مقاله تاثیر روش تدریس مشارکتی مبتنی بر محیط الکترونیکی برمیزان خلاقیت و پیشرفت درسی

بخشی از مقاله

چکیده
این پژوهش به منظور تاثیر روش تدریس مشارکتی میتنی بر محیط الکترونیکی برمیزان خلاقیت و پیشرفت درسی انجام گرفت. هدف این پژوهش تاثیر روش تدریس مشارکتی مبتنی بر محیط الکترونیکی بر میزان خلاقیت و پیشرفت درسی بود. در این پژوهش روش تحقیق از نوع شبه آزمایشی بود. جامعه آماری پژوهش 215 نفر از دانش آموزان پسر دوم متوسطه هنرستان های فنی اسلامآباد غرب در سال تحصیلی 93-94 بودند. روش نمونهگیری، نمونهگیری خوشه ای در دسترس و تعداد نمونه نیز 30 نفر بودند که 15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل قرار داشتند. سپس برای گروه آزمایش برنامه مداخلهای آموزش به روش مشارکتی در محیط یادگیری الکترونیکی اجرا گردید و گروه کنترل به شیوه سخنرانی آموزش دیدند. در این پژوهش جهت جمعآوری داده ها از پرسشنامه استاندارد خلاقیت تورنس و آزمون پیشرفت تحصیلی معلم ساخته استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل دادههای به دست آمده از آزمون کوواریانس استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین گروه آزمایش و کنترل از نظر مؤلفههای خلاقیت - سیالی، انعطافپذیری، بسط و گسترش و اصالت و ابتکار - و پیشرفت درسی در سطح 0/05 تفاوت معنیداری وجود دارد.

.1 مقدمه

یادگیری مشارکتی رویکردی است که بر یادگیری از طریق کار با یکدیگر تأکید دارد. این رویکرد بر جایگزین کردن آنچه یادگیرندگان میتوانند برای ابداع و مدیریت یادگیری از طریق مشارکت با دیگران انجام دهند، به جای آنچه که مربی یا سخنران انجام میدهد، تأکید دارد - اینگلتون، دوبی و روجرس1، . - 2010 اصطلاح »یادگیری مشارکتی« به یک شیوه آموزشی اشاره دارد که یادگیرندگان در سطوح مختلف اجرا در گروههای کوچک در جهت یک هدف مشترک با یکدیگر کار میکنند. یادگیرندگان به همان اندازه مسئول یادگیری دیگران نیز هستند. بنابراین، موفقیت یادگیرنده به دیگر یادگیرندگان کمک میکند تا موفق بشوند - گوخاله2، . - 2010 یادگیری مشارکتی یک رویکرد آموزشی به یاددهی و یادگیری است که گروههای یادگیرندگان را در کار با یکدیگر، برای حل یک مسئله، تکمیل یک وظیفه، یا تولید یک محصول درگیر میکند. یادگیری مشارکتی بر این عقیده استوار است که یادگیری ذاتاً یک عمل اجتماعی است که شرکتکنندگان در آن با یکدیگر صحبت میکنند و از طریق صحبت کردن یادگیری اتفاق میافتد - سرینواس3، . - 2010 در محیط یادگیری مشارکتی، وقتی یادگیرندگان به دیدگاههای گوناگون گوش فرا میدهند، و از آنها خواسته میشود که عقایدشان را به روشنی بیان و از آنها دفاع کنند، آنها به طور اجتماعی و احساسی دچار چالش میشوند. در این شرایط، یادگیرندگان به جای تکیه صرف بر چارچوب نظر مدرس یا کتاب، شروع به خلق چارچوب مفهومی خود میکنند. نظام آموزشی باید عادتهای مشارکت در اجتماع، و مسئولیت برای اجتماع بزرگتر را پرورش دهد. یادگیری مشارکتی یادگیرندگان را تشویق میکند تا به صورت یک صدای فعال در شکل دادن به عقاید و ارزشهایشان و یک گوش حساس به شنیدن حرفهای دیگران ظاهر شوند - دانشور، . - 34 :1389

اصطلاحات زیادی برای تشریح استفاده از ارتباطات الکترونیکی و اینترنت در آموزش و مهارتآموزی به وجود آمدهاند. مک کونل1 - 2006 - یادگیری الکترونیکی از طریق شبکه را ترجیح میدهد، زیرا تأکید این اصطلاح بر افراد و منابع درون شبکه؛ و بر مشارکت به عنوان شکل اصلی رابطه اجتماعی در موقعیت یادگیری میباشد. در این اصطلاح تأکید بر »یادگیری« است و نه »فناوری.« یادگیری مشارکتی از طریق شبکه بر آن است تا یادگیرندگان را از طریق کامپیوترهای شخصی مرتبط با اینترنت با تمرکز بر کار یادگیرندگان با هم به عنوان یک » اجتماع یادگیری«، سهیم شدن منابع، دانش، تجربه و مسئولیت از طریق یادگیری الکترونیکی از آموزش باز و یادگیری بزرگسالان و توسعه حرفهای پشتیبانی میکند. در این شیوه هر گروه در یک سفر یادگیری که مستلزم مشارکت است شرکت میکنند، اما در جزئیات مشخص نیست که آنها چطور باید با یکدیگر کار کنند یا پیآمدهای یادگیری آنها چه باید باشد. این شکل از یادگیری الکترونیکیی بر نیاز آموزشی یادگیرندگان برای کار در محیطهای یادگیری اجتماعی، که بر دو جنبه طبیعت موقعیتمحور یادگیری و اهمیت محصول مشترک و مشارکت تمرکز دارد تأکید میکند و این با قابلیت اینترنت و وب در پشتیبانی از کار گروهی و فراهم آوردن یک محیط مجازی برای کارکردن یادگیرندگان با یکدیگر، تقسیم منابع، و مشارکت پیوند دارد. در دیدگاه اجتماع یادگیری مجازی، یادگیرندگان فرصتهایی برای گسترهای از انتخاب محتوا، و پیگیری یادگیری و مدیریت یادگیری خود دارند. آنها همچنین میتوانند با دیگران از طریق فرایندهای مذاکره و مباحثه همیاری کنند. فعالیت یادگیرندگان در این محیطها آنها را تشویق میکند که دیدگاه انتقادی به یادگیری خودشان داشته باشند و با تمرکز بر یادگیری و توسعه خودشان از یک دیدگاه انتقادی، به درکی از ارتباط مفاهیم و ایدهها دست یابند - دانشور، . - 35 – 36 :1389
در این سیستم یک کلاس درس الکترونیکی مطرح است که مغز متفکر سیستم به حساب میآید و یک شبکه، که محل حضور مجازی فراگیران است و یک ماهواره که از طریق امواج کوتاه یا کابل، آنها را به هم مرتبط میسازد. فرهنگ حاکم در این رویکرد فناورانه و دیجیتال با تمرکز کمتر میباشد، که این فرهنگ به حال و آینده نظر دارد و ماجراجویانهتر به مسائل مینگرد. نظام مدیریتی انعطافپذیر و همگام با تغییرات و نیازهای جامعه توسط نرمافزاری صورت میگیرد که بر آموزش و یادگیری نظارت دارد و باعث سرعت و اثربخشی فرایند آموزش، ارتباطهای بین یادگیرندگان، مدیریت، توسعه منابع انسانی و بهینهسازی فرایند آموزش میگردد، که از آن تحت عنوان نظام مدیریت یادگیری2 یاد میشود. نظریه زیربنایی آموزشی آن نظریه ساختنگرایی میباشد، که فرایند طراحی آموزشی در آن خاص و انعطافپذیر، آن هم با گروهی متشکل از متخصصان گوناگون و با گذاشتن مراحلی چون تعریف، طراحی، اجرا و ارزشیابی صورت میگیرد - رضوی، . - 85 :1388 مفهوم دانش در اینجا متحولسازی واقعیات و حقایق است. فراگیر بایستی به کشف روابط میان امور و حقایق، ابتکار و جستارگری و مهمتر از همه یادگیری چگونگی یادگیری، آن هم به خاطر خود یادگیری و دستیابی به خطوط اطلاعاتی علاوه بر خطوط ارتباطی بپردازد - قورچیان، . - 45 :1383 این رویکرد به گونهای است، که در آن مدرسان به عنوان عناصری پویا و متحرک با آشنایی کامل از فرهنگ و فلسفه یادگیری در کنار کاربرد فناوری اطلاعرسانی جدید به زعم رمسدن3 به عنوان تسهیلکننده 4 با تأکید و تمرکز بیشتر روی جنبههای انسانی تدریس و یادگیری به تعلیم میپردازند. به عبارتی با ترسیم مرزهای حوزه مطالعاتی و انتخاب و بکارگیری دقیق دادهها آن هم در حد نیاز فراگیران از میان انبوه اطلاعات موجود، تکالیف و رفتارهای فراگیران را در حین ارتباط با سایتهای یادگیری از راه دور، با کنترل از طریق شبکه بررسی مینمایند تا سطح علمی آنها هر روزه مورد ارزیابی قرار گیرد و بالعکس یادگیرندگان نیز این امکان را دارند که مدرسان خود را ارزیابی کرده تا اشکالات آنها را یادآوری و بدین صورت فاصله بین استاد و شاگرد کاهش یابد، پس با مشارکت فراگیران در جریان یادگیری موجب به وجود آمدن فلسفه شناخت آموزش ارتباطات میگردد - سعیدپور و طبسی، . - 57 :1389

در این رویکرد تدریس در بستههای یادگیری منبعمحور1 با هدف ایجاد فضای استدلال و مذاکره و ارتباط به منظور افزایش اعتماد به نفس و خودکنترلی و دسترسی انعطافپذیر به منابع مورد نیاز اتخاذ میگردد. در اینجا مدرسان نیاز به یادگیری مستمر و مهارتهای جدید برای به روز نگهداری و توسعه طرح دروس و منابع درسی خود دارند، به ویژه اینکه درس آنها در معرض قضاوت عمومی قرار خواهد گرفت. این شیوه از آموزش، امکان نوآوری در طرحریزیها و کاربرد روشهای کارآمد در زمینههای مختلف را در اختیار مدرسان قرار میدهد، به عبارتی سبب بالا بردن کارایی، قدرت و منزلت مدرس میگردد. ارزیابی ملاک مرجع2 براساس پروندهها و عملکردها، خودارزیابی براساس کیفیت فهم و درک صورت میگیرد - عبادی، . - 99 :1383
در پژوهشی چانگ، سونگ و هو» - 2006 - 3ابزارهای مبتنی بر وب برای طراحی و توسعه مواد آموزشی برای یکپارچهسازی فناوری اطلاعات در آموزش« نشان داد که نرمافزار آموزشی برای یکپارچهسازی اطلاعات معلمان مهم است و ارتباط و بحث آوردن فناوریها به کلاس مهم است که معمولاً نادیده گرفته میشود. در این پژوهش طراحی مواد آموزشی مبتنی بر وب در چهار مرحله طراحی، توسعه، تجزیه و تحلیل و عمل مورد نظر است. نتایج تحلیل نشان داد تولید مواد آموزشی با استفاده از سیستم منسجمتر و منظم، ارائه اطلاعات عمیقتر و گستردهتر برای یادگیری، شیوه آموزش مناسبتر، و کاهش زمان و وقت معلم و سهل و آسان شدن کار تدریس معلمان به نظر میرسد. همچنین ماتوگا - 2009 - 4 در پژوهشی »بررسی دورههای آنلاین دانشگاه در خودتنظیمی، هدفگرایی و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان متوسطه« این مطالعه تغییرات بین عوامل خودتنظیم و جهتگیری هدف از دانشجویان در این دوره آنلاین ثبت نام و رابطه بین این عوامل و دانش آموزان را نشان داد. به علاوه، گروویز و اودونقوی - 2009 - 5 در پژوهشی »انعکاس دانشآموزان در استفاده از سمینارهای آنلاین غیر همزمان« نتایج از توجیه استفاده از فنآوری پشتیبانی یادگیری - TSL - در آموزش عالی و ارائه سمینار آنلاین ناهمزمان خبر داد و از بازخورد به دست آمده دانشآموزان از طریق پرسشنامه کیفی، نتیجه میگیریم که سمینار آنلاین سهم مثبت در ساخته شده تجربه اکثر دانشآموزان شرکت کننده در یادگیری داشت و نسبت به مشارکت گسترده در طرح دلگرم بودند. در پژوهشی دیگر کمبل » - 2009 - 6استفاده دانشآموزان متوسطه از مهارتهای خودتنظیم در محیط مجلات آنلاین« نتایج گسترش ظرفیت دانشآموزان از درک خود به عنوان زبانآموزان از طریق تنظیم، نظارت و ارزیابی اهداف آموزشی را نشان داد.
آموزش خلاقیت یا روش ابداعانه یادگیری مشارکتی از روشهایی هستند که میتوانند بر خلاقیت افراد بیفزایند. همچنین روش یادگیری مشارکتی نیز به عنوان یکی از روشهای پرورش خلاقیت،گامهای مؤثر و مشخصی را ایجاد نموده است. آموزش تفکر خلاق از طریق روش مشارکتی با طراحی آموزشی الکترونیکی میتواند بر خلاقیت و افزایش توانایی حل مسئله اثرگذار باشد. میتوان مسئله اساسی این پژوهش را بدین گونه طراحی نمود: آیا روش تدریس مشارکتی از طریق محیط یادگیری الکترونیکی میتواند بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی کاربران تأثیر داشته باشد؟ به عبارت دیگر خلاقیت فراگیران متأثر از آموزش الکترونیکی روش یادگیری مشارکتی خواهد بود؟ و در نهایت، مقایسه دو روش مشارکتی و سخنرانی در محیط یادگیری الکترونیکی از نظر تأثیرگذاری بیشتر بر خلاقیت و پیشرفت درسی فراگیران بررسی خواهد شد.

روش پژوهش: این پژوهش جزء طرحهای شبه آزمایشی میباشد، که از طرح پیشآزمون و پسآزمون با دو گروه استفاده میشود. جامعه آماری، نمونه و روش نمونهگیری: جامعه آماری شامل کلیه دانشآموزان پسر دوم متوسطه هنرستان های فنی شهرستان اسلامآباد غرب در سال تحصیلی 1394-95 است. که تعداد کل آنها 215 نفر میباشند. روش نمونهگیری پژوهش مورد نظر نمونهگیری خوشه ای در دسترس میباشد تعداد کل نمونه انتخاب شده 30 نفر است. که به دو گروه 15 نفره تقسیم گردید
گروه آزمایش - n=15 - و گروه کنترل - n=15 - جایگزین شدند.
روش و ابزار اندازهگیری: