بخشی از مقاله
چکیده
جستجو و حفظ رابطه با نزدیکان، به ویژه همسر یک اصل مهم در تمام طول زندگی است . پژوهش حاضر جهت بررسی تاثیر زوجدرمانی مبتنی بر نظریهی دلبستگی بر رضایت وکیفیت زندگی زناشویی طراحی شد.دراین پژوهش نیمهتجربی از نوع پیش آزمون-پس آزمون، 20 زوج از مراجعهکنندگان به دانشجویان دانشگاه آزاد خمینی شهر به صورت تصادفی به دو گروه مساوی آزمون و شاهد تقسیم شدند.
ابتدا پرسشنامههای رضایت و کیفیت زندگی بهعنوان پیشآزمون در مورد دو گروه اجرا شد، سپس گروه آزمون 8 جلسه زوج درمانی بر اساس نظریهی دلبستگی را تجربه نمودند و دو هفته بعد از اتمام جلسات از دو گروه، پسآزمون به عمل آمد. می توان از طریق آموزش تغییر کیفیت زندگی به زوجین کمک کرد تا با اصلاح کیفیت زندگی خود باعث غنی سازی مشترک خود گردند
پس از دو ماه نیز آزمون پیگیری در مورد دو گروه انجام شد. برای تحلیل دادهها از نرمافزار SPSS نسخهی 13 و روشهای آمار توصیفی و تحلیل کوواریانس استفاده شد.زوجدرمانی مبتنی بر دلبستگی بر رضایت و کیفیت زندگی زناشویی ، را اصلاح میکند.
مقدمه
دلب ستگی بر ر ضایت 1و کیفیت زندگی زنا شویی2 به عنوان میزان ادراک زوج از اینکه شریک شان نیازها و تمایلات آنها را برآورده میکند تعریف می شود
اینگونه به نظر می رسد که آن بصورت مستقیم و غیر مستقیم با پایدار بودن واحد خانواده و کیفیت بهتر زندگی رابطه داشته باشد در حالیکه مشخص شده است نارضایتی از ازدواج منجر به استرس، اضطراب و حتی انحلال واحد خانواده می گردد
تحقیقات متعددی از این گزاره حمایت کرده اند که روابط ر ضایت بخش زوج، سلامت روانی و جسمانی آنها را بهبود می بخشد - فینی، 3. - 2002 یکی از اهداف ا صلی تحقیقات درباره روابط بین زوجین پیش بینی ر ضایت زنا شویی با م شخص کردن عواملی ا ست که بر کیفیت تعامل بین زوجین تأثیر می گذارد
مشخص شده ا ست که عوامل شخ صیتی گشوده بودن و وجدانی بودن - شاکلفرد و همکاران، - 2008، روان رنجورخویی - بارپی و لانگر، 2005، لنارت و نیر، - 2006، هویت ر سش یافته - پار سونزو همکاران ،4 - 2007، باورهای ارتباطی غیر منطقی - استاکرت و بورسیک، - 2003، نیاز به کنترل - بیسلی، - 2002، مهارتهای هیجانی - میرگاین و کوردوا، - 2007، وجود رگه خ صومت در یکی از زوجین - بارون و همکاران، - 2007، متغیرهای جمعیت شناختی از قبیل سن و میزان تح صیلات - جوز و آلفونز، - 2007، میزان درآمد - داکین و وامپلر، - 2008 و سبک دلبستگی - مایرز و لاندسبرگر، 2002؛ فینی، 2002؛ بانز، 2004؛ الکساندروف، کووان و کووان، - 2005 با رضایت و کیفیت زندگی زناشویی رابطه دارند.
از بین تمام حوزه های زندگی، شاید ازدواج و روابط خانوادگی پایدارترین چالشهای هیجانی هستند - میرگاین و کوردوا، - 2007، در نتیجه تعجب آور نیست که مطالعات نظری و تجربی گوناگونی عواملی که منجر به رضایت از رابطه های صمیمانه و نزدیک می گردد را مورد بررسی قر ار داده اند. کی از حیطه های بزرگ کیفیت زندگی، کیفیت زندگی زناشویی است، از مفاهیم بسیاری از قبیل تعهد برای کیفیت زناشویی به کار رفته است
در مورد معنای هر یک از این مفاهیم توافق وجود ندارد. علت آن به نبود یک نظریه ی واحد در مورد چیستی کیفیت زناشویی باز می گردد - گلن، 1990؛ به نقل از الیس، - 2004کُل. و اسپانیر - - 1979کیفیت زنا شویی را به عنوان موفقیت و عملکرد یک ازدواج تو صیف کرده اند -
لار سون و هولمان - 1994 - بیان کردند کیفیت زناشویی یک مفهوم پویا است زیرا ماهیت و کیفیت روابط میان افراد در خلال زمان تغییر می یابد که این مطلب امکان شناسایی عوامل تأثیرگذار بر کیفیت یک رابطه را فراهم می نماید. هرچند ممکن است که این قبیل روابط پیچیده بوده و حاوی تعاملات میان متغیرهای بسیار باشند.
دلبستگی به عنوان یکی از سازه های تحولی- شخ صیتی سهم بسزایی در شکل گیری الگوهای ارتباطی زوجین دارد. مطابق نظریه بالبی، انسان با یک سیستم روانی - زیستی به نام سیستم رفتار دلبستگی متولد میشود. این سیستم، ارزش انطباقی داشته و فرد را به حفظ نزدیکی و همجواری با افراد مهم زندگی که زوجین می تواند در موقعیتهای مهم نزدیک آنها بماند تا شانس او برای سازش یافتگی و بقا افزایش یابد
- سوق میدهد. هدف این سیستم در زوج درمانی ، دستیابی به یک احساس ایمنی و حمایت شدگی واقعی یا ادراک شده از تعامل نزدیک
و صمیمی با تصویر دلبستگی است - آینزورث، 1989؛ هازان و شیور، 1994؛ میکولینسر و شیور، . - 2005
از سوی دیگر، مشابهت از جمله عواملی است که جاذبه میان فردی را افزایش می دهد. رضایت زناشویی، شاخص ترین برونداد یک رابطه میان فردی حاکی از جذابیت ا ست که م شابهت در بروز آن تاثیرگذار ا ست. شباهت ها عواطف مثبت را بر می انگیزد، در حالی که برخی تفاوت ها عواطف منفی را بر می انگیزد.
از آنجا که سبک های دلبستگی در قالب بازنمایی های ذهنی، رفتارها را شکل می دهند، منبع تاثیرگذار غیرمستقیمی بر جاذبه بین فردی اند. مشابهت یکی از جنبه هایی است که می تواند برآمده از سبک های دلبستگی زوجین باشد. این عامل می تواند، ر ضایت زناشویی را تحت تاثیر قرار دهد که در این پژوهش تحت عنوان تجانس و عدم تجانس سبک دلبستگی زوج ها آزمون می شود.
بر این اساس طی پژوهش حاضر، فرضیه های زیر مورد آزمون قرار می گیرد:
-1 میزان رضایت زناشویی بسته به سبک دلبستگی هر یک از زوج ها متفاوت است.
-2 میزان رضایت زناشویی در زنان و مردان متفاوت است.
-3 تعامل جنسیت و سبک دلبستگی، میزان رضایت زناشویی را تحت تاثیر قرار میدهد.
-4 میزان رضایت زناشویی بر اساس نوع ترکیب دلبستگی زوجین، متفاوت است.
روش پژوهش
روش این پژوهش، نیمهتجربی بوده و از طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه شاهد استفاده شده است. جامعه ی آماری این پژوهش، زوجین مراجعه کننده به دانشجویان دانشگاه آزاد خمینی شهر در سال 1390 بودند. 15 زوج 20 - نفر - در گروه آزمون و 15 زوج 20 - نفر - در گروه شاهد به صورت تصادفی قرار گرفتند. در این پژوهش از دو پرسشنامه استفاده شد.
پرسشنامه ی رضایت زوجین :ابتدا با مطالعه ی متون مربوط به رضایت و کیفیت زندگی پیش نویس پرسشنامه ی رضایت و کیفیت زندگی تهیه شد که شامل 19 سئوال بود. 18 سئوال با طیف 4 گزینه ای - همیشه، گاهی اوقات، به ندرت، هیچ وقت - و نمرههای 1 تا 4 بود. سئوال 19 در طیف لیکرت - بسیار ناراضی، بی تفاوت، بسیار راضی - و از نمره ی 0 تا 10 بود. حداکثر نمره 82 و حداقل آن 18 بود.
نمرهی بالاتر، نشانگر رضایت و کیفیت زندگی بیشتر زوجین است. روایی محتوایی این پرسشنامه توسط پنج متخصص مشاوره و روان شناس در دانشکده ی علوم انسانی دانشگاه خمینی شهرتایید و برای تعیین پایایی از آلفای کرونباخ استفاده شد. این پرسشنامه بر روی 120 نفر 40 - زوج - اجرا و ضریب آلفای کرونباخ آن 0/83 به دست آمد.
پر س شنامه کیفیت زندگی : کیفیت زندگی عبارت ست از بردا شت هر شخص از و ضعیت سلامتی خود و میزان ر ضایت از این و ضع. سازمان بهداشت جهانی کیفیت زندگی را درک فرد از جایگاهش در زندگی در بافت سیستم فرهنگی و ارزشهایی که او در آنها زندگی میکند میداند که در ارتباط با هدفها، انتظارات، ا ستانداردها و نگرانیهای او ست. پر س شنامههای ب سیاری برای سنجش کیفیت زندگی ابداع شدهاند که معروف ترین آنها پرسشنامه کیفیت زندگی 36 سوالی - SF-36 - است .
پرسشنامه کیفیت زندگی 36 سوالی - SF-36 - دارای 36 سوال است و از 8 زیرمقیاس تشکیل شده است و هر زیرمقیاس متشکل از 2 الی 10 ماده است. هشت زیرمقیاس این پرسشنامه ع بارت ند از: عملکرد جسمی - - PF ، اختلال نقش ب خاطر سلا مت جسمی - - RP ، اختلال نقش ب خاطر سلا مت هی جانی - - RE ، انرژی/خستگی - - EF ، بهزیستی هیجانی - - EW ، کارکرد اجتماعی - - SF ، درد - P - و سلامت عمومی - GH - . همچنین از ادغام زیر مقیاس ها دو زیرمقیاس کلی با نام های سلامت جسمی و سلامت روانی به دست میآید. در این پرسشنامه نمره پایینتر نشان دهنده کیفیت زندگی پایینتر است و برعکس .
پرسشنامه سبک دلبستگی : این آزمون یک ابزار اندازه گیری خودگزارش دهی است که توسط هازان و شیور - - 1987 ساخته شده است. این آزمون برپایه این فرض است که مشابهت هایی از سبک های دلبستگی زوجین را می توان در روابط زناشویی نیز یافت.این ابزار اندازه گیری شامل سه جمله توصیفی از احساسات فرد درباره راحتی و نزدیکی و صمیمیت در روابط است. هر توصیف یکی از سه سبک دلبستگی را نشان می دهد. از پاسخ دهندگان خواسته می شود تا کاربرد پذیری هر یک از توصیف های سه گانه را در مورد خودشان روی یک مقیاس لیکرت - 7 درجه ای - نشان می دهند.
هم چنین آزمودنی ها بایستی یکی از توصیف ها را که بهتر از همه احساس آنها در روابط نزدیک و صمیمی توصیف می کند انتخاب کنند. بررسی های نشان داده است که ضریب پایایی با استفاده از روش بازآزمایی برای سئوال اول 0/93، برای سئوال دوم 0/89، برای سئوال سوم 0/92 و برای مقیاس دوم 0/95 2AAQ - - محا سبه گردید. میزان آلفای کرونباخ برابر 0/78 شده است که میزان بالایی است.
یافته ها
در این پژوهش، میانگین سن مردان گروه آزمون و شاهد به ترتیب 34/2 5/4 و 32/42 5/6 سال و میانگین سن زنان گروه آزمون و شاهد بهترتیب 26/2 4/6 و 25/4 4/3 سال بود. طول مدت ازدواج در زوجین گروه آزمون9/62 8/32 سال و در گروه شاهد 8/6 7/932 سال بود. هم چنین 60 در صد مردان گروه آزمون و 40 در صد مردان گروه شاهد دارای تح صیلات دیپلم و 40 در صد زنان گروه آزمون دارای تحصیلات زیر دیپلم و 46/3 درصد زنان گروه شاهد دارای تصیلات دیپلم بودند.
به منظور آزمون فرضیههای تحقیق از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد . در این روش، میانگین های پس آزمون پس از تعدیل نمرههای پیش آزمون مورد مقایسه قرار می گیرند. ابتدا آزمون لوین جهت بررسی مفروضهی یکسانی واریانسها محاسبه شد که نتایج حاصل یعنی پیشفرض تساوی واریانسهای نمرهها در دو گروه آزمون و شاهد در هر دو مرحله پس آزمون و پگیری تایید شد.
فرضیه ی اول: زوجدرمانی مبتنی بر نظریه ی دلبستگی رضایت زوجین دانشجویان دانشگاه خمینی شهر را افزایش میدهد. میانگین نمره ی کل گروه آزمون در مرحله ی پیش آزمون برابر با 55/30 و گروه شاهد برابر 53/06 است. در حالیکه در پس آزمون، میانگین کل نمرههای رضایت زندگی گروه آزمون 77/83 و درگروه شاهد، این میانگین معادل 53/40 است. در آزمون پیگیری، میانگین کل نمرات ر ضایت زندگی گروه آزمون 76/53 و در گروه شاهد، این میانگین معادل 52/40 ا ست. جدول - 2 - ن شان میدهد که در مقای سه با نمرات پیش آزمون، بین رضایت زندگی شرکت کنندگان در پس آزمون و پیگیری برحسب عضویت گروهی - دو گروه آزمون و شاهد - تفاوت معنی داری مشاهده میشود . - >P0/01 -
با توجه به نتایج، میزان این تاثیر 0/483 بوده است. بنا بر این زوجدرمانی مبتنی بر نظریه ی دلبستگی میزان رضایت زندگی شرکت کنندگان را در پس آزمون و پیگیری درگروه آزمون افزایش داده است.
