بخشی از مقاله
چکیده
تحولات پرشتاب عرصه ارتباطات به ویژه رشد و پیدایش جامعه شبکهای و دگرگونیهای منتهی به ظهور و بروز جامعه دیجیتال، گفتارهای تولید شده در عرصه بینالمللی را نیز تغییر داده است. یکی از مهمترین عرصههای شناخت این دگرگونی تحلیل گفتمان مباحث مطرح شده در عرصه نهادهای بینالمللی است. تجزیه و تحلیل گفتارهای تولید شده در سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد - یونسکو - در طول سه دهه پایانی قرن بیستم این سیر تغییرات را به خوبی نشان میدهند. به طوری که به پیشنهاد رئیس جمهور وقت ایران - سید محمد خاتمی-سال 2001 به نام سال گفتگوی تمدن ها نامگذاری شد و بر خلاف ایده هانتینگتون درنظریه برخورد تمدن ها، که تئوری ای مبتنی بر تبعیض و نابرابری بود؛ خاتمی نظریه ای مبتنی بر منطق گفتگویی و مفاهمه - گفتگوی تمدن ها- را که زمینه ساز دوستی و همکاری در سطح بین المللی است به جهانیان ارائه نمود.
مقدمه
فرهنگ از زیربنایی ترین بخش های هر جامعه است. فرهنگ واسطه عقد تمدن و اندیشه در جوامع بشری می باشد. به طوری که اندیشه زیربنای فرهنگ و فرهنگ زیربنای تمدن می باشد. فرهنگ هر جامعه ای از اندیشه و نیروی تفکر در آن جامعه مدد گرفته و به تمدن به عنوان روبنای خود مدد می رساند و همین فرهنگ و تمدن غنی ملت هاست که آن ها را در عرصه گفتگو شکوفا می کند و به جای جنگ و تجاوزگری، نوید بخش صلح و گفتگوی بین فرهنگ هاست.
-1سیر تحول وسایل ارتباطی بشر از جامعه ابتدایی تا جامعه اطلاعات
در طول تاریخ انسان همیشه تلاش کرده تا وسیله ای برای برقراری ارتباط در اختیار داشته باشد؛ هر چند که در دوره های اولیه این وسایل قدرت زیادی برای حمل پیام و اطلاعات نداشته اند؛ ولی برای انسان آن روز مطلوب بوده است. این تکنولوژی های ابتدایی به تدریج گسترش یافتند تا جایی که در زمان حال، با تکنولوژی های اطلاعاتی رو به رو هستیم که در حال متحول کردن نحوه زندگی و تفکر انسان معاصر است.
دراینجا لازم است به بررسی این رسانه ها بپردازیم.
1-1مطبوعات چاپی و الکترونیک
اختراع صنعت چاپ در زمینه وسایل ارتباط انسانی، انقلابی عظیم را با خود به همراه داشت. با تکثیر کتاب ها، علوم رونق یافت و با پیدایش و گسترش روزنامه ها، ارتباطات اجتماعی توسعه یافت. - معتمد نژاد، - 57 :1379 اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم که صنعت چاپ توسعه واقعی یافت، مطبوعات رفته رفته خصوصیات امروزی را به دست آوردند و انتشار کتاب را تحت الشعاع قرار دادند. همچنین، نشریات الکترونی،در سه دسته، نسخه فشرده الکترونی روزنامه چاپی به صورت تصویری ، روزنامه های الکترونی قابل جست و جو و ترکیب هردو مورد ، امکانات زیادی را برای کاربران فراهم می کنند
-2-1رادیو و تلویزیون
از زمان بهره برداری عمومی از رادیو در سال 1920 و پس از آن، استفاده از تلویزیون در سال های پس از جنگ جهانی دوم، سال ها می گذرد و هر یک در زمان ظهورشان مخاطبان کثیری یافتند و هنوز هم شاهد وجود مخاطبان این رسانه ها هستیم. رادیو وتلویزیون که با استفاده از تکنولوژی های ما قبل خود به وجود آمده بودند، از جمله رسانه های نوین به حساب می آیند. این دو رسانه الکترونیکی، هر چند با یکدیگر تفاوت هایی دارند، اما دارای مشابهت هایی نیز هستند که از مهم ترین آن می توان به قدرت آنان در پخش مستقیم وقایع و رویدادها اشاره کرد.
نکته مهمی که در مورد این رسانه های الکترونیک اهمیت دارد، تنظیم و کنترل کار این دو رسانه توسط نهادهای دولتی است و به دلیل نزدیکی به مراکز قدرت، به ندرت توانستند، مانند رسانه های چاپی - مطبوعات - در چارچوب آزادی، حقوق و استقلال سیاسی، در بیان دیدگاه های خود به کار گرفته شوند.
-3-1رسانه های جدید الکترونیکی - تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی جدید -
منظور از تکنولوژی های جدید، تکنولوژی هایی هستند که پس از دهه 1970 میلادی ایجاد شده اند. تکنولوژی اطلاعاتی شامل شبکه های اطلاعاتی کامپیوتری کمیت و کیفیت اطلاعات قابل دسترس را به شیوه ای انقلابی و بی سابقه دگرگون ساخته است. همچنین تکنولوژی ماهواره، موجب ظهور رسانه های الکترونیکی درسطح جهان شده است. تاثیرات انقلابی فیبر نوری و فن آوری ماهواره ای برتحرک انواع اطلاعات و تصاویر، نیل به ابر شاهراه های اطلاعاتی چند رسانه ای جهانگیر را امکان پذیر می سازد. افزایش قدرت رایانه، نرم افزارهای رایانه ای، تحولات در فن آوری ارتباطی به گونه های مختلف، به فشرده شدن جهان کمک کرده اند
از جمله این تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی جدید عبارت است از:
1-3-1ماهواره ها
ماهواره ها یکی از وسایل مهم ارتباطی درقرن حاضر هستند که همچنان در حال رشد و گسترش است. ماهواره ها نسبت به وسایل ارتباطی و روش های سنتی ارتباط، دارای مزایای زیادی هستند. از جمله آن می توان به وسعت پوشش، انعطاف پذیری و ظرفیت بالای حمل پیام اشاره کرد
-2-3-1اینترنت
شبکه اینترنت، ستون فقرات ارتباطات کامپیوتری جهانی در دهه 1990 است، چرا که به تدریج، بیشتر شبکه ها را به یکدیگر متصل ساخت، صاحب نظران اعتقاد دارند که این شبکه می تواند در اوایل قرن بیست و یک، صدها میلیون کاربر را به خود جذب کند. متخصصان معتقدند که از لحاظ فنی، اینترنت خواهد توانست، روزی600 میلیون شبکه کامپیوتری را به یکدیگر متصل سازد؛ در حالی که در نخستین مراحل توسعه در سال 1973، تنها 25 کامپیوتر به این شبکه متصل بود، در دهه 1970 حدود 256 کامپیوتر و در اوایل 1980 با ارتقای قابل توجه این شبکه 25 شبکه با چند صد کامپیوتر ابتدایی و چند هزار کاربر به آن متصل بودند - کاستلز، - 402 : 1380 البته، اینترنت تنها یک بانک اطلاعاتی نیست، بلکه گسترده ترین و با اهمیت ترین شبکه کامپیوتری جهان است و شاید نمونه ای اولیه از بزرگراه های اطلاعاتی ربع اول قرن بیست و یکم باشد. اینترنت در حکم مخزنی از اطلاعات خوب و بد، زشت و زیبا، اخلاقی و غیر اخلاقی تلقی می شود
-3-3-1 چند رسانه ای ها
اصطلاح چند رسانه، بیان کننده فرآورده یا خدمتی است که در پرتو ترجمه، به زبان انفورماتیک، داده هایی را که معمولا به شکل جداگانه مورد بهره برداری قرار می گرفتند - مانند متن، صدا، ویدئو، عکس، تصویر و طرح - ، با یک دیگر پیوند می دهد
چند رسانه ای ها، رسانه هایی تعاملی هستند، یعنی مخاطبان فعال هستند و در قبال دریافت پیام می توانند، پاسخ گو باشند. در نتیجه چند رسانه ها یا رسانه های ادغام شده، بیان گر شیوه ای هستند که از سوی آن تعاملی صورت خواهد پذیرفت.
-4-3-1بزرگراه های اطلاعاتی
مفهوم بزرگراه های اطلاعاتی، بیان کننده مجموعه شبکه هایی است که در حال فعالیت هستند و جریان صدا، متن و تصویر را به گونه هایی واقعی یا مجازی امکان پذیر می سازند. این پیام ها همگی از یک کانال واحدی می گذرند و به نشانه هایی که ماهیت واحدی دارند، تبدیل می شوند
از جمله ویژگی های بزرگراه هایی اطلاعاتی عبارت است از:
برای ایجاد این بزرگراه ها، شرکت های مختلف اطلاعاتی و ارتباطی از جمله مطبوعات، شرکت های تبلیغاتی، سازمان های رادیو و تلویزیون و شرکت های چند ملیتی و کامپیوتر ی و فراملیتی را ایجاد می کنند
قوانین و مقررات ملی و رفت و آمد در این بزرگراه های اطلاعاتی در اختیار شرکت های بزرگ خصوصی است. در سطح جهانی نیز، این مقررات هنوز مبهم بوده؛ ولی تحت نفوذ و سیطره کشورهای پیشرفته غرب است.
ساختمان و گستره این بزرگراه ها به گونه ای است که هم امکان استفاده وسیع، متعامل و دامنه دار افراد از اطلاعات و ارتباطات را افزایش می دهد و هم امکان کنترل کامل افراد و سوء استفاده از اطلاعات شخصی را بالا خواهد برد. این بزرگراه ها هم می توانند، عامل تبادل اطلاعات و توسعه فرهنگی و بالا بردن سطح زندگی افراد و ملت ها باشند و هم می توانند، وسیله سلطه گر ، هجوم فرهنگی، اقتصادی و سیاسی گردد - محسنی:. - 76:1380
-5-3-1شبکه های تعاملی
در هر دوره ای از زندگی بشر، رسانه ای به عنوان ابزار غالب مطرح بوده است و تأثیر رسانه های غالب در هر عصر را می توان به وضوح مشاهده کرد؛در عصر حاضر، ما شاهد دگرگونی و تغییر در تکنولوژی هستیم و در این حین، شاهد شکل گیری شبکه های تعاملی نیز هستیم.
از طریق کاربرد ارتباطات کامپیوتری و ایجاد روابط اجتماعی غیر رسمی ناظران متوجه ایجاد پدیده ای شدند که جامعه مجازی نام گرفت. طبق نظر راین گلد، جامعه مجازی به معنی شبکه الکترونیکی ارتباطات متقابل است که محدوده اش را خود تعریف می کند
