اپلین سرم و نیمرخ متابولیکی از شدت فعالیت ورزشی کمتر تاثیر میگیرد.
واژههای کلیدی:اپلین، TNF-، شاخص مقاومت به انسولین، نیمرخ لیپیدی، زنان چاق، فعالیت ورزشی هوازی
مقدمه
طی چند سال اخیر، چاقی در کشورهای توسعه یافته به یک مشکل همه جانبه برای تندرستی تبدیل شده است - کیرشاو و همکاران، . - 2004 چاقی و اضافه وزن معضلی است چند عاملی که با افزایش تعداد و اندازه سلولهای چربی، سبب تجمع بیش از حد بافت چربی میشود - روجانا و همکاران، . - 2008 تغییرات همراه با چاقی با اعمال تغییرات ساختاری و ترشحی در بافت چربی، زمینه را برای تبدیل شرایط طبیعی فیزیولوژیکی به شرایط غیرطبیعی پاتولوژیکی فراهم میکند - ماری و بیچارد ، - .2010تا چندی پیش عقیده بر این بود که بافت چربی صرفاً بافتی برای ذخیره انرژی است، اما با شناسایی مواد مترشحه از آن و تاثیرات این مواد بر بدن، بافت چربی به عنوان اندامی اندوکرین معرفی شد - راب و همکاران، . - 2008
از لحاظ بافت شناسی، بافت چربی گونهای از بافت همبند است که از بافت چربی قهوهای و بافت چربی سفید تشکیل شدهاست - بوچر و همکاران، . - 2005 اما از لحاظ بیولوژیکی، بافت چربی به عنوان یک اندام اندوکرین قادر به سنتز و ترشح تعداد زیادی هورمون و عوامل فعال زیستی است که در مجموع آدیپوسایتوکاینها نامیده میشود - دامیس و همکاران، . - 2010مطالعات نشان دادهاند هر گونه تغییر در سطوح سرمی آدیپوسایتوکاینها و عدم موازنه آنها در طولانی مدت، بدن را به سمت بروز وضعیتهای پاتولوژیکی سوق میدهد - هینونن و همکاران، - 2009؛ و شاید به همین دلیل باشد که بافت چربی را عامل ارتباط دهنده چاقی با شرایط بیماریزا همچون بیماریهای قلبی- عروقی و متابولیکی میدانند. از میان آدیپوسایتوکاینهای مترشحه از بافت چربی، اپلین جز معدود آیپوکاینهایی است که نه تنها بر متابولیسم گلوکز تاثیر دارد، بلکه با تنظیم متابولیسم لیپیدها در بروز بیماریهای قلبی- عروقی مرتبط با چاقی نیز نقش دارد - هید ا و همکاران، . - 2005
هورمون آپلین برای اولین بار در سال 1998 از معده گاو جدا شد. این هورمون یک لیگاند درونزاد برای پروتئین G است که به گیرنده آپلین وصل می شود. آپلین، محصول ژن APELIN است که 77 اسید آمینه را تجزیه میکند و روی کروموزوم 11 ترسیم میشود - تاتموتو و همکاران، . - 1998 آپلین نیز همچون دیگر آدیپوسایتوکاینهای مترشحه از بافت چربی در بافتهاو اندامهای مختلف بیان، سنتز و ترشح میشود؛ از جمله بافت چربی، قلب، ریه، کلیه، کبد، دستگاه گوارش، مغز، غدد آدرنال، اندوتلیوم و پلاسمای خون. با اینهمه، گسترده ترین منبع ترشح هورمون آپلین، بافت چربی سفید است که به عنوان یک آدیپوکاین پیشالتهابی در شرایط چاقی و اضافه وزن افزایش مییابد - لی و همکاران، . - 2000 بهطوری که بین میزان ترشح اپلین و شاخص توده بدن و درصد چربی همبستگی مثبت گزارش شده است - دری و همکاران، . - 2008
از سوی دیگر، افزایش سطوح اپلین خود افزایش محتوای بافت چربی را در پی دارد - کلینر و همکاران، . - 2005 مطالعات اخیر نشان دادند بیان و ترشح دیگر آدیپوسایتوکاینهای مترشحه ازبافت چربی نظیر TNF- از جمله عوامل توجیه کننده ارتباط اپلین با چاقی و افزایش محتوای بافت چربی میباشند. TNF-، آدیپوکاینی است پیش التهابی که به دو شکل مونومر میان غشایی - P71 - - - - کریگلر و همکاران ، - 1998 و مولکول محلول - V71 - - - - بلاک، - 1997 در بافت چربی سنتز و تحت تاثیر آنزیم مبدل - TACE - 71 - - فعال شده و ترشح میشود - زتل و همکاران ، . - 2012 هر دو شکل فعال P71 - - و V71 - - میتوانند بر روندهای متعدد سلولی و بیولوژیکی همچون عملکرد ایمنی، تکثیر و تمایز سلولی و آپوپتوز تاثیر بگذارند - پرز و همکاران ، 1990 ؛ زو و همکاران ، . - 1999
بهعلاوه، TNF- با کنترل متابولیسم گلوکز و تنظیم عملکرد و حجم توده بافت چربی، لیپولیز، تمایز سلولهای چربی و لیپوژنز، نه تنها بر هموستاز انرژی بدن موثر است؛ بلکه میتواند میانجی مقاومت به انسولین و دیابت نوع دوم مرتبط با چاقی نیز باشد - کاتورن و ستی ، . - 2008 داویود و همکاران - 2006 - مشاهده کردند اضافه کردن TNF- به سلولهای چربی متمایز شده سبب افزایش بیان ژنی و ترشح اپلین میشود. بنابراین، در افراد چاق یا دارای اضافه وزن، محتوای بیشتر بافت چربی در یک چرخه معیوب و از طریق افزایش مضاعف اپلین به تشدید شرایط التهابی چاقی و متعاقباً وقوع بیماریهای همراه با آن نظیر بیماریهای قلبی- عروقی و متابولیکی، منجر خواهد شد - روتال و همکاران، . - 2004
مطالعات انجام شده نیز نشان دادند سطوح بالای اپلین با عوامل سندرم متابولیک از قبیل سطوح افزایش یافته گلوکز و بروز مقاومت به انسولین مرتبط است - فالکائو-پیرز و ایته- موریرا ، . - 2005مهم ترین نقش فیزیولوژیکی آپلین در بدن، تعامل مستقیم آن با هورمون انسولین عنوان شده است - بوچر و همکاران، . - 2005 چراکه، مقدار ترشح انسولین، تنظیم کننده اصلی بیان ژنی و سطوح پلاسمایی اپلین - بوچر و همکاران، - 2005و متعاقباً افزایش بیان ژنی اپلین در بافت چربی و سطوح پلاسمایی آن در شرایط مقاومت به انسولین و دیابت نوع دو میباشد. علاوه بر این، در سلول عضله اسکلتی نیز اپلین در برداشت گلوکز عضلانی ومتعاقباً کنترل گلیسمی نقش دارد - چین و همکاران، . - 1992
برخی مطالعات بر ارتباط بین افزایش سطوح اپلین با افزایش سطوح تریگلیسرید اذعان دارند - وونیاک و همکاران، . - 2009اگرچه در برخی مطالعات از اپلین به عنوان یک متسع کننده عروقی و کاهنده فشار خون یاد شده است - چویی و همکاران، - 2011، اما، مطالعات اخیر نشان دادند بین اپلین به عنوان یک عامل التهاب عروقی با بیماریهای عروق کرونر و آترواسکلروز رابطه مثبت وجود دارد - هانسون ، . - 2005 بنابراین، با استناد به عملکرد التهابی اپلین در بروز بیماریهای قلبی عروقی و متابولیکی شاید بتوان از اپلین به عنوان یک هدف درمانی استفاده نمود - دانیل و همکاران، . - 2011 با توجه به موفقیتهای بدست آمده در زمینه تشخیص و درمان بیماریهای قلبی و متابولیکی، پیشگیری از این بیماریها مهمترین و بهترین راه مبارزه با آنها عنوان شده است - فلودز و همکاران، . - 2003
بنابراین، کاهش چاقی و محتوای بافت چربی به عنوان مهمترین عامل بروز این بیماریها بهویژه در افراد چاق، یکی از اهداف سلامتی مهم در محافل علمی بوده و پژوهشگران حوزه سلامت را بر آن داشته تا در پی یافتن مداخلههای درمانی بیخطر و بدون عوارض جانبی باشند که در طولانیمدت و از طریق تعدیل چاقی و متعاقباً بهبود نیمرخ التهابی، متابولیکی و لیپیدی به درمان بیماری کمک کنند. با اینحال، در تعداد محدودی از مطالعات تاثیر تمرینات ورزشی بر سطوح اپلین مورد بررسی قرار گرفته و نتایج به دست آمده ضد و نقیض هستند. از جمله، شیبانی و همکاران - 1391 - نشان دادند اجرای آزمون رست در زنان دونده سبب افزایش معنیدار سطوح آپلین پلاسما گردید. در مقابل، محبی و همکاران - 1392 - گزارش کردند اجرای هشت هفته تمرینات هوازی با شدت متوسط موجب کاهش سطوح آپلین پلاسما در زنان مبتلا به دیابت نوع دو میشود.
از سوی دیگر، علی زاده پهلوانی و همکاران - - 1394 در بررسی تاثیر 45 دقیقه دویدن بر سطوح پلاسمایی اپلین در موش های صحرایی ماده بر عدم تغییر معنیدار اپلین اذعان داشتند. دریانوش وهمکاران - 1394 - نیز در مطالعه خود بر عدم تغییر معنیدار سطوح اپلین پس از 12هفته تمرینات مقاومتی در زنان سالمندِ دارای اضافه وزن و مبتلا به دیابت نوع دو اذعان داشتند.تناقض در نتایج مطالعات احتمالاً از تفاوت در ویژگی آزمودنیها و پروتکل تمرینی نشات میگیرد. بنابراین، تعیین پروتکل مناسب به تناسب ویژگی آزمودنیها از اهمیت ویژهای برخوردار است.
از آنجا که بروز چاقی در سنین جوانی فرد را به ابتلا به بیماریهای قلبی- عروقی و متابولیکی در سنین بالاتر مستعد میکند و از این منظر زنان در مقایسه با مردان، به دلیل وقوع یائسگی در سنین میانسالی بیشتر در معرض ابتلا به بیماریها نیز هستند، بنابراین نیاز به توسعه استراتژیهای درمانی به منظور پیشگیری و یا درمان عوارض متابولیک مرتبط با چاقی در جامعه زنان چاق و کمتحرک، که در معرض بیشترین خطر ابتلا به بیماریهای تهدید کننده سلامت قرار دارند، ضرورت دارد - الینور و همکاران، . - 2006 اما، با توجه به ترویج شیوه زندگی غیرفعال در میان زنان ایرانی یافتن پروتکل تمرینی که در دوره کوتاهتری به بهبود اجرا و آمادگی جسمانی مبتنی بر سلامتی منتج میشود بر شیوههای تمرینی که نیازمند زمانهای طولانی برای دستیابی به اهداف تمرین هستند، در اولویت هستند.
نظر به توصیه انجمن دیابت آمریکا مبنی بر اجرای حداقل 150 دقیقه تمرینات هوازی جهت کاهش وزن، بهبود کنترل گلوکز و کاهش خطر وقوع بیماریهای قلبی- عروقی و متابولیکی - سیگال و همکاران ، - 2006، شاید تمرینات هوازی پروتکل تمرینی ارجح باشد. اما از آنجا که تغییرات حاد آدیپوکاینهایی همچون TNF- در پاسخ به وهلههای تمرینی وابسته به شدت تمرین است - سوچیا و همکاران ، - 2012، پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سوال است که آیا یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی کم شدت در مقایسه با یک جلسه فعالیت ورزشی هوازی شدید بر سطوح سرمی اپلین و TNF-، نیمرخ لیپیدی و شاخص مقاومت به انسولین در زنان جوان چاق و کم تحرک تاثیری معنی دار دارد یا خیر؟
روش شناسی تحقیق
