بخشی از مقاله
چکیده
هوش فرهنگی به منزله قابلیت یک فرد در راستای سازگاری موفقیتآمیز با محیطهای فرهنگی جدید معرفی شده است که خود متشکل از چهار مولفه مختلف - فراشناختی، شناختی، انگیزشی و رفتاری - میباشد. از آنجایی که رفتار قابل رؤیتترین ویژگی در تعاملات اجتماعی است و به عبارتی میتوان گفت که رفتارهای کلامی و غیرکلامی برجستهترین خصوصیات تعاملات اجتماعی هستند؛ هوش فرهنگی رفتاری نیز مؤلفه حیاتی هوش فرهنگی میباشد. پژوهش حاضر در پی آن است تا به تبیین نقش مولفه رفتاری هوش فرهنگی در تعاملات اجتماعی در غیر فارسی-زبانان بپردازد.
به دیدن منظور، پس از جمع آوری دادهها از طریق پرسشنامه و مشخص شدن رابطه مثبت و معنی داری بین هوش فرهنگی و مولفههای آن با ارتباطات فرهنگی فارسی آموزان با اساتید و همکلاسیهای ایرانی خود df=38 - ؛p>0/001 ؛ - r=0/56 ، نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان دهنده آن بود که هوش فرهنگی %51 از واریانس ارتباطات فرهنگی را پیش بینی میکند. علاوه بر این نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نیز مشخص کرد که هوش فرهنگی رفتاری در میان مولفههای دیگر هوش فرهنگی قابلیت بهتری را در پیشبینی ارتباطات بینفرهنگی دارا میباشد. همچنین نتایج دیگر تحقیق بیان میدارد که فارسیآموزان با سطح تحصیلات دانشگاهی دارای مولفه رفتاری هوش فرهنگی بالاتری نسبت به افراد با تحصیلات دیپلم میباشند. در پایان به ارائه پیشنهادات آموزشی در راستای توجه بیشتر به خصوصیات هوش فرهنگی رفتاری در کلاسهای آموزش زبان فارسی پرداخته میشود.
کلید واژه ها: هوش فرهنگی- مولفه رفتاری- تعاملات فرهنگی- آموزش زبان فارسی.
-1 مقدمه
در طی سالهای گذشته، دانشجویان بسیاری با پیشینههای فرهنگی متفاوت از سرتاسر جهان به نظام آموزشی ایران وارد شدهاند. اغلب آنان سخنگویان غیربومی زبان فارسی هستند که قبل از ورود به ایران، به صورت اندک با زبان فارسی ارتباط داشته یااصلاً آشنایی با این زبان نداشتهاند. در نتیجه، بسیاری از موضوعاتی که با آن مواجه هستند از لحاظ فرهنگی برای آنان جدید محسوب میشود که نیازمند تطابق بینفرهنگی شامل یادگیری قواعد، هنجارها و رسوم یک زبان دیگر برای تناسب با محیط و شرایط جدید است - وارد. - 2001 3 بنابراین، دانشجویانی که کشورشان را ترک میکنند، ممکن است در موقعیت دشواری برای تطبیق با فرهنگ جدید قرار گیرند که آنها را آشفته و حیران میسازد. این احساس آشفتگی شوک فرهنگی4 نامیده میشود - ابرگ1، . - 1960 شوک فرهنگی میتواند به شیوههایمختلف از قبیل دلتنگی، زود رنجی، سردرد و غیره آشکار شود. در این میان تاثیر عوامل زبانی نیز در بروز شوک های فرهنگی- اجتماعی قابل توجه است - عباسیان و شریفی، . - 2013
هوش فرهنگی - CQ - 2 ، چشم اندازی جدید که روابط بینفرهنگی را تحت تأثیر قرار میدهد، به بررسی این امر می-پردازد که چگونه افراد در موقعیتهای چندفرهنگی بهطور مؤثری ارتباط برقرار میکنند. هوش فرهنگی در تعریف ارلی و آنگ - 2003 - 3 اینگونه بیان شده است: قابلیت یک فرد در راستای سازگاری موفقیت آمیز با محیطهای فرهنگی جدید که معمولاً از بافت فرهنگی خود فرد متفاوت میباشد. آنچه که هوش فرهنگی را منحصر به فرد می-کند این است که تمرکز آن بر مهارتهایی است که برای موفقیت افراد در فرهنگهای ناآشنا لازم و ضروری می-باشد - همان - . از این رو برای غیرفارسیزبانان بویژه فارسیآموزان برخورداری از تواناییهایی که آنانرا در رویارویی با پیچیدگیهای فرهنگی در جامعه ایران یاری رساند، بسیار ضروری است.
-2 هوش فرهنگی
مفهوم هوش فرهنگی برای نشان دادن توانایی فرد برای انطباق مؤثر با بافت فرهنگی جدید یا قابلیت یادگیری الگوهای جدید در تعاملات فرهنگی و ارائه پاسخهای رفتاری صحیح به این الگوها معرفی شده است. بنابراین هوش فرهنگی را میتوان به منزلهی قابلیتی برای درک، استدلال و رفتار در محیطهای بین فرهنگی مختلف دانست - آنگ و همکاران، . - 2007 بدینمعنا که هوش فرهنگی بررسی میکند که چگونه فرد میتواند زمانیکه در یک محیط بین فرهنگی - محیطی که از امکانات و مهارت های آنها شناختی ندارد - خود را وفق دهد و پیشرفت کند. آنچهکه هوش فرهنگی را منحصر به فرد میکند این است که تمرکز آن بر مهارتهایی است که برای موفقیت افراد در فرهنگهای ناآشنا لازم و ضروری میباشد - ارلی و آنگ، . - 2003تاکنون مدلهای متفاوتی از هوش فرهنگی ارئه شده است از جمله مدل چهار عاملی در سنجش هوش فرهنگی - ارلی و آنگ، - 2003 که مطالب و دیدگاههای مختلفی را در هوش و روابط میان فرهنگی ترکیب کرده است. این مدل بر روی چهار مولفه فراشناختی4، شناختی5، انگیزشی6 و رفتاری7 از هوش فرهنگی تمرکز دارد:
1-2 هوش فرهنگی فراشناختی
هوش فرهنگی فراشناختی توانایی ذهنی افراد را در کسب و درک دانش فرهنگی نشان میدهد - آنگ و اینک پن 8، - 2008 و به عنوان آگاهی فرد در هنگام تعامل با افراد دارای زمینههای فرهنگی متفاوت تعریف میشود - وارد و فیشر 9، . - 2008 افراد با اتکا بر هوش فرهنگی فراشناختی در هنگام تعامل با افراد دیگر فرهنگها دانش فرهنگی خود را با آنها تطبیق میدهند. همچنین فرایندهای ذهنی را منعکس میکند که افراد برای کسب و درک دانش فرهنگی بکار میبرند و شامل شناخت و کنترل فرایندهای فکری خود که مرتبط با فرهنگ است، میباشد - آنگ و ون داین1،داین 1، . - 2008 افراد با اتکا بر هوش فرهنگی فراشناختی به طور آگاهانه مفروضات فرهنگی خودشان را مورد سوال قرار میدهند، هنگام تعاملات تأمل میکنند و دانش فرهنگیشان را در هنگام تعامل با افراد دیگر فرهنگها تطبیق میدهند.
2-2 هوش فرهنگی شناختی
هوش فرهنگی شناختی بیانگر درک فرد از تشابهات و تفاوتهای فرهنگی است - لی 2، - 2009 و دانش عمومی، ذهنی و شناختی فرد از فرهنگهای دیگر را نشان میدهد. چنین دانشی شامل اطلاعات درباره سیستمهای قانونی ، اقتصادی، هنجارهای تعامل اجتماعی، باورهای مذهبی، ارزشهای زیباشناختی و زبانی میباشد. جنبه شناختی هوش فرهنگی یک مؤلفه اصلی هوش فرهنگی است زیرا شناخت فرهنگ بر تفکرات و رفتار افراد تأثیر میگذارد. درک فرهنگ یک جامعه و مؤلفههای آن به افراد اجازه میدهد، سیستمهایی را که باعث الگوی خاص تعامل اجتماعی در یک فرهنگ میشوند و آنرا شکل میدهند، بهتر ارج نهد - آنگ و ون داین، . - 2008
3-2 هوش فرهنگی انگیزشی
هوش فرهنگی انگیزشی شامل علاقه افرد به یادگیری و عمل کردن در شرایط میان فرهنگی - آنگ و همکاران، - 2004 و همچنین آزمودن فرهنگهای دیگر و تعامل با افرادی از فرهنگهای مختلف است. هوش فرهنگی انگیزشی توانایی فردی را برای هدایت انرژی به سمت یادگیری در شرایط میان فرهنگی را نشان میدهد - آنگ و اینک پن، . - 2008 افراد درای هوش فرهنگی انگیزشی بالا برای کسب تجارب فرهنگی تازه و نو اهمیت قائل می-شوند و از تعامل با افراد دارای پیشینههای فرهنگی متفاوت لذت میبرند - تمپلر و همکاران3، . - 2006 هوش فرهنگی انگیزشی شامل انگیزه درونی، میزانی که در آن فرد از واقع شدن در شرایط متفاوت فرهنگی لذت میبرد؛ انگیزه بیرونی، مزایای ملموستری که فرد از تجارب متنوع فرهنگی بهدست میآورد؛ و خودکارآمدی، اطمینان از اینکه فرد در یک تعامل میان فرهنگی کارآمد خواهد بود، میباشد - ون داین و همکاران، . - 2008
4-2 هوش فرهنگی رفتاری
هوش فرهنگی رفتاری شامل قابلیت فرد برای سازگاری با آن دسته از رفتارهای کلامی و غیرکلامی را در بر میگیرد که برای برخورد با فرهنگهای مختلف مناسب هستند. چنین رفتارهایی شامل بهکار بردن کلمات مناسب در موقعیتهای مناسب و بکارگیری لحن مناسب مثل صدا، زبان احوال پرسی و حرکات اجتماعی میباشد - آنگ و همکاران، . - 2007 همچنین این نوع هوش نشانه انعطافپذیری فردی در ابراز اقدامات مناسب در افراد دارای زمینه-های فرهنگی متفاوت میباشد - وارد و فیشر، . - 2008 هوش فرهنگی رفتاری مؤلفه حیاتی هوش فرهنگی است زیرا رفتار قابل رؤیتترین ویژگی در تعاملات اجتماعی است. همچنین رفتارهای غیرکلامی نیز از اهمیت ویژهای برخوردارند زیرا آنها به عنوان زبان بی صدا عمل میکنند بهطوری که مقصود را در روشی ماهرانه و ناآشکار منتقل میکنند - ونداین و دیگران، . - 2008 در این خصوص، مهرابیان - 1971 - براساس الگوی تحلیلی خود گزارش میدهد.
