بخشی از مقاله
چکیده
به منظور ارزیابی اثرات تراکم کاشت و زمان استعمال کود نیتروژن بر گیاه دارویی همیشه بهار، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان ارومیه در سال 1394 اجرا شد. تیمارهاي آزمایشی شامل تراکم کاشت 25 - و16/6 ، 12/5 بوته در مترمربع - و نیتروژن در سه سطح، 60 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت - ذ - 1، 40 کیلو قبل از کاشت 20+ کیلو به هنگام ساقهدهی - ل - 1، 20 کیلو قبل از کاشت 20 + کیلو به هنگام ساقهدهی 20 + کیلو به هنگام شروع گلدهی - ص - 1 بودندح نتایج نشان داد که اثر تراکم کشت و سطوح مختلف کود نیتروژن اثر معنیداري بر صفات تعداد گل، وزن تر گل، درصد عصاره گل و میزان ماده خشک کل داشت و تمامی صفات تحت اثر متقابل دو فاکتور قرار گرفتند.
نتایج حاصل نشان داد که بیشترین درصد عصاره - %2 - و ماده خشک کل - 1417 کیلوگرم در هکتار - به ترتیب در سطوح کودي ص1 و ل1 و تراکم 25 بوته در مترمربع حاصل شد و کمترین این میزان به ترتیب - %0/7 - و 540 - کیلوگرم در هکتار - در سطوح کودي ذ1 و تراکم بوته 12/5 بوته در مترمربع به دست آمد. بر اساس نتایج این مطالعه سطح کودي 20 - کیلوگرم قبل از کاشت 20+ کیلوگرم در زمان ساقهدهی - و تراکم 25 بوته در مترمربع، براي تولید بالاترین میزان گل بر روي گل همیشه بهار در شرایط آب و هوایی ارومیه مناسب است.
مقدمه
گل همیشه بهار تا مدتها به عنوان گیاهی زینتی کشت میشد، تا اینکه خواص دارویی آن شناخته گردید و به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده قرار گرفت. کشت این گیاه در اروپا از قرن هفدهم آغاز شد - . - 5 این گل حاوي مقادیر کم روغنهاي فرار، ساپونین، رزین، کالندولین، اسیدهاي آلی، مواد لعابی، آلبومین و یک ماده رنگی در گلبرگهاي خشک میباشد - . - 3 تراکم کاشت از جمله عواملی است که به طور مستقیم عملکرد محصول را تحت تأثیر قرار میدهد - . - 4 بونوملی و همکاران - 2 - نشان دادند افزایش تراکم تا 40 بوته در مترمربع به طور معنیداري سبب افزایش عملکرد دانه همیشه بهار میشود.
یکی از عناصر اصلی مورد نیاز گیاه نیتروژن است، نیتروژن زیاد براي همیشه بهار مناسب نیست، زیرا سبب تحریک رشد رویشی و کاهش رشد زایشی آن و در نتیجه کاهش تعداد گلها میشود - . - 6 همیشه بهار حداکثر به 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار نیاز دارد و به مقدار بالاتر جواب نمیدهد. پتاسیم و فسفر ممکن است در مقادیر کمتر از 50 کیلوگرم در هکتار مورد نیاز باشد لذا این آزمایش با هدف تعیین مناسبترین تراکم کاشت و زمان استعمال کود نیتروژن گیاه دارویی همیشه بهار و ارزیابی اثر متقابل آنها بر صفات مورفولوژیک و میزان ماده موثره گلها در ارومیه انجام شد.
مواد و روشها
این تحقیق در سال1394 در یک قطعه زمین زراعی در 25 کیلومتري ارومیه با عرض جغرافیایی 37 درجه، 45 دقیقه و 18/3 ثانیه شمالی و طول جغرافیایی 45 درجه، 3 دقیقه و 11/6 ثانیه شرقی و با ارتفاع 1338 متر از سطح دریا اجرا شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار و دو فاکتور اجرا گردید. فاکتورهاي آزمایشی شامل تراکم کاشت در سه سطحذخ، لخ و صخ به ترتیب 25 - و 16/6 ، 12/5 بوته در مترمربع - و کود نیتروژن در سه سطح، 60 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت - ذ - 1 ،40 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت 20 + کیلوگرم در هکتار به هنگام ساقه دهی - ل - 1، 20 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت 20 + کیلوگرم در هکتار به هنگام ساقه دهی 20 + کیلوگرم در هکتار به هنگام شروع گلدهی - ص - 1 در نظر گرفته شد. براي تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك مزرعه و همچنین برآورد نیاز کودي از عمق صفر الی 30 سانتیمتري خاك نمونه برداي شد که نتایج آن به شرح جدول زیر است.
جدول-1 خواص فیزیکی و شیمیایی خاك مزرعه
بذرکاري در نیمه اول خرداد ماه به صورت کپهاي، شامل 4 عدد بذر در هر کپه انجام گرفت. کاشت بذرها در عمق 3 سانتیمتري صورت گرفت. آبیاري کرتها از زمان کاشت همزمان و هر 5 روز یک بار انجام شد. عمل تنک کردن در مرحله 4 تا 8 برگی انجام شد. وجین علفهاي هرز به فواصل 15 تا 20 روز بعد از کاشت انجام شد. پس از شروع گلدهی در نیمه اول تیر ماه، برداشت گل هفتهاي یکبار از مساحت یک مترمربع از هر کرت تا بلافاصله بعد از برداشت، گلها توسط ترازوي حساس توزین شده و این کار تا اتمام زمان گلدهی هر کرت ادامه یافته و میانگین مربوطه به عنوان وزن تر گلها یادداشت شد.
گلهاي برداشت شده پس از توزین در آون و دماي 40 درجه سانتی گراد به مدت 48 ساعت خشک گردیده و مجددا توزین میشدند. میزان عصاره با استفاده از روش اتانول 70 ی تعیین گردید - - 6 و در نهایت کلیه دادههاي حاصل از آزمایش با استفاده از نرم افزار آماري طسصهصکق مورد تجزیه واریانس قرار گرفته و مقایسه میانگین دادهها توسط آزمون خحع در سطح احتمال 5ی انجام گردید. براي رسم نمودارها نیز از نرم افزار ئکطxغ استفاده شد.
نتایج و بحث
تعداد گل در بوته: این صفت تحت اثر هر دو عامل اصلی تراکم و کود نیتروژن و اثر متقابل آنها قرار گرفت و در سطح احتمال یک درصد معنیدار شد. جدول 2 نشان میدهد که با افزایش تراکم کاشت تعداد گل افزایش یافت، به طوري که بیشترین تعداد گل - 73 - در سطح کودي ل40 - 1 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت 20 + کیلوگرم در هکتار به هنگام ساقه دهی - و تراکم25 بوته در مترمربع حاصل شد و کمترین تعداد گل - 12 - در سطح کوديذ60 - 1کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت - و تراکم 12/5 بوته در مترمربع حاصل شد. علت این امر میتواند افزایش رقابت بین بوتهاي باشد، و همچنین با وجود اینکه گل همیشه بهار گیاهی رشد نامحدود و با قابلیت شاخهزنی زیاد است، در تراکم کم شاخهزنی، زیاد نمیتواند کمی تعداد بوته در مترمربع را جبران نماید، لذا میزان تولید مواد فتوسنتزي و در نتیجه تعداد گل در هر بوته کاهش مییابد.
وزن ترگل: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که این صفت، تحت تاثیر هر دو عامل اصلی تراکم و کود نیتروژن و اثر متقابل آنها قرار گرفت و در سطح احتمال پنج درصد معنیدار شد. مقایسه میانگینهاي اثرات متقابل دو فاکتور نشان داد که با کاهش تراکم، وزن ترگل افزایش یافت به طوري که بیشترین وزن ترگل - 3947 کیلوگرم در هکتار - در سطح کودي ل40 - 1 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت 20 + کیلوگرم در هکتار به هنگام ساقهدهی - و تراکم 12/5 بوته در مترمربع و کمترین با 1830 - کیلوگرم در هکتار - در سطح کوديذ60 - 1 کیلوگرم در هکتار قبل ازکاشت - و تراکم 25 بوته در مترمربع گرم حاصل شد - جدول. - 2
با وجود تقسیط کود در مراحل مختلف رشد در یک تراکم بهینه بدلیل عدم همخوانی، تاثیري بر روي وزن ترگل نداشته و افزایش تراکم از یک حد مشخص و یا کاهش آن از یک حد بهینه موجب ریزش گلها میشود. نکته مهم دراین مورد، ایجاد تعادل مناسب بین رشد رویشی و زایشی - در جهت افزایش هر چه بیشتر رشد زایشی - گل همیشه بهار است، زیرا این گیاه رشد نامحدود داشته و از مرحله شروع گلدهی، رشد رویشی و زایشی به موازات همدیگر صورت میگیرد.
جدول -2 مقایسه میانگین اثرات متقابل تراکم و کود نیتروژن بر صفات مورد بررسی
درصد عصاره گل: تجزیه واریانس دادهها نشان داد که این صفت تحت تاثیر هر دو عامل اصلی تراکم و کود نیتروژن و اثر متقابل آنها قرار گرفت و در سطح احتمال یک درصد معنیدار شد. مقایسه میانگینهاي اثرات متقابل دو فاکتور نشان داد که با افزایش تراکم کاشت، میزان ماده موثر گل تا حدي افزایش یافت. به طوري که بیشترین درصد عصاره - % 2 - در تیمار کودي ص20 - 1 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت 20 + کیلوگرم در هکتار به هنگام ساقه دهی 20 + کیلوگرم در هکتار
