بخشی از مقاله
چکیده
هدف: این پژوهش با هدف بررسی تاثیر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش افسردگی ساکنین منطقه 7 تهران صورت گرفت.
روش: پژوهش، نیمه آزمایشی و طرح پژوهش از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش، کلیه مراجعان دارای اختلال افسردگی منطقه 7 تهران می باشند. به منظور انتخاب حجم نمونه 30 نفر به شیوه نمونه گیری داوطلبانه انتخاب شده، پس از همتا شدن در دوگروه آزمایش و کنترل - هر گروه، 15 نفر - جایگزین شدند. گروه آزمایش در 8 جلسه 45 دقیقه ای به صورت انفرادی در درمان شرکت کردند، در حالی که گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد.
ابزار سنجش، مقیاس افسردگی بک بود. پروتوکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در مداخله 8 جلسه ای و پیگیری 1 ماهه اجرا شد و آزمودنی ها قبل از درمان، و 1 ماه پس از پایان درمان به پرسشنامه افسردگی بک پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی و تحلیل واریانس ساده استفاده شد.
یافته ها: نتایج نشان داد با درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می توان شاهد کاهش افسردگی بود.
نتیجه گیری: یافته ها و تحلیل های آماری ، فرضیه این پژوهش را مبنی بر اینکه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش افسردگی ساکنین منطقه 7 تهران موثر است، مورد تأیید قرار دادند.
مقدمه
امروزه با بیمارانی روبرو هستیم که از یک احساس بیهودگی و پوچی شکایت می کنند. انسان کنونی نه می داند که چه باید بکند و یا چه خواهد کرد، حتی گاه نمی داند چه می خواهد بکند - فرانکل، :1975 ترجمه صالحیان و میلانی، . - 1390 انسانها در جستجوی معنی برای زندگی شان هستند. آنها از خود می پرسند : من کیستم؟ آیا زندگی ارزش زیستن دارد؟ آیا زندگی معنی دارد؟ چگونه می توانم به انسان بودنم تحقق بخشم؟ امروزه نه تنها کسانی که به اختلال روانی دچار هستند، بلکه اغلب افرادی که در جوامع مدرن زندگی می کنند، از احساس انزوا و بیگانگی خود با دنیا رنج می برند
سالیوان معتقد بود همه اختلالهای روانی علت میان فردی دارند - گنجی، . - 1391 اریک برن گفت: نخاع بی نوازش خشک می شود. نوازش ها می توانند تماس بدنی، تحسین، یا بجا آوردن صرف باشند.
نوازش های مثبتی مثل لبخند زدن، گوش دادن، گرفتن دست ها، یا گفتن جمله دوستت دارم، در طرف مقابل احساس خوب بودن ایجاد می کنند
فروید - - 1925 معتقد بود: وقتی دفاع ها شکست می خورند، غرق در اضطراب کوبنده می شویم. احساس می کنیم اندوهگین، بی ارزش و افسرده هستیم. تا زمانی که دفاع ها دوباره برقرار نشوند یا دفاع های جدید برای جایگزین شدن آنها تشکیل نشوند، احتمالا دچار نشانه های روان رنجور یا روان پریشی می شویم. دفاع ها برای سلامت روانی ما ضروری هستند
تقریبا هرکسی دستخوش نوسانات خلقی ادواری می شود. افراد مبتلا به اختلالهای خلقی1 به شیوه ای که از شخصیت آنها به دور است، و احتمالا به صورت بی بند و بار کنترل نشده عمل می کنند. اختلال خلقی عبارت است از آشفتگی در حالت هیجانی، یا خلق فرد. ممکن است افراد این آشفتگی را به صورت افسردگی شدید، شعف شدید، یا آمیزه ای از این حالتهای هیجانی تجربه کنند. اختلال افسردگی اساسی2، دوره های نشانه های افسردگی حاد اما کوتاه مدت را شامل می شود. اختلال افسرده خویی ، افسردگی مزمن اما نه چندان شدید است. این نشانه های افسردگی ملایم حداقل دو سال در بزرگسالان و یک سال یا قدری بیشتر در کودکان ادامه دارد. خیلی از دوره های افسردگی را رویداد خاصی به وجود نمی آورد. افراد مبتلا احساس می کنند در هم کوفته و سر در گم هستند. زندگی فرد به علت اختلالی که در کار و خانواده او ایجاد می گردد به آشوب کشیده می شود.
فرد مبتلا خسته و بی رمق است و کند شدن حرکات جسمانی را تجربه می کند که کندی روانی – حرکتی4 نام دارد. برخی نشانه بی قراری روانی – حرکتی5 نشان می دهند. افرادی که دوره افسردگی شان ویژگی های مالیخولیایی6 دارند علاقه خود را به اغلب فعالیتها از دست می دهند یا به سختی می توانند به رویدادهایی در زندگی شان که معمولا لذت بخش هستند واکنش نشان دهند همه ما، بهنجار یا روان رنجور، تصویری از خودمان می سازیم که ممکن است بر واقعیت استوار باشد یا نباشد
آدم ها گاهی آنچنان واژگان و چهارچوب های ارتباط میان آنها و در نتیجه، رابطه زبان با واقعیت را جدی می گیرند که دیگر لزومی به تجربه و آزمودن معانی مستمر در زبان نمی بینند. گویی تفکر، زبان و کلام باهم و به طور ترساننده ای با واقعیت یکی فرض می شوند. انسان ها به واسطه وجود برنامه گرایش – دوری گزینی در مغزشان، بلافاصله از منبع درد و ناراحتی فاصله می گیرند بی آنکه فکر کنند آیا تهدید ادراک شده، واقعی است یا صله زبان آنهاست
رهایی از بیماری روانی نخستین گام برای رسیدن به رشد و سلامت است و انسان پس از این گام راهی دراز در پیش دارد
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد درمانی، با درمان شناختی رفتاری سنتی متفاوت است. اصول زیربنایی آن شامل:
- 1 پذیرش یا تمایل به تجربه درد یا دیگر رویدادهای آشفته کننده بدون اقدام به مهار آنها
- 2 عمل مبتنی بر ارزش یا تعهد توأم با تمایل به عمل به عنوان اهداف معنیدار شخصی پیش از حذف تجارب ناخواسته، است.
روشهای زبانی و فرایندهای شناختی است که در تعامل با دیگر وابستگیهای غیرکلامی به شیوهای که منجر به کارکرد سالم میشود. این روش شامل تمرینات مبتنی بر مواجهه، استعارههای زبانی و روشهایی چون مراقبت ذهنی است
در سالهای اخیر کارآمدی - - درمان مبتنی بر پذیریش و تعهد - - در درمان اختلالهای اضطرابی، طی پژوهش های متعددی مورد تایید قرار گرفته است
نظریه چارچوب ارتباطی یکی از نظریه های تحلیلرفتارِ انسان است که پژوهشهای بسیاری درباره آن صورت گرفته است. اثرمندی مداخلات اکت8 تا به امروز در بیش از 30 کارآزمایی بالیِن تصادفی، که درباره جمعیتهای بالینی و غیر بالینی انجام شده، تأیید شده است. در این رویکرد - پذیرش و تعهد - تمام وقت، سرو کار با انعطاف پذیری روان شناختی است. این درمان با ادغام مداخلات پذیرش و ذهن آگاهی در راهبردهای پا یبندی و تغییر، به درمان جویان برای دستیابی به زندگی پرنشاط، هدفمند، و بامعنا کمک می کند
ارزش ها پسایندهای مطلوب و فراگیر زندگی هستند، که به صورت کلامی شکل گرفته است. ارزش ها عباراتی هستند که نشان می دهند فرد تمایل دارد چه اوضاع و احوالی را همواره در زندگی اش تجربه کند
هدف نهایی اکت، افزایش فراوانی ارزشمند زیستن است. مفروضه اصلی اکت از این قرار است که بخش قابل توجهی از پریشانی روان شناختی جز بهنجار تجربه انسانی است. اجتناب تجربه ای ممکن است برای مدت کوتاهی تسکین دهنده باشد، اما مشکلات و پریشانی ما را در دراز مدت وخیم تر می کند و مانع از زندگی با معنا، هدفمند و پرشور می شود. روان درمانی ملزم است به درمانجویان کمک کند تا راه هایی برای پذیرش این پریشانی پیدا کنند.
ادعای واژه های سمج و ارزیاب مبنی بر اینکه به واقعیت پی برده اند، خیالی بیش نیست. درمانگر اکت از درمانجو نمی خواهد که محتوی افکارش را بپذیرد؛ بلکه می خواهد افکارش را به همان صورتی بپذیرد که هست، نه آنگونه که ذهنش می گوید. پذیرش در اکت به معنای خواستن هیجانات و تجارب آزارنده، تحمل صرف آنها و از خود استقامت نشان دادن نیست؛ بلکه تمایل به تجربه رویدادهای ناخوشایند است
– یعنی رویدادهای درونی که در مسیر رفتار همسو با ارزشها قد علم می کنند. پذیرش قطب مخالف اجتناب تجربه ای است - فلکسمن، بلک لج و باند،: 2011 ترجمه میرزایی و نونهال، - 1394گرچه. این اجتناب تجربی موقتاً موجب کاهش اضطراب و افسردگی می شود، ولی تداوم آن تأثیرات منفی اجتماعی، روانی و حتی جسمانی بلندمدت تری را به بار می آورد
گستره ای از پژوهشها، تاکنون، علاقه جهانی به مدل تغییر رفتار از منظر ه نظری چارچوب ارتباطی/ اکت را تأیید کرده اند. تاثیر اکت در بسیاری از مسائل انسان از جمله اضطراب، افسردگی، روانپریشی، اختلالهای خوردوخوراک، آسیب ناشی از روی دادهای تکاندهنده، سوء مصرف مواد، درد مزمن، و فرسودگی شغلی تأیید شده است
به نظر میرسد حدود 78 درصد از دانشجویان دانشگاهها از بعضی نشانه های افسردگی رنج میبرند . ازاین میان شدت علائم 46 درصد از دانشجویان به گونه ای است که آنها را نیازمند بعضی کمکهای تخصصی میکند. شیوع اضطراب در جامعه ای ران نیز همانند افسردگی است. برخی تحقیقات نشان میدهند هم آیند ی مرضی افسردگی و اضطراب در جامعه ایراناحتمالاً اندکی کمتر از 60 درصد وهمپوشی این علایم در جامعه ایرانی بسیار بالاست - کاویانی و همکاران، . - 1384 این پژوهش فرض بر آن دارد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می تواند موجب کاهش افسردگی ساکنین منطقه 7 تهران شود.
روش
پژوهش حاضر، کاربردی و از جمله طرح های نیمه آزمایشی، با عنوان طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه گواه می باشد. جامعه آماری پژوهش، کلیه مراجعان دارای اختلال افسردگی منطقه 7 تهران می باشند. نمونه این نحقیق مشتمل بر 30 نفر از جامعه مذکور بود که برای انتخاب آنها از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد. ابتدا از داوطلبین طرح پیش آزمون به عمل آمد.سپس به طور تصادفی 30 نفر انتخاب و به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش در 8 جلسه 45 دقیقه ای به صورت انفرادی در درمان شرکت کردند، در حالی که گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد.یک ماه پس از اجرای 8 جلسه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، از دو گروه پس آزمون به عمل آمد. تمام جلسات الگوی ثابتی داشتند: بررسی واکنش به جلسه قبل، بررسی تکلیف، موضوع مربوط به آن جلسه و ارائه تکلیف موضوعات ارائه شده منطبق با فرآیندهای مرکزی درمان پذیرش و تعهد انجام شد.
ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه می باشد که در زیر به تشریح آن می پردازیم. پرسشنامه افسردگی بک، برای ارزیابی شدت و علائم افسردگی - در دو سطح روانی و جسمانی - در نوجوانان و بزرگسالان - گروه سنی 13 سال به بالا - می باشد . این ابزار دارای 21 سوال بوده و علائم افسردگی در در دو هفته گذشته را در فرد بررسی می کند.
این آزمون از قدرت تشخیصی بالایی برای متمایز کردن افراد دارای افسردگی از افراد نرمال دارد. در این پرسشنامه 13 گروه پاسخ وجود دارد و هر پاسخ بیان کننده حالتی در فرد است. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS 22استفاده شد. ابتدا با استفاده آزمون کولموگروف داده ها از نظر نرمال بودن بررسی شد.سپس از آمار توصیفی جهت تعیین میانگین ، واریانس و انحراف معیار داده ها استفاده شد. در آمار استنباطی نیز جهت تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده، ازتحلیل کواریانس برای گروه های مستقل استفاده شد. این تحقیق یک مطالعه کاربردی است که از نوع نیمه تجربی بوده و محتوای جلسات درمانی بدین شرح می باشد:
در جلسه اول، گرفتن جزئیات از مشکل درمانجو، سنجش اولیه ارزش ها، نا امیدی سازنده و تمرین های ذهن آگاهی، انجام شد.
جلسه دوم، در ابتدا تمرین های ذهن آگاهی انجام شد. درمانجو به رابطه بین نزاع درونی و اثر بخش نبودن آن توجه می کند. نشان دادن اینکه انسان به طور طبیعی گرایش به کنترل تجربه ای دارد. درمانجو با هیجاناتی که پیشتر، از آنها اجتناب می کرده، تماسی غیر تدافعی بر قرار کند.
جلسه سوم، تمرین های ذهن آگاهی انجام شد. به درمانجو نشان داده شد که نمی تواند در آن واحد هم به سوی ارزشها حرکت کند و هم به جنگ با افکار مزاحم بپردازد. همچنین نشان دادن اینکه افکار کنترلی بر ما ندارند. تمرین هایی جهت جدا کردن موقتی معانی کلمات از آنها به درمانجو داده شد.
جلسه چهارم، تمرین های ذهن آگاهی انجام شد. به درمانجو نشان داده شد که هرچقدر سعی بر فرار از افکار داشته باشند، افکار نیروی بیشتری برای ماندن وارد می کنند. تمرین هایی برای بافتار انگاشتن خویشتن به درمانجو داده شد. درمانجو تمرین هایی برای رها کردن افکار انجام داد.
جلسه پنجم، بعد از انجام تمرین های ذهن آگاهی، به درمانجو تمرین هایی برای ماندن با هیجان مساله دار خود داده شد. همچنین تمرین هایی جهت ناهم آمیزی شناختی توسط درمانجو انجام گرفت. سوالهایی در خصوص اهداف درمانجو با هدف حرکت به سوی ارزش ها و نشان دادن اینکه بفهمانیم هدف نهایی کمک به وی برای اتخاذ زندگی معنا دار و پر شور تر است، پرسیده شد.
جلسه ششم، تمرینات ذهن آگاهی صورت گرفت. اهداف درمانجو تعیین گردید. درمانجو اهمیت ارزش های خود را مشخص کرد و میزان همسو بودن رفتارهای جاری خود را در جهت ارزش هایش بررسی کرد. برنامه ریزی برای انجام فعالیت ها در جهت رسیدن به اهداف توسط درمانجو صورت گرفت.
جلسه هفتم، تمرینات ذهن آگاهی و خود مشاهده گر صورت پذیرفت.درمانجو برای مواجهه احتمالی با موانع بیرونی و درونی برای رسیدن به اهدافش آماده شد. این پیام به درمانجو داده شد که کیفیت عمل متعهدانه در مقایسه با کمیت آن، اهمیت بیشتری دارد.
جلسه هشتم، پس از انجام تمرینهای ذهن آگاهی، تمرین های جلسات قبل دوره شد و درمانجو آماده پایان دوره درمانی گشت.
یافته ها
تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS-22 انجام گرفته است. برای تعیین توزیع جامعه - نرمال بودن دادهها - از آزمون کولموگروف - اسمیرنوف9 و برای تعیین برابری واریانس ها از آزمون لوین10 استفاده شد و در آزمون های انجام شده سطح P<0/05 معنی دار در نظر گرفته شده است. در این فصل ابتدا یافته های توصیفی مورد بررسی قرارمی گیرد. پس از آن مطابق فرضیهها و سوالهای درنظر گرفته شده، تاثیر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش افسردگی با استفاده از اجرای آزمون تحلیل کوواریانس مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
آمارهای توصیفی پژوهش حاضر - میانگین و انحراف استاندارد - در جدول1 آورده شده است. با توجه به داده های جدول1، میانگین نمرات افسردگی در گروه آزمایش از 24,40 - پیش آزمون - به - 18,33 پس آزمون - کاهش یافته در حالیکه در گروه کنترل تغییری ایجاد نشده است. جهت بررسی فرضیه پژوهش با عنوان " درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد باعث کاهش افسردگی ساکنین منطقه 7 تهران می شود." با استفاده از روش تحلیل کوواریانس ضمن مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش و کنترل، نمرات پیش آزمون آنها نیز تحت کنترل آماری قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که بر اساس نمرات افسردگی به دست آمده، تفاوت بین نمرات دو گروه در پس آزمون، در سطح 5 درصد معنی دار است وفرض صفر رد می شود. لذا می توان گفت درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش افسردگی ساکنین منطقه 7 تهران موثر است.
جدول -1شاخص های توصیفی نمره افسردگی آزمون بک در گروههای آزمایش و کنترل
