بخشی از مقاله
چکیده
آنچه که در معماری اسلامی به عنوان یکی از عناصر ماندگار، می توان از آن یاد کرد، ابدیت و ازلیتی است که معمار مسلمان، به واسطه اعتقاد به خلیفه االله بودن و بینشی که این اعتقاد در او ایجاد می کند می تواند در کالبد بنا، جاری کند. اما سئوال این است که این تد اوم و هماره زنده بودن، از چه چیز ناشی می شود و چگونه در کالبد بنا جاری می گردد؟در این گفتار سعی می شود تا با رویکرد توصیفی و تحلیلی یک بنا و توسط مطالعات میدانی و همچنین برررسی های کتابخانه ای به شرح و بسط پاسخ های سؤال فوق بپردازیم. مبنای فکری ما دراین نوشتار اعتقاد به ابدیت انسان است، ابدیتی که ناشی از ذات باری می باشد و در نتیجه در دست ساخته انسان مسلمان نیز متجلی می گردد. مسیر تحقیقی در این نوشتار آن است که با بررسی پایداری و عناصر فیزیکی مرتبط با آن و مبانی نظری بوجود آورنده آن، در نهایت تاثیرمعنایی آنرا در یک اثر معماری اسلام ی - خانه - بررسی نمائیم و بدین جواب دست یابیم که به دلیل چنین ویژگیهایی است که این بنا می تواند مظهری از معماری اسلامی باشد.
کلمات کلیدی: پایداری، معماری اسلامی، خانه، مفهوم جاودانگی، تهویه مطبوع.
.1 مقدمه
مسئله پایداری موضوعی است که در چند دهه اخیر ، مطالعات معماری به سمت آن جهت گیری کرده و پژوهشهای گسترده ی ا در این ارتباط در جهان صورت گرفته است. در حالی که با مراجعه به کمی قبل تر از ورود خانه های جدید به ایران ، نوعی تداوم ارزشهای زیستی در خانه ها مشاهده می شد که تنها به پایداری کالبدی محدود نبود بلکه نوعی نگاه جاودانه و ابدی و ازلی دیدن زندگی و آرمانهای فرازمان و مکان در آن وجود داشت. بررسی یک نمونه مشخص از بافت مسکونی قدی م ایران ، با یک رویکرد توصیفی و تحلیلی ، به خوبی می تواند علاوه بر مشخص نمودن اصول پایداری - به معنای آنچه مطالعات امروزی به دنبال آن است - ، ارزشهای جاودانه در معماری قدیم ایران را نیز نمودار سازد.
خانه تاریخی نقلی کاشان که یکی از کوچکترین خانه ها در بافت قدیم این شهر محسوب می نزدیکی مسجد آقابزرگ واقع است . قدمت خانه در حدود 150سال است و هم اکنون سال است و به عنوان یک مجموعه اقامتی برای گردشگران مورد استفاده قرار می گیرد. ابعاد کلی این بنا متر 10*20حدود می باشد که تقریباً به ابعاد قطعات زمینی است که امروزه در اکثر شهرها برای خانه سازی مورد استفاده قرار می گیرد . این خانه نشان می دهد که در همین ابعاد کوچک هم می توان یک خانه مناسب با شرایط فرهنگی و مطابق با معماری قدیم بنا نمود و از آن به راحتی برای سکونت استفاده کرد. خانه دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی می باشد.
.2 واژه شناسی
در این بحث منظور از تداوم یک اثر ماندگاری و جاودانگی آن در طول زمان و یا بنا به گفته الکساندر بی زمان بودن اثر است. - نقره کارو همکاران88، . - 1388 پایداری: ایستادگی ,پافشاری - فرهنگ معین - مراد از پایداری در بنا ، انطباق ساختمان با شرایط محیطی و اقلیمی و در نتیجه همراهی با طبیعت و بهره گیری بهینه از امکانات آن و در نهایت بازگشت به طبیعت است بدون خدشه وارد کردن به آن. جاودانگی :تفاوت آن با مانایی در تداوم متا فیزیکی است علاوه بر دوام فیزیکی و داشتن روح ماندگار در بنا. عوامل موثر در پایداری بنا : اگر بخواهیم عوامل مختلفی را که در این الگوی به خصوص ، جهت پایدار سازی بکار رفته است بازشناسی کنیم ، می توانیم ازدو دسته از عوامل یاد نمائیم:
الف - عوامل پایدارسازی فیزیکی که مرتبط با شرایط محیطی و قوانین فیزیکی طبیعت هستند. ب - عوامل پایدارسازی فرهنگی ، اجتماعی و روانشناسی - عالمی - 1389 عوامل موثر در پایداری فیزیکی بنا به اختصار به شرح ذیل می باشند:
الف - جهت گیری بنا بر اساس بهره وری بهتر از نور خورشید.
ب - ظرفیت حرارتی مصالح بکار رفته.
ج - ایجاد منطقه آسایش مناسب در فصول مختلف.
د - بالا بردن رطوبت در فضا با ایجاد حوض.
ه - استفاده از رنگ روشن برای مصالح نما جهت کم کردن جذب انرژی خورشید.
و - سیرکولاسیون مناسب هوا در بنا توسط عناصر مجوف و پر و خالی های مناسب در حجم بنا.
ز - تلفیق مناسب سازه و معماری در خلق فضا.
ح - بازگشت پذیری مصالح به چرخه طبیعت.
ط - استفاده از مصالح بومی بنا و ساخت برای در نتیجه صرفه جویی در تولید مرحله مصالح.
ی - پرهیز از بیهودگی در عین ترکیب متناسب و زیبای فضایی.
ک - هماهنگی با اکوسیستم از طریق تلاش به منظور تولید در داخل آن. عوامل موثر در پایداری معنایی بنا به اختصار به شرح ذیل می باشند:
الف - رعایت ارزشهای زیبا شناختی و در نتیجه ایجاد حس لذت و آرامش.
ب - حریم و حجاب در ساختار بنا و سلسله مراتب دسترسی. ج - تفکیک کارکردهای عرصه های خصوصی و عمومی بنا.
