بخشی از مقاله
چکیده
انسان بهعنوان موجودی اجتماعی همواره در صدد ایجاد ارتباط با فضای اطراف خود و انجام فعالیتهای اجتماعی است. فعالیتهای اجتماعی به همه فعالیتهایی اطلاق میشود که به حضور دیگران در فضای عمومی نیازمند است. بهبود و مناسب سازی کیفیت فضاهای عمومی شهرها بر فعالیتهای روزمره و اجتماعی شهروندان یک شهر تأثیر مهمی میگذارد. مشکلات و موانع موجود در شبکه دسترسی پیاده شهری و عدم تداوم حرکت راحت در مسیرهای پیاده برای افراد مختلف خصوصاً افراد معلول ایجاد اشکال میکند و همچنین عدم طراحی مناسب تجهیزات و مبلمان شهری برای معلولین و به طور کلی عدم توجه به بهینهسازی محیط شهری از جمله عوامل بازدارنده خروج معلولین از منزل به شمار می روند و همین مسأله عمده ترین عامل گوشه نشینی و انزوای معلولین است.
در این مقاله سعی شده است که با شناخت محیطهای شهری و بررسی ضعف های آنها برای حضور معلولین، شرایطی را برای حضور آنها در فضاهای شهری و دوری آنها از انزوای اجتماعی بوجود آورد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع تحلیلی، اکتشافی و بر اساس مطالعات میدانی است و برای گردآوری اطلاعات در این پژوهش از روش میدانی و حضور در محدوده مورد مطالعه و همچنین از روش کتابخانهای استفاده شده است.
واژگان کلیدی: ساماندهی، فضای شهری، معلولان، بهینه سازی
-1 مقدمه:
قابلیت حرکت برای بخشی که از نظر فیزیولوژی که توانایی کمتری دارند، محدودیت ایجاد میکند. معمولترین شکل معلولیت ناتوانی حرکتی است. برای این افراد قابلیتهای محیط به شکلهای مختلفی کاهش مییابد . افرادی که از و یلچر استفاده میکنند محدودیتهای بیشتری دارند. بعضی از آنها قطع عضو یا فلج هستند، بعضی دیگر در تعادل بخش بالایی بدن مشکل دارند؛ بیشتر آنها در کشش بدن با مشکل مواجهند. ویلچرها انواع مختلفی دارند که اندازه، وزن و شعاع گردش آنها متفاوت است. طراحی استاندارد محیط که برای افراد با قابلیت فیزیولوژیک بالا طراحی میشود، برای ناشنوایان، نابینایان و افراد با مشکل حرکتی محدودیتهای زیادی ایجاد میکند - لنگ. . - 147:1388
موضوع مناسب سازی یا بهینهسازی محیط شهری، با توجه به تعداد زیاد معلولین پس از پایان جنگ جهانی دوم و آغاز دوران بازسازی در شهرهای مختلف اروپا بطور جدی مورد توجه ویژه قرار گرفت. و در سالهای اخیر در آمریکا و کشورهای اروپایی اقدامات زیادی در جهت بهینهسازی محیط شهری و همچنین تدوین قوانین و مقررات مربوطه با عنایت به برنامهریزیهای کوتاه مدت و بلندمدت در چهارچوب اهداف مشخص بهعمل آمده است. در کشور ما ن یز توجه به این مقوله، پس از پایان جنگ تحمیلی هشت ساله مورد توجه قرار گرفته است بنابراین موضوعی جدید و نو بشمار میآید. به همین دلیل است که تفکر و فرهنگ مناسب سازی تاکنون در جامعه حرفهای کشورمان تعمیم نیافته است - تومه، . - 18:1374
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی تقریباً 10 درصد جمعیت دنیا بهطریقی دچار معلولیت جسمی هستند - قائم، . - 31:1367 در اینجا سؤالی که مطرح می شود این است که معلول به چه شخصی گفته میشود؟ فرد معلول، کسی است که به دلیل نقص عضو، از آزادی کامل در استفاده از جسم خود بی بهره است. این نقص عضو میتواند ناشی از حوادث محیطی مانند جنگ، سیل، زلزله و ... یا ناشی از معلولیت های مادرزادی یا وراثتی، سوء تغذیه، کهولت سن و ... باشد. انسان بهعنوان موجودی اجتماعی همواره در صدد ایجاد ارتباط با فضای اطراف خود و انجام فعالیتهای اجتماعی است. فعالیتهای اجتماعی به همه فعالیتهایی اطلاق میشود که به حضور دیگران در فضای عمومی نیازمند است. بهبود و مناسب سازی کیفیت فضاهای عمومی شهرها بر فعالیتهای روزمره و اجتماعی شهروندان یک شهر تأثیر مهمی میگذارد.
مشکلات و موانع موجود در شبکه دسترسی پیاده شهری و عدم تداوم حرکت راحت در مسیرهای پیاده برای افراد مختلف خصوصاً افراد معلول ایجاد اشکال میکند و همچنین عدم طراحی مناسب تجهیزات و مبلمان شهری برای معلولین و به طور کلی عدم توجه به بهینهسازی محیط شهری از جمله عوامل بازدارنده خروج معلولین از منزل به شمار می روند و همین مسأله عمده ترین عامل گوشه نشینی و انزوای معلولین است. یکی از مهمترین مشکلات فضاهای شهری کشور، نامناسب بودن فضاهای آنها در ارتباط با اشخاص دارای معلولیت است که این مهم در هر دو مورد کالبدی و رفتاری قابل ملاحظه میباشد. اولی ناشی از نتایج برنامهریزی شهری غیرصحیح و اقدامات عملی شهرسازی و دومی پیامد اجتماعی– فرهنگی ناشی از آن است - اقبالی، . - 47:1385
-2 بیان مسئله:
انسان به عنوان موجودی اجتماعی همواره در صدد ایجاد ارتباط با فضای اطراف خود و انجام فعالیتهای اجتماعی است. فعالیتهای اجتماعی به همه فعالیتهایی اطلاق می شود که به حضور دیگران در فضای عمومی نیازمند است. بهبود و مناسب سازی کیفیت فضاهای عمومی شهرها بر فعالیتهای روزمره و اجتماعی شهروندان یک شهر تأثیر مهمی می گذارد. مشکلات و موانع موجود در شبکه دسترسی پیاده شهری و عدم تداوم حرکت راحت در مسیرهای پیاده برایافراد مختلف خصوصاً افراد معلول ایجاد اشکال می کند و همچنین عدم طراحی مناسب تجهیزات و مبلمان شهری برای معلولین و به طور آلی عدم توجه به بهینه سازی محیط شهری از جمله عوامل بازدارنده خروج معلولین از منزل به شمار می روند و همین مسأله عمده ترین عامل گوشه نشینی و انزوای معلولین است. امکان بهره برداری برابر تمام افراد از تمام امکانات زندگی از حقوق انکارناپذیر تمام افراد هر جامعه ای است.
یکی از الزامات زندگی اجتماعی هر فردی حضور موثر و فعالانه او در عرصه های شهری بهدور از انزوا و در تعامل با سایر همنوعان اش است. مشکلات موجود در طراحی شهری و معماری از بزرگترین موانع حضور قشر عظیمی از جامعه که شامل معلولین و کم توانان است علیرغم برخورداری آنان از تواناییها و قابلیتهای بسیاری که دارند شده است. با نگاهی اجمالی به شهرها و طراحی فضاهای شهری براحتی میتوان تردکنندگی و غیرقابل دسترس بودن برای همه را از ویژگی های بارز این فضاها شمرد. داشتن شهری برای همه با طراحی همه شمول از آرمان های طراحان شهری و معماران و علی الخصوص افراد معلول و کم توان است، شهری پاسخگوی نیازهای تمام افراد حاضر در آن باشد در حقیقت هماهنگی محیط مسکونی و خدمات شهری راهگشای معلولان به استقلال فردی است. اصل تساوی حقوق معلولان و افراد سالم حاکی از آن است که نیازهای کلیه افراد جامعه از اهمیت یکسانی برخوردار بوده و رفع این نیازهاست که نی باید اساس برنامه ریزی جوامع را تشکیل دهد. این اصل حکم میکند که منابع به گونهای به کار گرفته شوند که امکانات و فرصتهای یکسان برای تمامی افراد جامعه تضمین شود.
-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:
واژه معلولیت عبارت است از محرومیت و وضعیت نامتناسب فرد که پیامد نقص و ناتوانی است و مانع از انجام نقشی میشودکه برای فرد با توجه به شرایط سنی، اجتماعی، فرهنگی او نرمال تلقی میشود. افراد ممکن است با نقایص عملکرد فیزیکی، روانی، ذهنی دچار ناتوانی شوند که میتواند دایمی یا موقت باشد. - سعیدی رضوانی - 52:1390 لغت معلولیت - handicap - به معنی از دست دادن یا محدودیت فرصتهای شرکت در زندگی اجتماعی در یک سطح مساوی با دیگران است. آخرین تعریف سازمان بهداشت جهانی در ژانویه 1981 معلولیت را به ایجاد اختلال دررابطه بین فرد و محیط تعریف میکند و طبق آمار اعلام کرد که در سال 2008 ده درصد از جمعیت جهان به نوعی دچار معلولیت جسمی اند.
فضاهای شهری فضاهایی اند که غالب فعالیتهای اجتماعی در آن رخ میدهد و آداب رفتاری مردم در این اماکن بروز میکند. واکنش افراد عادی به افراد ناتوان در طول تاریخ تغییر کرده و بخش اعظم این تحولات در قرن بیستم به علت رویدادهای مصیبت بار و جنگ جهانی دوم این ناتوانیها رشد قابل توجه ی کرده است، حادث شده است، این تغییرات نگرشی سبب شد تا ضرورت اجرای طرحهای همه شمول به شدت احساس شد. - میقانی، - 31:1373 معلولیت از ایفای نقش عادی افراد جلوگیری میکند و عدم توجه به حضور آنان و نادیده گرفتنشان آنان را منزوی تر میکند.
هر فردی که در شهر زندگی میکند به عنوان شهروند دارای حقوق شهروندی ست که استفاده کردن و بهره بردن از فضاهای شهری بدون کمک گرفتن از سایرین از جمله آناست، در شهر ملایر با توجه به این که درصدی از جمعیت را این قشر به خود اختصاص دادهاند اما هیچگونه تدابیر رفاهی برای آنان در نظرگرفته نشده است و با توجه به این که طراحی و ساماندهی فضاهای عمومی شهری از جمله و ظایف شهرسازان است و متاسفانه عدم توجه به طراحی همه شمول و تمام اقشار استفاده کننده از شهر توجه به حضور معلولان وکم توانان در شهر حایز اهمیت دیده شد. - نقدی، - 47:1388
