بخشی از مقاله
چکیده
جامعه اسلامی سر شار از احساس عمیق پوشیدگی و خلوت شخصی می باشد که در معماری سنتی آن بازتاب دارد، به گونه ایی که خانه ها،چهره ای اندرونی و باطنی دارند، حجاب و پوشیدگی خانه مسلمانان تقسیم بندی خانه ها به اندرونی و بیرونی در شهر ها و خانه های اسلامی ،یکی از جذاب ترین ویژگی های شهر های اسلامی است.درونگرایی یکی از شاخصه های معماری شهر اسلامی و حیاط یکی از عناصر تشکیل دهنده درونگرایی می باشد. اصول معنوی حاکم بر معماری سنتی ایران، ریشه های عمیقی در فرهنگ و اندیشه های این مرز و بوم داراست. اصل محرمیت به عنوان یک اصل حاکم بر تمامی شئون زندگی، به زیبایی در معماری سنتی ایران کالبد یافته و آثار و نتایج عمیقی در سازماندهی فضایی و نحوه قرارگیری عملکردهای گوناگون داشته است. برخورد و آمیزش عنصر ایرانی با جریانهای فرهنگ و هنر و اندیشه اسلامی، سیمای تازه ای به هنر ایرانی بخشید. معماری ایران پس ازاسلام از طراحی، ظرافت و دقت نظر بی نظیری برخوردار شد و در این میان اصول جهان بینی اسلامی تاثیرات غیرقابل کتمانی در هویت و شکل دهی به آن از خود برجای گذاشت.
واژه های کلیدی: محرمیت ، درونگرایی ، معماری سنتی ، مفهوم درون و بیرون ، حیاط خانه سنتی، فرهنگ
مقدمه
معماری و فرهنگ رابطه متقابل و دوسویه دارند، از یک طرف معماری بر فرهنگ تأثیر می گذارد و از طرف دیگر فرهنگ نسبت به معماری تأثیر گذار است.در سبک معماری حیاط دار ، هرگاه انسان وارد حیاط می شود، عملا از شلوغی و هیاهوی شهر می گریزد و وارد محیطی میشود که سراسر آرامش و آسایش می باشد. از این رو، معماری نقش مهمی درشکل گیری روابط و فرهنگ مردمان دارد . مبحث اساسی در معماری ، فضا هست و از آنجا که تاحدی رفتار در درون فضا رخ می دهد ، می توان با مدیریت فضا ، رفتارهای داخل فضا را مدیریت کرد.آنچه که از دیر باز در معماری ایرانی قابل شهود بوده است، درونگرایی در فضای معماری بوده است؛ بدین صورت که در معماری درونگرا ، تزئینات به وفور به کار می رفتو به بیرون کمترتوجه می شد و سادگی در معماری برونگرا رعایت می شد.
در معماری گذشته ایران،فضاهای درون خانه، نیاز اهل خانه را تأمین میکرد و در معماری درونگرا ، محرمیت و سلسله مراحل رعایت می شد ،با گذشت زمان و از دوران پهلوی به بعد معماری برونگرا ، جایگزین معماری درونگرا شد و به تدریج دیوارهای ساده و بی وزن کنار گذاشته شدند و در عوض پنجره های متعدد رو به خیابان گشوده شدند و تزئینات و نمای بیرونی ساختمان مورد توجه قرار گرفت.برونگرایی تا حدودی جایگزین درونگرایی شد و پدیده ی درونگرایی کم رنگ شد. در این نوشتار تلاش می شود تا به معماری درونگرا پرداخته شود و ویژگی ها و مشخصه های آن مطرح شود.
بیان مسئله و ضرورت آن:
گسترش شهر و شهر نشینی در نتیجه انقلاب صنعتی و تحولات ناشی از آن و به دنبال آن ، فرآیند شهر نشینی مدرن ، الگوی متفاوتی را از مسکن م خانه سازی در پیش روی انسان معاصر قرار داده است .مدرنیته موجب بریدن از گذشته و تاریخ و هماهنگ شدن با شرایط حال شده است و کارکرد پنهان الگوی مسکن و خانه سازی بسیار کاهش یافته است.تحولات مدرنیته موجب تغییرات گسترده دذ سبک زندگی ، الگوی سنت و ویژگی کیفی خانه شده است. بطوری که در طراحی خانه های جدید بدون در نظر گرفتن شرایط فرهنگی آشپزخانه ها را اپن طراحی میکنند. و دیر اندرونی و بیرونی در خانه وجود ندارد. در دوره معاصر بدلیل شرایط اقتصادی، تغییراتی در الگوی مسکن قشر وسیعی از مردم ایران به وجود آمده است. به دلیل نیاز به مسکن از یک طرف ، و عدم تمکن مالی قشرهای وسیعی از مردم از طرف دیگر ، واحد های آپارتمانی 60-50 متری در سطح وسیعی ساخته شده .
اهداف تحقیق :
این مقاله پی جوی آن است تا تا با ارائه تعریفی از محرمیت، عوامل مؤثر بر آن، ریشه های شکل گیری آن و تأثیر گذاری آن را در سازمان فضایی - کالبدی معماری سنتی ایران باز شناساند.
روش تحقیق :
در این مقاله بر اساس رویکرد توصیفی و تحلیلی ،نظریات و دیدگاه های درونگرایی و عنصر حیاط ، از لحاظ سیر تاریخی ، معنا و مفهوم، علل و عوامل بازخوانی تحلیل می شود.در این مقاله که بر مبنای روش توصیفی ، با استفاده و بهره گیری از ابزار جمع آوری اطلاعات، مطالعه کتابخانه ای و اسنادی تلاش میکند تا اصول مربوطه را بررسی کند .
ضرورت تحقیق:
این مقاله پس از تبیین درونگرایی و عنصر حیاط از لحاظ معنایی و سیر تاریخی و علل و عوامل فرهنگی ، و مذهبی و.... به موارد زیر خواهد پرداخت:
آیا الگوی درونگرایی در نتیجه عوامل اقلیمی، جغرافیایی ایجاد شده است؟
آیا الگوی درونگرایی در نتیجه ارزش های فرهنگی ، اعتقادی و مذهبی ایجاد شده است؟
آیا الگوی درونگرایی در خانه لطفعلیان رعایت شده است ؟
در پایان نیز نتیجه گیری و راهکار ارائه خواهد شد.
پیشینه تحقیق :
سابقه درونگرایی در ایران به قبل از اسلام بر می گردد، چنانکه در تخت جمشید مربوط به دوران هخامنشیان حدود پنج قرن قبل از میلاد ، درونگرایی کاملا ملاحضه می گردد.هر یک از فضاهای این بنای عظیم باستانی خود دارای فضاهای خدماتی ، راهرو ها و دیگر عناصری بوده که به دیگر فضاها نیاز نداشته است و این به دلیل اعتقادات خاصی است که در آن زمان به حجاب داشته اند، به طوری که حتی بر روی نگاره ها و نقوش حک شده بر روی سنگ ها ، تصویر یک زن دیده نمیشود - مهجور،581،. - 1373 عدم امنیت در گذشته های دور و گردن نهادن به مسائل فقهی بعد از ورود اسلام به ایران ، به خصوص رعایت م ساله محرمیت، طرح حیاط و فضای باز در داخل یک چهار دیواری به قدمت تاریخ مسکن در کشور ایران مشاهده می شود - معماریان ، 1371، . - 223
معانی درونگرایی :
از واژه درونگرایی در معماری می توان معانی مختلفی را استنباط کرد . این واژه قبل از اینکه رنگ معماری به خود بگیرد از دیدگاه اخلاقی و عرفانی نیز در بر گیرنده معانی و مفاهیمی از قبیلِ تودار بودن ، گرایش به حالات درونی و پرهیز از نشان دادن آن حالات به صورت تظاهر می باشد. بحث نپرداختن به ظاهر و در عوضکار بر روی درون و حالات درونی ، از طرف بعضی کارآشنایان به مباحث معماری داخل این عرصه نیز کشیده شده استتا جایی که معماران ایران را از این نظر که در نمای بیرون آن و در گذرهای پر پیچ و خم چیزی جز خشت و گل دیده نمی شود ولی در داخل دنیایی از پرکاری و زیبایی دارد، درونگرا نامیده اند. - معماریان، - 1373 خصوصیت درونگرایی واحدهای مسکونی در جوامع اسلامی ،که خانواده در آن از حرمت و درونگرایی خاص برخوردار است، با فرهنگ جامعه کاملًا سازگار بوده و تحت تأثیر آن نیز کمابیش تا عصر جدید تداوم یافته است. - ریمون - 1370 با توجه به آن چه بیان گشت، می توان عنوان داشت که مراد از محرمیت در فضای معماری و شهرسازی، کالبد دادن به فضا به گونه ای است که دارای حریم از دو جنبه کالبدی و معنایی باشد . حریم داشتن در حوزه کالبد فضایی بیشتر متمرکز براصولی است که امنیت فضا را شکل خواهند داد و در حیطه معنایی ویژگی هایی است که حرمت و ارزش را برای فضای معماری به ارمغان آورد
