بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی اثر روش آموزشی والدورف بر رشد اجتماعی در بین نوجوانان و همچنین بررسی تاثیر روش مذکور بر رشد اجتماعی نوجوانان در بعد مسئولیت پذیری بود. جامعه مدنظر این پژوهش نوجوانان پسر ناحیه 5 آموزش و پرورش شهر اصفهان بوده که به روش نمونهگیری در دسترس، دانشآموزان پایه تحصیلی کلاس هفتم دوره اول متوسطه در مدرسه غیرانتفاعی شهید ایران دوست به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش پژوهش شبه تجربی یوده و ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، پرسشنامه الیس وایتزمن - 1990 - بود.
به منظور تجزیه و تحلیل دادهها پس از جمعآوری، بازبینی و پردازش، از نرمافزار SPSS و برای آزمون فرضیههای تحقیق از تحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که، فرضیه اصلی تحقیق با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس با کنترل پیش آزمون با توجه به p<0/05 - ، - F =27/986 تأیید میشود و بر اساس ضریب تأثیر - 0/435 - تفاوت دو گروه آزمایش و کنترل در میزان نمرات مربوط به تاثیر استفاده از روش آموزشی والدورف معنادار بوده است. همچنین نتایج حاصل از بررسی تاثیر روش آموزشی والدورف بر رشد اجتماعی نوجوانان در بعد مسئولیت پذیری نشان داد با توجه به p<0/05 - ، - F =6/272، روش آموزشی مذکور بر رشد اجتماعی نوجوانان در بعد مسئولیت پذیری تاثیر معناداری دارد.
کلمات کلیدی: رشد اجتماعی، روش آموزشی والدورف، نوجوانان
.1 مقدمه
انسان موجودی اجتماعی است و به برقراری ارتباط با دیگران نیازمند است. بسیاری از نیازهای عالی انسان و شکوفا شدن استعدادها و تواناییهایش فقط از طریق تعامل بین فردی و ارتباطات اجتماعی میتواند فعلیت یابد - جعفری، . - 1390 لازمه زندگی اجتماعی، آمادگی روانی، برخورداری از مهارتهای اجتماعی، اعتماد به نفس و قدرت سازگاری اجتماعی است. بدون تردید از نظر اجتماع مهمترین بعد شخصیت افراد، بعد اجتماعی شخصیت است - احمدپور، . - 1390 رفتار اجتماعی پایه و اساس زندگی هر فرد را تشکیل میدهد و رشد اجتماعی نیز به نوبه خود سبب اعتلای رشد عقلانی و سایر جنبههای رشدی فرد میگردد. رشد اجتماعی در واقع به مجموعه متوازنی از مهارتهای اجتماعی و رفتارهای انطباقی فراگرفته شده مربوط است که فرد را قادر میسازد، با افراد دیگر روابط متقابل مطلوب داشته باشد، واکنشهای مثبت بروز بدهد و از رفتارهایی که پیامد منفی دارند، اجتناب ورزد - کارتلج و میلبرن، . - 1375
بنابراین رابطه مثبتی میان مهارتهای اجتماعی و رشد اجتماعی وجود دارد - ابراهیمی قوام، . - 1373منظور از مهارتهای اجتماعی مجموعهای از تواناییهایی هستند که روابط اجتماعی مثبت و مفید را آغاز و حفظ نمایند، دوستی و صمیمیت با همسالان را گسترش دهند، سازگاری رضایتبخشی در مدرسه ایجاد کنند، به افراد اجازه دهند که خود را با شرایط وفق دهند و تقاضاهای محیط اجتماعی را بپذیرند - جرشم و همکاران1، . - 2001 هالینگر2 نیز مهارتهای اجتماعی را عبارت از مهارتهایی میداند که برای داشتن ارتباط مثبت با دیگران و پذیرش توسط آنها ضروری هستند. تعاملهای اجتماعی کارا، به وضوح برای سازش هیجانی و رفتاری و عملکرد موفق در خانه، مدرسه، محل کار و اجتماع ضروری میباشند. رفتار میان فردی ماهرانه، به طور طبیعی دارای عواقب پاداش دهنده از قبیل شروع و عمق بخشیدن به دوستیها، کاهش منابع تنشزای زندگی، کسب نیازهای زناشویی و به دست آوردن خودبسندگی میباشند - ده بزرگی، . - 1372
هنر ارتباط برقرارکردن و هنر گفت وگو با دیگران از مهارت های اولیهای است که چنانچه فردی به آنها مجهز باشد میتواند بسیاری از هیجانهای مخرب را از خود دور کند و از سلامت روانی بیشتری برخوردار باشد. توانایی اجتماعی شدن کودکان و نوجوانان با کسب مهارت گفتوگو افزایش مییابد و آنها در جامعه بیشتر پذیرفته خواهند شد وطبعاً تأثیرات اجتماعی بیشتری را دریافت میکنند. آنها، با داشتن ارتباطات سالم، رشد بهتری مییابند و از منابع حمایتی عاطفی بیشتری برخوردار میشوند. طبعا مدرسه پس از خانواده یکی از اثرگذارترین نهادها برای داشتن ارتباطات سالم کودکان و نوجوانان و پرورش مهارتهای اجتماعی است، به عبارت دیگر نقش آموزش و پرورش در این رابطه غیر قابل انکار است.
.2 بیان مسئله
رشد اجتماعی همچون رشد جسمانی و ذهنی، کمیتی به هم پیوسته است که به مرور کمال مییابد. برای بیشتر افراد، رشد اجتماعی به تدریج در طول زندگی و به طور طبیعی در برخورد با تجربههای گوناگون حاصل میشود که به اصطلاح، کمال پختگی نامیده میشود - وایتزمن1، . - 1367 به عبارت دیگر رشد اجتماعی در فرهنگ علوم رفتاری به تغییراتی گفته میشود که در نتیجه تاثیر متقابل با اشخاص، اوضاع و احوال اجتماعی، آداب و رسوم اجتماعی و سازمانهای اجتماعی در فرد پدیدار میشود - شعارینژاد، . - 1370 رشد اجتماعی، یکی از جنبه های رشد انسان است که بر اثر تعاملها و تجربیات فرد با عوامل و عناصر محیط های اجتماعی بر مبنای دو فرآیند اجتماعی کردن و اجتماعی شدن به وجود میآید. کسانی به رشد اجتماعی میرسند که رفتارهای اجتماعی و معیارهای مورد انتظار سن خویش را کسب کرده باشند - کانجر و پیترسون2، . - 1984
گلدشتاین - 1973 - 3 مهارتهای مربوط به رشد اجتماعی را شامل مهارتهای برقراری ارتباط، مهارتهای مربوط به احساسات و عواطف، مهارتهای مربوط به پرخاشگری، مهارتهای مربوط به استرس و مهارتهای طرحریزی میداند. همچنین، میتوان مهارتهای مذکور را شامل مهارتهای کلامی و غیرکلامی، داد و ستد، تعارفات اجتماعی، شناسایی حقوق سایرین، رفتار قاطعانه، تعریف و قدردانی از خود و دیگران، تقاضا و رد تقاضای غیرمنطقی، انتقاد و انتقادپذیری، مهارت پرسیدن سؤالات خصوصی، کنترل خشم، کنار آمدن با تحقیر، پرخاشگری و ابراز وجود دانست - فتحی، . - 1378نیومن و همکارانش - 1983 - 4 معتقدند، مدرسه مکان مطلوبی برای تشویق دانشآموزان به مشارکت در فعالیتهای گروهی و اجتماعی به شمار میرود. آنان دریافتند که مدرسه با انواع فعالیتها و برنامههای خود، میتواند به رشد اجتماعی دانش آموزان، رشد احساس مسئولیت آنان نسبت به یکدیگر، احساس شایستگی، لیاقت، مشارکت در فعالیتهای گروهی و مهارتهای حل مسئله کمک کند.
در واقع مدرسه و انواع برنامههای آموزشی آن در زمینه ابعاد گوناگون جسمی، عقلی، عاطفی و اجتماعی به عنوان کانون جمعی میتواند بسیاری از نیازهای طبیعی دانشآموزان را ارضا کند و به رشد اجتماعی آنان کمک دهد. انسان به طور طبیعی بدون تعلق به گروه احساس امنیت نمیکند، زیرا به گفته مورینو علاقه اجتماعی در انسان امری ذاتی است. انسان از بدو تولد درون شبکهای از روابط اجتماعی پیچیده و متقابل قرار دارد و شکلگیری شخصیت او بر اثر همین ارتباطات متقابل اجتماعی است. از این رو، همسو بودن با گروه در فعالیتهای اجتماعی برای انسان اجتناب ناپذیر است و از طرف دیگر، برای کسب مهارتهای زندگی جمعی حیاتی است - شفیع آبادی، . - 1366 بنابراین مدرسه میتواند با فراهم آوردن فرصتهای گروهی برای آموزش مهارتهای اجتماعی و ارتباطی، به رشد ارزشها، هنجارها، صلاحیتها و رشد اجتماعی دانشآموزان کمک کند، به این صورت که آنها میتوانند با کمک برنامههایی چون طراحی و اجرای انواع فعالیتها از جمله فعالیتهای ورزشی متناسب، انواع متنوعی از زمینههای رشد اجتماعی را برای دانش آموزان فراهم آورند.
دستاندرکاران مدرسه ها هنگام تدوین برنامههای مدرسه، انتخاب هدفهای تربیتی، اتخاذ روشهای آموزشی، تعیین مطالب درسی و همچنین نوع برنامههای متنوع از جمله ورزشها و سرگرمیها، باید احتیاجات دانش آموزان، جامعه و نوع زندگی جمعی را مورد توجه قرار دهند - شریعتمداری، . - 1388در این راستا روش آموزشی والدورف، یکی از روشهای مطرح شده در رابطه با آموزش مهارتهای اجتماعی نوجوانان است. این روش ترکیبی از عناصر کاربردی، هنری و فکری است که با زندگی روزمره پیوند میخورد. به عبارت دیگر آموزش والدورف آموزشی سه وجهی است که عناصر آن را روح، جسم و روان هر فرد تشکیل میدهد. هدف از این سیستم آموزشی، امکان خلق محیطی است که درآن کودکان آموختن را تجربه کنند تا ظرفیتهای فکری، عاطفی و جسمی شان برای تمام عمر، همراه با شور شوق به آموختن، پروش یابد - آدامز1،. - 2010
هنر والدورف در این است که آموختن را برای نوجوان به عنوان فراگیری منحصر به فرد و در راستای تواناییها و خلاقیتهای او پیش ببرد، همانند مسیری که یک هنرمند میپیماید تا اثری هنری خلق کند. به عبارت دیگر، والدورف معتقد است یک انسان نباید آموختن را تنها به دوران تحصیل محدود کند، بلکه باید بیاموزد چگونه ذهن خود را در تمام طول عمر پرورش دهد. روش آموزشی والدورف مبتنی بر قدرت ذهن هر انسان برای یادگیری است و علم حکمت انسانی که مفهوم کلی آن شناسایی طبیعت و ماهیت انسانی استعمیقاً بر این موضوع تمرکز دارد. اما بزرگترین هدف روش والدورف تربیت کودکان و نوجوانان برای زندگی اجتماعی است، بدین صورت که در این روش این افراد در گروههای مختلف آموزشی به کار گروهی میپردازند و هر فرد با توجه به علاقه و استعدادخود پرورش مییابد.
در واقع هر مدرسه، کودکستان و یا هر گونه فضای آموزشی و همچنین روشهای آموزشی باید قدرت ترکیب شدن با اجتماع را داشته باشند تا کودکان و نوجوانان، این اجتماعهای کوچک را نمونهای از جامعه بزرگتر بپندارند.به همین منظور پژوهشهای متعددی در حوزه های مختلف صورت گرفته که به اختصار به چند مورد اشاره می شود.غنایی چمن آباد و کارشکی - 1392 - تاثیر آموزش حرکات موزون ورزشی بر هوش و رشد اجتماعی کودکان پیشدبستانی را مورد مطالعه قرار دادند. این پژوهش شبه آزمایشی در جامعه 93 کودک دوره پیشدبستانی و مهدکودک دانشگاه فرودسی مشهد در سال تحصیلی 1387- 88 انجام شده است. یافتههای حاصل از این پژوهش نشان داد که نمرات پس آزمون مقیاس هوش اجتماعی گروه آزمایش و شاهد از نظر مقدار تغییرات نسبت به پیش آزمون تفاوت معنیداری داشتند و همچنین تفاوت معنیداری بین نمره پیش آزمون و پس آزمون هوش گودیناف در گروه آزمایش مشاهده شد.
پاواتنا و همکاران - 2014 - 2 به بررسی مساله افزایش مهارتهای اجتماعی دانشآموزان ابتدایی با استفاده از یادگیری دستهجمعی در درس ریاضی پرداختند. در این پژوهش برای 10 درس در حوزه ابزارهای وزن دهی مدل آموزش دسته جمعی طراحی و یک آزمون برای سنجش میزان آموزش برگزار شد. برای سنجش مهارتهای اجتماعی نیز از پرسشنامه استفاده گردید. نتایج نشان داد که برای ارزیابی مهارتهای اجتماعی، 100 درصد دانشآموزان، با میانگین امتیاز 3.81 در سطح خوبی قرار گرفتند و از لحاظ میزان آموزش نیز همچنین 100 درصد دانشآموزان در سطح خوبی قرار گرفتند و میانگین امتیاز آنها 89.15 درصد بود، که بالاتر از نمره قبولی بود.
مافرا - 2015 - 3 به بررسی مساله توسعه مهارتهای اجتماعی و یادگیری کودکان با ناتوانیهای یادگیری پرداختند. در این پژوهش تاثیر برنامه مداخله اجتماعی بر روی پیشرفت تحصیلی دو درس ریاضی و عربی بررسی شد و میزان مهارت اجتماعی در کلاس قبل و بعد از انجام مداخله سنجیده شد. نتایج نشان داد که پیشرفت قابل ملاحظهای در هر دو درس و در بین تمامی دانشآموزانی که در مداخله شرکت نموده بودند، حاصل شد.همانطور که گفته شد، مطالعات و پژوهشهای متعددی اهمیت آموزش های دوره کودکی و نوجوانی را تایید و پژوهشگران ارتباط و اثرگذاری مولفههای مختلف - مانند ورزش، هنر، کتابخوانی و ... - را بر آموزش بررسی نمودهاند، در داخل ایران نیز پژوهشهایی در این رابطه انجام شده است. اما نکته حائز اهمیت این است که، بررسی مستقیم روش آموزشی والدورف بر روی رشد مهارتهای اجتماعی و بخصوص مهارتهای نوجوانان به ندرت انجام شده است، بنابراین در این پژوهش هدف این بوده است که تاثیر روش آموزشی والدورف بر روی رشد اجتماعی نوجوانان پسر در ناحیه 5 شهر اصفهان و همچنین تاثیر روش روش آموزشی مذکور بر رشد اجتماعی نوجوانان در بعد مسئولیت پذیری بررسی شود.
.3 روش شناسی تحقیق
از آنجایی که هدف از این پژوهش بررسی اثر روش آموزشی والدورف بر رشد اجتماعی نوجوانان و همچنین بررسی روش آموزشی مذکور بر رشد اجتماعی نوجوانان در بعد مسئولیت پذیری بود، روش این پژوهش شبه تجربی بوده است. در روش شبه تجربی4 هیچگونه کوششی برای گمارش تصادفی شرکت کنندگان در گروهها به عمل نمیآید، بلکه در تلاش برای استنباط روابط علی، گروههای تشکیل شده از قبل مورد مطالعه قرار میگیرد - مک-گوئیگان، . - 1377
