بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین کیفیت زندگی کاري و توانمندسازي با رضایت شغلی دبیران بود. روش پژوهش توصیفی، از نوع همبستگی بود. جامعه آماري شامل کلیه ي دبیران زن شهرستان تربت حیدریه بود. 306 نفر با استفاده از روش نمونه گیري خوشه اي چند مرحله اي به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند. گردآوري داده ها با پرسشنامه مشخصات فردي، پرسشنامه کیفیت زندگی کاري والتون، مقیاس توانمندسازي اعضاي مدرسهو پرسشنامه رضایت شغلی مینه سوتا انجام شد. تجزیه و تحلیل آماري با استفاده از روش آزمون همبستگی پیرسون و تجزیه و تحلیل رگرسیون چند متغیره انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که بین »کیفیت زندگی کاري« و »رضایت شغلی«، بین »توانمندسازي« و »رضایت شغلی« و بین »کیفیت زندگی کاري« و »توانمندسازي« رابطه مثبت و معناداري وجود دارد . - p≤0/01 - هم توانمندسازي و هم کیفیت زندگی کاري بر رضایت شغلی تأثیر مثبت داشتند. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که به ترتیب متغیرهاي قانون گرایی، توسعه قابلیت هاي انسانی، رشد حرفه اي و پرداخت منصفانه و کافی به عنوان مهمترین پیش بینی کننده هاي رضایت شغلی هستند.
واژههاي کلیدي: توانمندسازي، رضایت شغلی، کیفیت زندگی کاري، دبیران زن
-1 مقدمه
اساس خودکفایی و استقلال هر جامعه بر پایه هاي وجودي سازمان هاي آموزشی آن جامعه است و در بین تمام نیروهاي اثربخش یک سازمان آموزشی، اغلب صاحبنظران و متفکران مسائل تربیتی اعتقاد دارند که معلمان، مهمترین عامل مؤثر در جریان تعلیم و تربیت هستند. لذا توجه به نیازهاي آنان و چگونگی تأمین این نیازها توسط مدیریت یک سازمان، می تواند منجر به رضایتمندي شغلی نیروي انسانی و در نتیجه تعهد سازمانی آنان در سازمان متبوع گردد - پات، . - 1378 از این نظر یکی از علل توجه به رضایت شغلی معلمان این است که نارضایتی از شغل به احتمال زیاد موجب بروز مشکلاتی در آنها می شود. این امر نه تنها موجب گسیختگی روند آموزش و پرورش می شود، بلکه تأثیر نامطلوبی بر یادگیري دانش آموزان دارد و در نهایت زیان هاي غیرقابل جبرانی بر کیفیت آموزش و پرورش وارد می کند، زیرا معلم نقش مهم و اساسی در فرآیند یادگیري و کیفیت آموزشی دارد - پروین، . - 1994
رفتار معلم تعیین می کند که آیا مدارس وظایف خود را به خوبی انجام می دهد یا در این امر با شکست مواجه می شود. یکی از این عوامل تأثیرگذار عبارت از برداشت معلمان از محیط کار می باشد - صادقی و فتحی، . - 1381 در این رهگذر استفاده از فنون و روش هاي مختلف کیفیت زندگی کاري در جهت ارتقاي کیفیت زندگی شغلی کارکنان و توجه به قابلیت ها و توانمندي هاي بالقوه آنان، می تواند گامی مهم در جهت تحقق این مهم باشد و به همین دلیل توجهی که امروزه به کیفیت زندگی کاري می شود، بازتابی است از اهمیتی که همگان براي آن قائل هستند - سرلک، . - 1387
سوفیا فوري - 2004 - طی انجام تحقیقی به منظور تعیین پیشبینیکنندههاي مؤثر بر رضایت شغلی به این نتیجه رسید که بین رضایت شغلی و ابعاد کیفیت زندگی کاري رابطه مثبت و معناداري وجود دارد. ریکوانا - 2003 - در تحقیق خود به این نتیجه رسید که سرمایه اجتماعی پیش بینی کننده رضایت شغلی و کیفیت زندگی کاري در محل کار است و بین رضایت شغلی و کیفیت زندگی کاري رابطه مثبت و معناداري وجود دارد. یافته هاي دیگر مثل لایوري کی - 2005 - ، جان هو - 2005 - نیز از این نتایج حمایت می کند.
همچنین در پژوهش هاي انجام شده در داخل کشور، میرکمالی و نارنجی ثانی - 1387 - ، سرلک - 1387 - ، ساعدي و همکاران - 1389 - ، خاتمی و چم آسمانی - 1390 - و ضابطیان - 1390 - در پژوهش هاي خود به این نتیجه رسیدند که بین مؤلفه هاي کیفیت زندگی کاري و رضایت شغلی رابطه وجود دارد. در نتیجه با توجه به اینکه کیفیت زندگی کاري روي احساس فرد درباره مطلوبیت مکان کاري و آنچه در آن است پایه گذاري می شود و مربوط به تجربه هاي جاري فرد در حیطه هاي کاري است و هدف آن ارتقاء و بهبود رضایت کارکنان می باشد، و از آنجایی که رضایت شغلی موجب بهبود عملکرد و بهره وري کارکنان می شود لذا، مطالعه رابطه بین مؤلفه هاي کیفیت زندگی کاري و رضایت شغلی نقش اساسی در آشکار سازي عوامل مؤثر بر بهبود ارائه خدمات کارکنان می تواند داشته باشد.
همچنین امروزه مدارس باید به تجدید ساختار سازمانی بپردازند و رویکرد سنتی به مدیریت را متوقف کنند. مدیران اینگونه مدارس به دنبال راه هایی هستند تا محیطی ایجاد کنند که معلمان در برنامه ریزي ها و اجراي تغییراتی به منظور افزایش یادگیري دانش آموزان فعالیت کنند و همچنین در پی یافتن دانش و مهارت هایی باشند که معلمان نیاز دارند تا بتوانند مشارکت کنند - تورنتون و متوکسی، . - 1999 توانمندسازي شیوهاي است براي ایجاد روحیه مشارکت در کارکنان از طریق فرآیند دخالت و واگذاري مسئولیت به آنها. این شیوه کارکنان را تشویق میکند که در مورد کارهاي خویش، خود تصمیم بگیرند و امکان و قدرت مهار بیشتري بر کار داشته باشند - خاطري، . - 1385
نیکودیم و همکاران در 1994 دریافتند که کارکنانی که توانمند هستند، تعارض و ابهام نقش در آنها به مقدار قابل توجهی کاهش یافته است و آنها بیشتر قادر به کنترل محیط پیرامون خود هستند. همچنین گزارش شده است که کارکنان توانمند حس رضایت شغلی، انگیزش و وفاداري سازمانی بالایی دارند، به طوري که آنها احساس مشارکت بیشتري در دستیابی به اهداف سازمانی می-کنند - به نقل از گرسلی، بریمن، نایسمیت و سوتانتو ، . - 2005 در پژوهشی که توسط وو و شورت - 1996 - انجام گرفت، نتایج نشان داد که ادراکات معلمان از سطح توانمندسازي خود به طور معناداري با ادراك آنها از رضایت شغلی و تعهدشغلی آنها ارتباط دارد. این نتایج با یافته هاي کلکر و لودمن - 2000 - ، سارمینتو ، لاشینگر و اوسیو - 2004 - ، پیرسون و ویلیام - 2005 - ، محمد یوسف و همکاران - 2011 - مطابقت دارد. رسولی - 1384 - و اصغري - 1385 - نیز در تحقیقات مشابهی دریافتند که توانمندسازي با رضایت شغلی رابطه معناداري دارد به گونه اي که با افزایش توانمندسازي، رضایت شغلی کارکنان افزایش می یابد.
در نتیجه با توجه به اهمیت و ضرورت رضایت شغلی در بهبود کارآیی و افزایش بهرهوري و با توجه به مؤثر بودن دو فاکتور توانمندسازي کارکنان و کیفیت زندگی کاري در افزایش میزان رضایت شغلی، به همین منظور تحقیقی با هدف بررسی توانمندسازي و کیفیت زندگی کاري و بررسی ارتباط بین مؤلفهها و عناصر تشکیلدهندهي آنها با سطح رضایتمندي دبیران زن شاغل در ادارهي آموزش و پرورش شهرستان تربت حیدریه انجام گرفته است و محقق در پی پاسخ به این سؤال است که تا چه اندازه سطوح توانمندسازي وکیفیت زندگی کاري دبیران، رضایت شغلی آنها را پیشبینی میکند.
-2 روش تحقیق
جامعه ي آماري این پژوهش، شاملکلیه ي دبیران زنِ شهرستان تربت حیدریه است که در سال تحصیلی 1390 -91 مشغول به تدریس می باشند؛ تعداد آنها بر اساس آمار دریافت شده از آموزش و پرورش، 1500 نفر است. اندازه حجم نمونه در این تحقیق تعداد 306 نفر از دبیران بوده است که با استفاده از جدول مورگان انتخاب شده است. روش نمونه گیري مورد استفاده در این پژوهش، روش نمونه گیري خوشه اي چند مرحله اي است. به این ترتیب که ابتدا شهر تربت حیدریه را از لحاظ جغرافیایی به نواحی چهارگانه اصلی - شمال، جنوب، شرق، غرب - تقسیم و در مرحله ي دوم از بین مدارس چهار منطقه شهر تعداد 32 مدرسه از هر سه مقطع به صورت تصادفی ساده انتخاب شده است. در مرحله ي سوم با مراجعه به مدارس انتخاب شده، از هر مدرسه تعدادي از دبیران به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند. به دلیل پیش بینی ریزش، ناقص پر شدن پرسشنامه ها یا عدم همکاري دبیران 320 پرسشنامه تهیه شد که در مجموع 272 پرسشنامه کامل و جمع آوري شد. پس از اتمام، همه ي ابزارها جمع آوري
