بخشی از مقاله
چکیده
بیمارستان به عنوان یکی از اصلی ترین مبادی و احتیاجات در امور بهداشت و درمان جامعه به شمار می رود. با توجه به نقش بسیار مهم بیمارستان ها و سایر مراکز درمانی در حفظ یا بازگرداندن سلامت به اقشار جامعه که خود امری حیاتی به شمار می اید، لزوم توجه به طراحی معماری بیمارستان چه از لحاظ کالبدی و عملکردی و چه از لحاظ معماری داخلی بیش از پیش احساس می شود. توجه به شرایط بیمار و اسیب پذیر بودن وی از لحاظ روحی معماران را ملزم به استفاده علمی تر و دقیق تر از تمام اصول و مولفه های معماری می کند. هنگامی که یک کودک در معرض ابتلا و تحت درمان سرطان قرار میگیرد هم بیمار و هم خانواده بیمار وارد مشکلات پیچیدهای میشوند معمولاً نیز از دنیای پزشکی مدرن میترسند .انتخاب رنگ در فضاهای مختلف یک بیمارستان منوط بر شناخت کامل عملکرد آن بخش و تاثیرات هر رنگ می باشد تا در نهایت طراح به یک ترکیب رنگی ایده ال دست یابد . رنگ و کاربرد درست آن در بیمارستان می تواند علاوه بر افزایش بازدهی فعالیت کارکنان بیمارستانی بخش، بر روند بهبود بیماران تاثیر گذاشته و در مجموع محیط مناسب تری را برای کلیه ی استفاده کنندگان این بخش فراهم آورد.
-1 مقدمه
کودکان اعضای کوچک و لطیف جامعه می باشند و قابلیت تاثیر گذاری بر شکل گیری محیط شان را با بیان تمایلات و نیاز های خود دارند.اما در این امر مهم به معماران، معمارای آشنا به علوم رفتاری کودک، احتیاج دارند. واقعیت مهمی که در جامعه امروز ایران با ان روبرو هستیم و تهدیدی جدی برای ایندگان به شمار می رود اهمیت ندادن و یا به عبارتی دیگر ناچیز شمردن کودکان و جهان کوچک ان ها، به خصوص رابطه نزدیکشان با طبیعت و فضای سبز می باشد. بیمارستان عبارت است از نهادی که برای تشخیص بیماری و معالجه امراض و جراحات هم از طریق پزشکی و از طریق جراحی بیماران و مجروحان و بستری آن ها در طی این مراحل،طراحی، ساخته و تجهیز شده است. در کشور های در حال توسعه با وجود این که درصد بیشتری از جمعیت جهان را در خود جای داده اند، فقدان تعداد کافی بیمارستان، تجهیزات و پرسنل مجرب بیمارستانی وجود دارد و در مقایسه با استاندارد های کشور های صنعتی از نطر تجهیزات، پاسخگویی و مراقبت از شمار جمعیت بسیار ضعیف هستند. بنابراین در کشور های جهان سوم اغلب از مزایای پزشکی و درمانی مدرن، فاکتورهای سلامت عمومی، با مراقبت های بیمارستانی بی بهره بوده و به تبع آن درصد امید به زندگی در این کشور ها بسیار پایین است. در سال های اخیر با مشارکت علوم پزشکی و مهندسی دامنه وسیعی از تجهیزات نوین فراهم شده است که بیمارستان را برای پذیرش تعداد بیشتری از بیماران اماده می کند. ساخت و اجرای بیمارستان ها روز به روز پر هزینه تر می شود و ارائه خدمات سلامت و بهداشت نیازمند طراحی فضاهای استاندارد است - خانی زاد،1389،ص. - 10 توجه به بعد عملکردی و روابط داخلی در حین طراحی معماری یک بیمارستان، در راستای افزایش بهره وری و سطح خدمات رسانی به بیماران، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به طور معمول عملکرد گرایی در طراحی بیمارستان، بخش عمده ای از تفکر طراحی معماران را به خود اختصاص می دهد، به نحوی که توجه به کیفیات محیطی و تاثیرات چشم گیر آن بر روند درمان بیماران، سلامتی محیط کار پرسنل و در نهایت بهره وری اقتصادی آن به باد فراموشی سپرده می شود.
سازمان مرتبط با طراحی مراکز درمانی نیز که به طور معمول ارگان های دولتی می باشند، یا تدوین سیاست های طراحی و اقتصادی ساخت بیمارستان و با ارائه پلان های تیپ برای هر اقلیم، ناخودآگاه در جهت کمی نمودن نتایج طراحی قدم بر میدارند. به نحوی که بتوانند با سرمایه مشخص، بیشترین تعداد تخت را در یک بیمارستان بگنجانند. چنین تفکرات برنامه ریزی مانع از برخورد کیفی به مقوله طراحی مراکز درمانی می شود. آنچه از مباحث فوق بر می آید نشانگر آن است که در طراحی مراکزدرمانی هم چون سایر بناهای معماری، نباید بعد کمی پروژه، بعد کیفی آن را تحت تاثیر قرار دهد، بلکه باید بتوان با شناسایی و استفاده از پتانسیل های مولفه های کیفیت محیط در راستای بهبود روند درمان قدم برداشت. پژوهش های فراوانی در راستای تعیین نقش محیط بر کیفیت درمان و کار پرسنل صورت گرفته است. هدف از انجام این مطالعات، تغییر نگرش در طراحی مراکز درمانی می باشد به طوری که بتوان به محیط یک بیمارستان به عنوان یک محیط شفابخش نگریست. معماری به خودی خود در پروسه درمان مشارکت می نماید و با کیفیاتی که به کاربر ارائه می دهد، بستر را برای بهبود سریع تر محیا می نماید. آن چه که باید در هنگام طراحی محیط شفابخش مورد توجه قرار بگیرد، این است که یک بیمارستان قادر باشد با ایجاد شرایط مطلوب از بیماران و خانواده هایی که در شرایط روحی نامناسب همراه با ترس و اضطراب قرار دارند، حمایت نماید، اغلب محققان علوم طراحی محیطی معتقد هستند که استرس های ناشی از بستری شدن در بیمارستان، پروسه درمان و کالبد محیطی بیمارستان، از مهم ترین عواملی هستند که بر روند درمان تاثیر گذار می باشند - شامقلی،1390،ص . - 2089 طراحی و معماری نقش تعیین کننده ای در روند درمان و بهبود بیماران در مراکز درمانی ایفا میکند:و عوامل گوناگونی مثل نور طبیعی،انتخاب دقیق رنگها،ومصالح ساختمان،فضاهای انعطاف پذیر و مسائل محیطی به منظور ارتقاء کیفیت فضاهای مربوط به بیماران و کارکنان و ملاقات کنندگان در طراحی معماری فضاهای درمانی باید مد نظر قرار گیرد - خانیزاد و همکاران،1389، . - 15 امروزه کسی نمی تواند نقش محیط و تاثیرات آن را در هنر و رفتار کودکان نادیده بگیرد.
بیمارستان تخصصی کودکان یکی از محیط هایی است که باید به طراحی محیطی آن توجه شود.این محیط باید دارای طراحی خاص و فضای مناسب حتی برای والدین کودک باشد .یک بیمارستان مناسب کودکان تنها با نیاز دارویی و پزشکی روبه رو نیست،بلکه نیازهای حرکتی،اجتماعی ،تکاملی و احساسی کودکان باید در نظر گرفته شود - کریمی،1389، . - 25 کودکانی که با بیماری سرطان مواجه هستند شاهد مرگ تدریجی خود میباشند. در درجهی اول، بعضی از آنها فقط به مرگ به علت سرطان فکر میکنند، نه به زندگی با بیماری سرطان. کودکی که مبتلا به سرطان است، - جمشیدزاده، 1384، . - 10 انسان از دیر باز تحت تاثیر رنگ های طبیعت بوده است و رنگ ها همواره پیرامون بشر را احاطه کرده است و او را تحت نفوذ و تاثیر خود درآورده اند.دنیای رنگ ها،دنیایی به غایت زیبا و گوناگون و خیال انگیز است.تاثیرات رنگ های محیط بر روح و روان انسان نیز از دیر باز شناخته شده است.به طور غریزی در برابر رنگ های قرمز و نارنجی احساس گرما و در برابر رنگ های سبز و آبی احساس سرما می کنیم که منجر به پیدایش واژه های رنگ گرم و سرد می شود.رنگ های گرم باعث افزایش فشار خون و ازدیاد ضربان قلب و رنگ های سرد باعث کاهش فعالیت سلسله اعصاب و حس سرما می شوند.در روانشناسی نوین،رنگ ها یکی از معیار های سنجش شخصیت به شمار می روند؛چرا که هر رنگی باعث تاثیر خاص روحی و جسمی در فرد شده و نشانگر وضعیت روانی و جسمانی وی می باشد - کولیوند، 1391، . - 18
– 2تعریف رنگ
رنگ بازتابی از نور است که به شکل های متفاوتی در می آید و این بازتاب مجموعه وسیعی را شامل می شود. رنگ ها در نور به وجود می آیند. نور خورشید بی رنگ است و رنگین کمان نشان می دهد که تمام رنگ ها در نور سفید وجود دارند. نور از خورشید به وجود می آید و به اشیا برخورد می کند و از شی به چشم و بعد از آن به مغز می رسد. دقیقترین تعریف علمی رنگ این است که رنگ یک انعکاس مرئی است که در اثر عبور یا انتشار یا بازتاب ترکیب رنگ ها توسط اشیا به وجود می آید. یوهانس ایتن در کتاب خود به نام هنر رنگ که در سال 1961 میلادی در آلمان به چاپ رسید نوشته است: رنگ همه مواهب خود را به همه تقدیم می کند ولی رموز نهان تر خود را فقط برای شیفتگان واقعی مشکوف می سازد و تنها کسانی که عاشق رنگ هستند می توانند زیبایی و کیفیت ذاتی آن را درک نمایند. واژه رنگ مترادف کلمه انگلیسی HUE یا colour پدیده ای است فیزیکی که در اثر تابش و رفتار انعکاسی نور در برابر چشم ناظر، ظاهر می شود و پدیده ای است عینی و روانی. با تجزیه نور به وسیله منشور طیف پدید می آید. نور سفید از طیف کاملی از رنگ ها تشکیل یافته است. اگر یک ناحیه باریک از طول موج های نور سفید توسط ماده جذب شود بقیه طول موج ها از شناخت ماهیت رنگ طراح را به این واقعیت می رساند که رنگ در درجه اول به عنوان عاملی فیزیکی که در طبیعت وجود دارد میتواند جدای از تاثیات روانشناسی خود، مستقیما بر جسم انسان نیز آثاری را بر جای بگذارد - استوار، 1391، - 68
-3 رنگ در بیمارستان
تاثیر رنگ بر روان انسان ثابت شده است . رنگ ها در طی قرن ها به نمادهایی از احساسات درونی حالات و صفات مشخصه شخصیتی و اجتماعی تبدیل شده اند . در سالهای اخیر تحقیقات زیادی در مورد رنگ و بازتاب آن بر روان انسانها صورت گرفته است . به طور کلی نتایج این تحقیقات حاکی از آن است که رنگهای گرم در محیط هایی که تحرک و فعالیت وجود دارد استفاده می شوند و رنگ های سرد در محیط هایی که نیاز به تمرکز و آرامش بیشتری وجود دارد، کاربرد دارند. باید توجه داشت که انتخاب رنگ برای فضا های درمانی از حساسیت بیشتریبرخوردار است . برای مثال استفاده از رنگهای گرم و مهیج در بیمارستان هایی که برای بیماران روانی طراحی شده است . اثرات بسیار مضری را بر جای خواهد گذاشت . انتخاب رنگ در فضاهای مختلف یک بیمارستان منوط بر شناخت کامل عملکرد آن بخش و تاثیرات هر رنگ می باشد تا در نهایت طراح به یک ترکیب رنگی ایده ال دست یابد . آن دسته از رنگ های گرم که از خود نور و تشعشع صادر می کنند، سبب هوشیاری در انسان می شوند که این امر به تبع خود باعث آمادگی عضلات برای انجام حرکات فیزیکی خواهد شد. بنا بر این استفاده از این دست رنگ ها در مرکز فیزیوتراپی و سالن های حرکت درمانی بسیار مناسب می باشد . این در جایی است که رنگ های سرد این تشعشع را از خود صادر نمی نماید و به کارگیری آنها در محیطی همچون سالن فیزیوتراپی باعث افت در حرکت بیماران می شود رنگ استفاده شده در اتاق های بستری نیز باید از نوع روشن و القاء کننده آرامش باشد. این مساله در بخش های بستری
