بخشی از مقاله
چکیده
هدف مطالعه حاضر تعیین میزان تاثیر مدت زمان ارائه مطالب آموزشی بر میزان یادگیری و عملکرد دانشآموزان در یک محیط یادگیری چندرسانهای است. مطالب آموزشی در دو وجه حسی - گفتار در برابر متن بر صفحه - و کنترل سرعت ارائهی مطالب - یادگیرنده سرعت در برابر سیستم سرعت - ارائه شد. محتوای این مطالعه شامل زنجیره علّی قطعههای معنا دار شکل گیری صاعقه بود که طی 16 مرحله در قالب یک انیمیشن آموزشی به 100 دانش آموز دختر پایه دوم متوسطهی شهر تهران در قالب 4 گروه آزمایشی ارائه شد.
ابزار گردآوری اطلاعات، آزمونهای یاد سپاری و انتقال و برگههای سنجش بار شناختی بودند. پژوهش به-صورت کاملاً آزمایشی - یک طرح عاملی - 2×2 انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داد که تفاوت دو گروه یادگیرنده- سرعت متنی و گفتاری در زمان یادگیری معنادار میباشد. در شرایط یادگیرنده- سرعت گروه نوشتاری زمان بیشتری را - M=271.40 - برای مطالعهی انیمیشن نسبت به گروه گفتاری - M=251.12 - گذراندهاند. یافتهها بر پایه نظریه شناختی یادگیری چندرسانهای تبیین شدند.
-1 مقدمه
در طراحی محیطهای یادگیری چندرسانهای دو رویکرد اساسی فناوری - محور و رویکرد یادگیرنده - محور به چشم میخورد. در رویکرد فناوری -محور طراحان اصولاً بر استانداردهای فنی متمرکز بوده و بندرت اصول مبتنی بر پژوهش در یادگیری و استانداردهای آموزشی را رعایت کردهاند
هدف این رویکرد کمک به راههای دستیابی به اطلاعات است. در رویکرد یادگیرنده - محور، یادگیرنده نقش اساسی و محوریت توجه را به خود اختصاص میدهد. هدف این رویکرد چگونگی فعالیت ذهن انسان و کمک به شناخت یادگیرندگان است. در یادگیری چندرسانهای بر رویکرد یادگیرنده - محور تأکید بیشتری میشود و این رویکرد علت ارتقاء یادگیری تلقی میشود
یکی از دیدگاههای مورد توجه در این زمینه، شیوهی ارائهی مطالب برای یادگیری بهتر میباشد که پیشرفتهای اخیر در آموزش چندرسانهای، شیوههای متفاوتی را ارائه میدهد. یادگیری چندرسانهای را بنا بهتعریف مهیر - - 2001 میتوان یادگیری توسط متن و تصاویری که به-فرد ارائه میشود نامید و اساساً هدف از این نوع یادگیری، ایجاد یادگیری معنادار میباشد. یادگیری معنادار زمانی رخ میدهد که افراد در برابر ارائهی چند رسانهای مواد آموزشی، اطلاعات مناسب را انتخاب کرده و آنها را در الگویی منسجم سازماندهی نمایند و این الگوها را با دانش پیشین یکپارچه سازند.
به طور خلاصه یادگیری معنادار آن است که یادگیرنده، نمایشهای ذهنی منسجمی از ساختار علت و معلول در حافظهی کوتاه مدت شنیداری و دیداری ایجاد کند و رابطه نظاممندی بین آنها پدید آورد - مهیر، . - 1997 یادگیری چندرسانهای بر مبنای اصولی میباشد که از طریق آنها میتوان آموزش را بهگونهای طراحی کرد که یادگیری عمیق را به-حداکثر برساند. از جملهی این اصول وجه حسی میباشد.
مطابق با این اصل یادگیرندگان از گذر انیمیشن و گفتار، بهتر از انیمیشن و متن نوشتاری میآموزند. به عنوان مثال نتایج مطالعهی حسنآبادی - - 1387 از اصل وجه حسی حمایت کرد به این صورت که دانشآموزانی که اطلاعات کلامی را به صورت گفتار دریافت نمودند نسبت به دانشآموزانی که اطلاعات را به صورت متن بر صفحه دریافت کردند در آزمون نگهداری عملکرد بهتری داشتند.
اگر چه اصل وجه حسی منجر بهبهبود یادگیری میشود اما این اصل تحت شرایطی تعدیل میشود بهاین معنا که اثر گذاری آن کاهش مییابد، از بین میرود و یا معکوس میگردد.
تبرز - 2002 - نشان داد که جایگزین کردن متن بر صفحه با متن شنیداری، زمانی اثربخشی آموزش را افزایش میدهد که دانشآموزان کنترلی بر سرعت آموزش و سرعت هماهنگی با زمان گفتار را نداشته باشند. همچنین با افزایش زمان تکلیف، اثر وجه حسی از بین رفت. گینز - 2005 - در فراتحلیل خود از اثرهای وجه حسی در یادگیری چندرسانهای نشان داد که اگر ارائهی آموزش چندرسانهای در کنترل یادگیرنده باشد اثر وجه حسی ممکن است کاهش پیدا کند، معکوس شود و یا حتی از بین برود.
همانطور که گفته شد یکی از عواملی که از سوی بعضی مطالعات بهعنوان تعدیل کنندهی وجه حسی معرفی شده است، سرعت آموزش میباشد. در آموزشهای چندرسانهای دو حالت کلی از کنترل سرعت میتوان در نظر گرفت. آموزش سیستم - سرعت که در آن تعیین مدت زمان ارائهی مواد آموزشی بر عهده سیستم میباشد و یادگیرندگان دخالتی در تنظیم و کنترل سرعت آموزش ندارند و آموزش یادگیرنده - سرعت که مدت زمان آموزش بهوسیلهی خود یادگیرندگان تعیین میشود.
مطالعات نشان داده است زمانی که بهدانشآموزان اجازه داده میشود سرعت ارائهی مطالب آموزشی را کنترل کنند آنها یادگیری بهتری دارند - هسلر، کرستن، سوئلر، 2007؛ مورنو، 2007؛ استیلر، فریج، زینبوئر، فریج، . - 2009 این نتیجه از طریق مفروضهی ظرفیت محدود نظریهی یادگیری شناختی مهیر - 2001 - تبیین میشود.
کنترل سرعت ارائه بهدانشآموزان مبتدی اجازه میدهد از طریق کمینه ساختن مقدار اطلاعاتی که نیاز دارند تا در حافظهی کاری پردازش شوند، نگهداری تجسمی را کاهش دهند. با توجه به اثرات وجه حسی، ارائههای دیداری شنیداری مانند انیمیشنهای گفتاری منجر بهاثر تقسیم توجه و استفاده از مجراهای خاص پردازش وجه حسی میشود و در صورتی که یادگیرندگان قادر باشند سرعت آموزش را کنترل کنند باعث بهبود پردازش اطلاعات میشود
مه یر و چندلر - 2001 - بیان کردند که کنترل سرعت توسط یادگیرنده بار اضافی نامربوط در حافظهی کاری را کاهش میدهد و یادگیرندگان را قادر میسازد یک مدل ذهنی منسجم بسازند. کنترل سرعت بهیادگیرندگان اجازه میدهد بهمنظور فهم مطالب بهصورت طولانیتر در بخشهای مختلف اطلاعات بمانند قبل از اینکه به بخشهای بعدی بپردازند.
مهیر 2005 - ، - 2001 بیان کرد که اثر وجه حسی در موقعیتهایی که کلمات و تصاویر با سرعت بالا بدون دادن فرصت تکرار به دانشآموزان ارائه میشوند، قویتر است. برای یادگیرندگان سریع، متن چاپی میتواند اضافه بار شناختی یادگیرندگان در سیستم دیداری را افزایش دهد. در حقیقت اگر زمان نامحدود باشد متن چاپی یک مزیت محسوب میشود. بنابراین برای یادگیرندگان کند اثر وجه حسی وجود ندارد یا حتی معکوس میباشد. به-طور کلی فرض میشود که کنترل سرعت آموزش، اثر تقسیم توجه را تعدیل میکند
