بخشی از مقاله
چکیده
رعایت حقوق شهري از مؤلفههاي آموزه هاي اسلامی بوده و در بسیاري از کتب اندیشمندان، آیات و روایات اسلامی بر آن تأکید شده است. با نگاهی به ساختار فضایی ورودي خانههاي تاریخی، میتوان توجه به رعایت حقوق شهري که شامل حق همسایه ، حق مهمان ، حق برادران دینی ،....و از سوي دیگر حق صاحبخانه را در آن مشاهده کرد. هدف این پژوهش، تحلیل و بررسی جلوة یکی از مؤلفههاي آمو زههاي اسلامی یعنی حقوق شهري در ساختار فضایی ورودي خانههاي تاریخی میباشد.
ورودي به عنوان فضایی حایل میان بیرون ودرون خانه نقش مهمی در نشان دادن رعایت حقوق از طرف افراد ساکن خانه براي برادان دینی و همسایگان و مهمانان و همچنین افراد بیرون از خانه نسبت به صاحب خانه دارد . روش تحقیق در تهیه این پژوهش ، روشی - تحلیلی– توصیفی - است که به تحلیل اجزاء فضاهاي ورودي در ایران و همچنین معماري شهر دزفول و اجزایی از ورودي که در آنها اشاراتی به رعایت حقوق شهري شده بیان میکند سپس به منظور روشن شدن موضوع به بررسی نمونه اي از آنها می پردازد.
-1 مقدمه
حقوق بایدها ونیاید هایی هستند که افراد یک جامعه موظف به رعایت آنان هستند . بنابراین جامعه اسلامی نیز همانند بسیاري از جوامع دیگر موظف به رعایت حقوقی هستند .رعایت حقوق دیگران به عنوان یک اصل در آیات و روایات اسلامی ذکر شده است. فضاي جلوي خانه که عمومیترین فضاي آن محسوب می شود ، از طریق درب ورودي اصلی به بخشهاي عمومی خانه مرتبط میشود - بمانیان و امینی ، - 1395 .از این رو رعایت این حقوق در معماري در فضاهاي مختلف خانه به عنوان مکانی که افراد در آن به معاشرت و ارتباط با دیگران می پردازند داراي اهمیت می باشد .فضاي ورودي به عنوان مهمترین فضاي خانه است که این اصل را به خوبی در خود به نمایش میگذارد.بنابراین به منظور تحقق این امر به بررسی اصل رعایت حقوق دیگران در اجزاء ورودي خانه قلمبر در دزفول به عنوان نمونه پرداخته خواهد شد .
-2 حقوق از منظر اسلام
حقوق در تمامی زبانها به معنی آنچه که راست و سزاوار است تعریف شدهاست. - علی اکبري و توکل ، - 1388حقوق مجموعه بایدها و نباید هایی است که اعضاي یک جامعه ملزم به رعایت آن هستند و دولت ضمانت اجراي آن را برعهده دارد - خسروشاهی و دانش پژوه ، - 1378 انسان به عنوان اشرف مخلوقات در تمام ادیان آسمانی، از کرامت خاصی برخوردار است و حقوق و تکالیف زیادي دارد .در جدول 1 به بررسی حقوق از منظر منابع اسلامی پرداخته میشود .
-3ورودي:
بهترین تعریف ورودي ، صفحهاي واقعی یا مجازي است که عمود بر مسیر رسیدن بنا باشد - دي کی جینک ، - 1385 فضاي جلوي خانه که عمومیترین فضاي آن محسوب می شود ، از طریق درب ورودي اصلی به بخشهاي عمومی خانه مرتبط میشود . - بمانیان و امینی ، - 1395ورودي مفصلی است که اتفاقاتی را رقم میزند، و آن اتفاق ، ورود و خروج از دنیایی به دنیاي دیگر است - پاکزاد ، - 1384 فضاي ورودي علاوه بر کارکرد اصلی آن به عنوان یک فضاي ارتباطی؛ از لحاظ بصري و ادراکینیز فضایی رابط بین یک بنا با فضاهاي شهري است و غالباً معیاري براي تشخیص ارزش و هویت معماري و اجتماعی هر بنا ، به خصوص در شهرهاي داراي بافت پیوسته و متراکم ، به شمار میآمده است - سلطانزاده ، - 1372
-1-3 اجزاء تشکیل دهنده ورودي
-1-1-3 در :
در ورودي یکی از عناصر مهم فضاي ورودي بهشمار میآید که کارکرد اصلی آن کنترل ارتباط میان فضاي درونی و بیرون آن است . - سلطانزاده ، - 1372
-2-1-3 کوبه و حلقه :
کوبههایی بر روي درها نصب میکردند که در سادهترین شکل، کارکرد آن اطلاع رسانی بود . هر کوبه روي یک لته در قرار میکرفت یکی از آنها را چکش مینامیدند ، صداي بم تولید کردمی و دیگري را که معمولاً حلفه مینامیدند صداي زیر ایجاد می کرد . چکش در مواردي مورد استفاده قرار می گرفت که مراجعه کننده مرد بود و هنگامی که مراجعه کننده زن بود از حلقه استفاده می کرد. - سلطانزاده ، - 1372
-3-1-3سکو:
سکو عنصري است که عموماً به صورت زوج در دوسوي پیش طاق بسیاري از نمونههاي متعلق به هر یک از انواع بناهاي سنتی ساختهشدهاست . از این عنصر براي نشستن در جلوي یک بنا در هنگام انتظار براي شخصی یا براي رفع خستگی استفاده میکردند. - سلطانزاده ، - 1372
-4-1-3 سردر :
بخشی از سطح فضاي ورودي که در بالاي در ورودي قرار داشت ، سردر نامیده میشود. کما بیش میتوان گفت که معمولاً سطح سردر در هر فضاي ورودي مزینترین سطح نماي خارجی هر بنا بودهاست. - سلطانزاده ، - 1372
-5-1-3 روزن :
در بالاي در ورودي معدودي از خانهها یک روزن به صورت مشبک . گاهی اوقات بدون یک شبکه محافظ تعبیه میکردند - سلطانزاده ، - 1372
