بخشی از مقاله
چکیده
بهرهبرداری از جنگل به منظور استفاده از محصولات چوبی جنگل در هر یک از مراحل خود از جمله مرحله چوبکشی باعث خسارت به توده باقی مانده خواهد شد که این خسارت به زادآوری و توده سرپا میشود که ممکن است به صورت خراش و شکستگی ریشه، زخمی شدن تنه و شکستن شاخهها و تاج باشد. این بررسی در پارسل 435 از جنگل لیرهسر تنکابن انجام شده است. هدف این تحقیق بررسی میزان خسارت وارده به زادآوری و توده سرپا در مرحله چوبکشی درخت میباشد. نتایج بدست آمده نشان داده که گروه رویشی نونهال و نهال86/6 و شل 10 درصد از خسارت مربوط به زادآوری را داشتند. بیشترین و کمترین نوع آسیب به ترتیب زخمی شدن 48/8 - درصد - و خم شدن تاج 13/3 - درصد - بوده است. در مورد خسارت به توده باقی مانده بیشترین خسارت در طبقه قطری 20 - 40 و 40 - 70 سانتی متری میباشد.
کلمات کلیدی:زادآوری و توده باقیمانده، صدمه بهرهبرداری، زخم، مسیر چوبکشی، خسارت زسیت محیطی.
مقدمه
هدف اصلی در فراهم کردن یک طرح بهرهبرداری سازگار کردن سیستم بهرهبرداری با اهداف اکولوژیکی و تولید مجدد گونههای درختی میباشد، به طورکلی یک طراحی پیشرفته در عملیات بهرهبرداری به صورت معنیداری میتواند آسیب به توده باقیمانده و رویشگاه را کاهش دهد.[13] بهرهبرداری و مراحل مختلف آن در جنگل از لحاظ زیست محیطی، خسارت به توده زادآوری شده و درختان سرپا دارای خسارتهایی است. [12] از طرف دیگر یکی از راههای افزایش پایداری توده جنگلی اقدام در جهت کاهش خسارتهای حاصل از بهرهبرداری میباشد .[15] با توجه به اعمال شیوه جنگلداری نزدیک به طبیعت برای مدیریت جنگلهای شمال و با توجه به پراکندگی برداشت در این شیوه، کاهش صدمات زیست محیطی وارد به توده سرپا و زادآوری اهمیت بیشتری پیدا میکند.ارزیابی روشها و سیستمهای موجود از نظر مقدار صدمات وارد به محیط جنگل،هر کدام در مراحل مختلف کار و مقایسه آنها با هم میتواند ما را به شناخت نقاط ضعف و قوت زنجیره کار هر کدام از سیستمهای موجود آگاهی داده و در نتیجه ارائه راهکارهایی را برای بهبود وضعیت امکانپذیر سازد .[2]
پیشینه تحقیق
[4] در بررسی صدمات بهرهبرداری بر روی زادآوری و درختان سرپا در جنگل دارابکلای ساری نتیجهگیری کرد % 82/5 زخمهای مشاهده شده در دو متر ابتدائی تنه درختان حضور دارند. همچنین میزان آسیبپذیری خالگروهها بیش از بقیه گروههای زادآوری - نونهال، نهال و شلگروه - میباشد. [1] در بررسی خود نتیجه گرفت که % 95/4 آسیب وارده مربوط به دو متر اول تنه میشود. در بخش بررسی صدمات وارده به تجدید حیات، گروه نهال و نونهال، شل گروه و خال گروه هر کدام به ترتیب 20/7 %، % 33/5 و % 39 خسارت را شامل شدهاند. [5] در تحقیقی در بخش پاتم جنگل خیرود نتیجه گرفت که صدمات چوبکشی صنعتی بر روی گروههای رویشی نهال، شل و خال به ترتیب %34/5 %48/6 و %57/9 میباشد. [7]
بررسی صدمات وارد به توده باقیمانده در پلاتهای قطع، نوارهای کشیدن و اطراف مسیرهای چوبکشی را در جنگلهای شفارود انجام داد. نتایج بررسیها در پلاتهای قطع، نوارهای کشیدن چوب و اطراف مسیرهای چوبکشی نشان داد که صدمات وارد به درختان، نونهالها، نهالها و خالها ناشی از قطع به ترتیب 23/5، 20/3، 20/6 و 26/5 درصد، ناشی از کشیدن33، 20، 46 و 30 درصد و ناشی از مسیرهای چوبکشی 28، 50، 44 و54 درصد است. [2] در ارزیابی و مقایسه اثرات زیست محیطی دو روش بهرهبرداری جنگل مطالعهای در بخش نمخانه جنگل خیرود به این نتیجه رسیدند که در نوارهای کشیدن کابل صدمه به زادآوری 44 و 36 درصد و همچنین صدمه به زادآوری و همچنین صدمه به درختان باقیمانده در اطراف مسیرهای چوبکشی 2/3 و 4/1 درصد به ترتیب در روش گردهبینه کوتاه و گردهبینه بلند است.
بیشترین میانگین مقدار صدمه - % 97 - به کمتر از یک متر اول تنه وارد شده و همچنین در داخل محدوده 4 متری از مرکز مسیر چوبکشی - % 80 - اتفاق افتاده است. روش بهرهبرداری گردهبینه کوتاه در مقایسه با روش بهرهبرداری گردهبینه بلند صدمه کمتری به توده باقیمانده وارد میکند. [6] در بررسی میزان خسارت به زادآوری و توده سرپا در بخش گرازبن جنگل خیرود به این نتیجه رسید که بالاترین درصد درختان صدمه دیده در طبقه قطری 20-40 و 40-70 سانتیمتر قرار دارند و بیشترین درصد زخمها سطحیاند. همچنین %50 از زخم ها در تمام گونهها دارای اندازهای کمتر از 500 سانتیمتر مربع بوده و بیش از % 90 زخمها در یک متر اول تنه و بر روی ریشه و امتداد ریشهها قرار دارند [8] - دریافتند که بیشترین صدمه به درختان در عرض 4/57 متر از مرکز مسیر چوبکشی اتفاق میافتد و شروع صدمات روی تنه درختان در ارتفاع کمتر از 0/91 متر از زمین میباشد.
[16] زخم هایی که در اثر عملیات خروج چوب ایجاد می شوند بیشتر از زخم هایی هستند که در اثر قطع درختان ایجاد میشوند همچنان بیش از نیمی از زخمها روی تنه در ارتفاع کمتر از 1/5 متر بودند و تعداد کمی از زخمها در ارتفاع بیشتر از 3/5 متر بودند. آسیبها به ابتدای تنه یا مجاورت آن وارد میشود [10]، .[14][9] تعداد درختان آسیب دیده و شدت آسیب با افزایش ابعاد درخت و کاهش فاصله درخت از مسیر چوبکشی، افزایش مییابد. [11] صدمه به توده باقیمانده را در توده آمیخته سوزنی برگ بررسی کردند و نتیجه گرفتند که % 37/4 توده باقیمانده آسیب دیدند. همچنین % 84 زخمها در تمام گونهها دارای اندازهای کمتر از 194 سانتیمتر مربع بوده و % 67 صدمه به دو متر اول تنه درختان وارد شد. [17] صدمه شایع در اثر بهرهبرداری به تنه درختان زخم شدن است که ممکن است سبب آسیب به پوست درخت یا آسیب به لایه کامبیوم باشد. هدف از این تحقیق بررسی میزان خسارت و صدمات زیست محیطی به توده باقیمانده و زادآوری شده به واسطه حمل درختان قطع شده به روش گردهبینه بلند به وسیله ماشین چرخ زنجیری زتور میباشد.
مواد و روشها
- منطقه مورد مطالعه: این بررسی در قطعه 35 از سری چهارم جنگلهای لیرهسر تنکابن انجام شده است. جنگلهای لیرهسر جزء جنگلهای حوزه آبخیز 35 بوده و در 20 کیلومتری شهرستان تنکابن قرار دارد. این منطقه معمولا دارای پستی و بلندی به همراه دولین و از لحاظ زمین شناسی خاک آن آهک دولومیتی مربوط به دوران اول زمینشناسی است. تعداد درختان در هکتار منطقه 224 اصله و موجودی آن 228 متر مکعب در هکتار است. تیپ فعلی جنگل توسکا- ممرزستان است. این منطقه بر اساس آمار و اطلاعات دو ایستگاه هواشناسی رامسر و عباسآباد، در تقسیم بندی آمبرژه دارای آب و هوای معتدل سرد میباشد.
-روش تحقیق:
برای اندازه گیری صدمات به توده سرپا و زادآوری به روش نمونه برداری استفاده شده است که اندازه مساحت قطعه نمونه 4 آر - 400 متر مربع - و دایره ای شکل بوده و شعاع آن 11/30 متر میباشد. اندازه شبکه آماربرداری 25 متر 25 * متر است. برای آماربرداری از یک نقطه تصادفی از محل دپو در کنار جاده، کار آماربرداری شروع میشود. بعد از پیاده نمودن اولین قطعه نمونه در مرکز مسیر چوبکشی، دو قطعه نمونه در دو جهت شرق و غرب باید پیاده شود. برای ادامه در طول مسیر چوبکشی، با فاصله 25 متر در طول مسیر چوبکشی از قطعه نمونه اولی فاصله گرفته و دوباره مانند مرحله قبل 5 قطعه نمونه برداشت می شود.
ادامه این کار تا جایی انجام می گیرد که مسیر چوبکشی به اتمام برسد. برای برآورد میزان خسارت از فرمهای مخصوصی که از قبل تهیه شده استفاده گردید که در این فرمها برای مشخص نمودن نوع خسارت از کدهای قراردادی استفاده شده است که هر کدام معرف نوعی از خسارت میباشند - جداول 1 و . - 2 آمار و اطلاعات بدست امده در نرو افزار اکسل و - spss نرمال سازی دادهها - مورد تجزیه قرار گرفتند.
