بخشی از مقاله
چکیده
»انگیزش« عاملی است که رفتار مشخصی را تحریک و هدایت میکند و پاسخی است به این سؤال که اساس یادگیری علم چیست؟ روانشناسان برای انگیزش اهمیت بیشتری نسبت به هوش قائل میشوند. آنان انگیزش را حاصل عواملی مانند مشوقها، نیازهای درونی،کنجکاوی، برانگیختگی و علتهایی میدانند که فرد برای رویدادها و نتایج اعمال میکند. از دغدغه های همیشگی اولیاء، معلمین و مدیران مدارس، بی علاقگی دانش آموزان، به درس، انجام تکالیف درسی و تلاش برای پیشرفت و رشد تحصیلی آنان است.
نظریه پردازان آموزشی در این نکته توافق نظر دارند که دانش آموزان برای خوب فهمیدن و خوب درک کردن و یادگیری خوب، به انگیزش نیاز دارند.در این مقاله، با هدف تاثیر انگیزش بر یادگیری و تدریس به بررسی عوامل بنیادین مؤثر بر انگیزه از قبیل فرهنگ، خانواده، معلم، ویژگیهای یادگیرنده، جو کلاس و متغیرهای آموزشی اشاره وبرخی راهکارهای ایجاد انگیزش در دانش آموزان پرداخته است.
مقدمه
چه عاملی دانشآموز را وادار به یادگیری میکند؟ چرا دانشآموزان با توانایی و استعداد یادگیری بسیار شبیه به هم، پیشرفت تحصیلی بسیار متفاوتی دارند؟ چرا بسیاری از دانشآموزان با وجود توانایی و ظرفیت یادگیری، ترک تحصیل میکنند؟ چرا برخی از معلمان پس از مدتی از حرفه خود احساس نارضایی میکنند؟
درباره یادگیری شرایط بسیاری مطرح شده است. برخی از آنها، که بیشتر مورد توجه هستند، عبارتند از: شخصیت و تواناییهای دانشآموز، آمادگی، انگیزه، تجارب گذشته، موقعیت و محیط یادگیری، روش تدریس معلم، رفتارهای آموزگار، تأثیر تمرین و تکرار، خصوصیات تکالیف خاص یادگیری، مشوقها و... انگیزش میان همه عوامل مؤثر بر یادگیری، اهمیت بیشتری دارد تا آنجا که گفته شده است، سه عامل مهم در یادگیری عبارتند از: .1 انگیزش؛ .2 انگیزش؛ .3 انگیزش.در این مقاله سعی شده است به بیان تاثیر انگیزش و درگیر نمودن دانش آموزان در تثبیت یادگیری و تدریس بپردازد.
-1 بیان مساله
انگیزش که همان چرایی رفتار آدمی است از دیر باز مورد توجه اندیشمندان، روانشناسان، مدیران و به خصوص مدیران کلاس ها و معلمین قرار گرفته است و با تکامل دانش رفتاری و نیاز به واداشتن دانش آموزان به انجام امور کلاسی و درسی از یک سو و پیچیدگی عمیق رفتار انسانی از سوی دیگر، اهمیت ویژه ای پیداکرده که منجر به ارائه نظریات زیادی در این زمینه گردیده است. از جمله سئوالاتی که برای همگان مطرح بوده این است که: چرا برخی دانش آموزان، در درس و انجام دادن تکالیف درسی خود بی-رغبت و بی انگیزه اند و از یادگیری، مدرسه و آموزش لذت نمی برند. سئوال اصلی این است که چه روش هایی برای ایجاد انگیزه درسی در دانش آموزان وجود دارد؟ این نوشتار می کوشد کاربردی ترین روش های ایجاد انگیزه در دانش آموزان را مورد بررسی قرار دهد.
-2 نقش انگیزش در یادگیری
از اینکه یادگیری و تحصیل فرآیندی متعالی است، مستلزم کوشش عمدی و آگاهانه است. اگر چنانچه دانش آموز و محصلی از توانایی بالا هم برخوردار باشد اما هنگام یادگیری و درکلاس توجه کافی نداشته باشد، قادر به یادگیری نخواهد بود. برای اینکه دانش آموزان بتوانند از برنامه های آموزشی حداکثر بهره را ببرند، باید مربیان زمینه ای فراهم آورند که در آن دانش آموزان با درگیر شدن در فعالیت های یادگیری برانگیخته شوند. بنابراین انگیزش با یادگیری ارتباط دارد و انگیزش مقدمه برای یادگیری بهتر و عمیق تر است. در باره تاثیر انگیزش بر یادگیری، پژوهش های زیادی انجام شده است و مطالعات نشان داده است که: دانش آموزانی که انگیزش تحصیلی بالایی دارند، فعالیت های تحصیلی بیشتری را می پذیرند، تکالیف درسی بیشتری انجام می دهند و در نتیجه موفقیت بیشتری را کسب می کنند.
فرد وقتی فعالیت می کند که عاملی او را به این فعالیت برانگیزد، پس بدون انگیزه و برانگیختگی، یادگیری وجود نخواهد داشت بنابر این، هرگونه آموزشی باید بر نیازها و انگیزه های اساسی و فرعی در محصل مبتنی باشد و او را برای آموختن برانگیزد. وجود انگیزه نه تنها با آغاز یادگیری ضروری است، بلکه برای ادامه و تقویت آن و حل مسائل و مشکلاتی که پیدا می شود و کاربرد آموخته ها در اوضاع تازه نیز ضرورت دارد و بدین سبب که انگیزه قوی، دقت و تمرکز فعالیت ذهنی را زیاد می کند، پیدایش خستگی را به تاخیر می اندازد و پذیرش راهنمایی را در یاد گیرنده بیشتر می کند. به این ترتیب انگیزه یا محرک، شرط ضروری هرگونه یادگیری است.
بسیاری از معلمان ویژگیهای دانشآموزان خوب را در خصوصیاتی نظیر سختکوشی، همکاری و علاقهمندی میدانند و بعضی از آنان این ویژگیها را به داشتن انگیزش دانشآموز منحصر میکنند. بسیاری از معلمان از دانشآموزان سختکوشی صحبت میکنند که ترم تحصیلی را آهسته، ولی پیوسته به پایان میرسانند.
پژوهشها نیز نشان داده است که، انگیزش دانشآموزان در یادگیری اهمیت مطلوبتری در مقایسه با هوش دارد. همچنین درباره تأثیر انگیزش بر یادگیری، پژوهشها نشان میدهد که انگیزش قوی به یادگیری استوار، و انگیزش کم به یادگیری کم میانجامد. در واقع انگیزش، موتور محرک تلاش و فعالیت برای یادگیری است و میزان یادگیری دانشآموزان را به حداکثر میرساند.
دانش آموز بیانگیزه نه تنها رغبتی به درس خواندن و یادگیری نشان نمیدهد، بلکه با بیتفاوتی و بیتوجهی خود چه بسا برای کارکردن دانشآموزان دیگر در کلاس نیز مزاحمت ایجاد میکند. در این مورد، ضربالمثلی انگلیسی وجود دارد که میگوید: شما میتوانید اسبی را که تشنه است تا کنار آب بکشانید، اما نمیتوانید به نوشیدن آب وادارش کنید. مسئله انگیزش در دانشآموزان نیز همین گونه است؛ یعنی ما باید دانشآموز را تشنه یادگیری کنیم؛ زیرا با این کار خود او به دنبال یادگیری خواهد رفت.
به این نکته باید توجه داشت که هرچند انگیزه در امر آموزش نقش مهمی دارد، این گونه نیست که بدون انگیزه نتوان در فرد یادگیری ایجاد کرد.
-3 راهکارهای مقابله با مشکل کمبود انگیزش یادگیری وعوامل بنیادی مؤثر بر انگیزه
-1-3 فرهنگ
هنگامی که مذهب، افسانهها، ادبیات عامیانه، قوانین مدنی در مورد تعلیم و تربیت، موقعیت حقوق معلمان و انتظارات والدین از فرزندان در مدرسه و نقش آنها در ارتباط با مدرسه همه بر اهمیت و ارزش دانش و دانشآموزی و پیشرفت علمی تأکید داشته باشند و اگر یادگیری و پیشرفت در مدرسه به صورت فضیلت شخصی مهم و موضوع معنوی تلقی شود و این امر واکنش مثبتی از سوی سایر دانشآموزان و خانواده داشته باشد، ترویج این فرهنگ میتواند یادگیرندگان را در پوییدن راه دانش با انگیزه سازد.
-2-3خانواده
پژوهشها نشان میدهد که والدین، مهمترین عامل مؤثر بر انگیزه فرزندان برای یادگیری هستند. نقش آنان در برانگیختن فرزندانشان به یادگیری در هر مرحله از رشد غیر قابل انکار است؛ به طوری که این تأثیر تا سالهای دبیرستان و فراتر از آن ادامه دارد.خانوادههایی کارآمد، نگرش مثبتی به فرزندانشان میدهند که این به کامیابی آنها در مدرسه و زندگی کمک میکند
-3-3معلم
معلمان، محیط آموزش را فراهم و آموزش را اعمال میکنند. جهتگیری آنها درباره تدریس و یادگیری چارچوبی فراهم میکند که انگیزش کلاسی در آن چارچوب تحقق مییابد. اگر معلمان، فاقد ویژگیهای لازم یعنی الگودهی، علاقهمندی، گرمی و هم حسی و انتظارات مثبت باشند، هیچ یک از عناصر یادگیری نمیتواند چندان مفید و مؤثر باشد. در ادامه، هر یک از این ویژگیها توضیح داده میشوند.
