بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی با خودبیمارانگاری در دانشجویان پزشکی دانشگاه جندی شاپور بود. به همین منظور تعداد 100 دانشجوی پزشکی به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. همه شرکتکنندگان پرسشنامههای خودبیمارانگاری و ویژگیهای شخصیتی را تکمیل نمودند. نتایج نشان دادند که در دانشجویان پزشکی متغیرهای روانرنجورخویی - - P<0/002، توافقپذیری - - P<0/018 و وظیفه-شناسیP>0/207 با خودبیمارانگاری در سطح P <0/05 رابطه معنیدار دارند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای پیشبین 47/5 درصد از واریانس خودبیمارانگاری در دانشجویان پزشکی را تبیین میکند. از بین متغیرهای مستقل دو متغیر روانرنجورخویی و توافقپذیری پیشبین خودبیمارانگاری در دانشجویان پزشکی دانشگاه جندی شاپور اهواز میباشند.
واژه های کلیدی: خودبیمارانگاری، ویژگیهای شخصیتی، دانشجویان.
-1مقدمه
در جهان امروز بهداشت روان از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا در عصری زندگی میکنیم که به موازات پیشرفتهای تکنولوژیک، صنعتی، اقتصادی و اجتماعی، نابسامانیهای روانی و عصبی روز به روز در حال گسترش است و بسیاری از افراد از ناراحتیها و نابسامانیهای روانی به شدت رنج میبرند و نه تنها خود در عذاب هستند، بلکه خانواده و جامعه را نیز دچار مشکل میکنند .[5] یکی از اختلالهای روانی که میتواند بهداشت روان افراد را مورد حمله قرار دهد، خودبیمارانگاریٌ میباشد. در اختلال هیپوکندریا فرد نگران سلامت خود و ابتلا به اختلالات بدنی فرضی است که عمده شکایت این افراد در رابطه با بیماریهای بدنی است و شکایاتی که به الگوی مرضی منطقی محدود نمیشود؛ مثلاً ممکن است از نوعی ناراحتی و درد غیرعادی در ناحیه معده و سینه و سر و دستگاه تناسلی یا سایر قسمتهای بدن شکایت کند.
خصیصهی اصلی خودبیمارانگاری یک تابلوی بالینی است که اختلال برجسته آن تعبیر غیرواقعی علائم جسمی و حسهای طبیعی به عنوان علائم غیرطبیعی است که منجر به اشتغال ذهنی یا اعتقاد به ترس از یک بیماری شدید است .[6] بروز اختلال خودبیمارانگاری به عوامل مختلفی بستگی دارد و معمولاً ویژگیهای خلقی زمینه بروز این اختلال را فراهم میکند. افراد خودبیمارانگار،ویژگی روانشناختی خاصی دارند و به همهی امور حساس هستند. همین حساسیت به مرور زمان باعث ابتلای آنها به این اختلال میشود. نوع رفتار والدین با فرزندان تأثیر بسزایی در بروز اختلال خودبیمارانگاری دارد .[4]
خودبیمارانگاری مفهومی بسیار بحثانگیز دربارهی ذات و مدیریت مبتلایان به این اختلال است. مفهوم خودبیمارانگاری و تشخیصهای مربوط به آن از - DSM-5 - حذف شدهاند. در عوض دو مفهوم تشخیصی جدید به جای آن اضافه شدهاند: اختلال علائم جسمی و اختلال اضطراب بیمارگونه. سوابق حاکی از این است که اضطراب سلامت با یک یا دو تا از علائم جسمانی همراه است و این علائم به این صورت میباشند: "آزاردهنده" و "مخل کننده"، در حالی که بعدها مشخص شد که اختلال مذکور این علائم را ندارد .[14]باید دانست که شخصیت عبارت است از الگوی نسبتاٌ پایدار صفات، گرایشها یا ویژگیهایی که تا اندازهای به رفتار افراد دوام میبخشد.
به طور اختصاصیتر شخصیت، از صفات یا گرایشهایی تشکیل میشود که به تفاوتهای فردی در رفتار، ثبات رفتار در طول زمان و تداوم رفتار در موقعیتهای گوناگون میانجامد. این صفات میتواند منحصر به فرد باشند ولی الگوهای آنها در هر فرد تفاوت دارند. شخصیت بهعنوان مجموعهای از ویژگی-های نسبتاً پایداری که بر رفتار فرد تأثیر میگذارند تعریف شده است. هر چند درباره تعیین کنندههای شخصیت بحث وجود دارد، که این موضوع میتواند علتهای متعددی داشته باشد. شخصیت مجموعهای از ویژگیهای روانی است که در فرد به صورت پایدار وجود دارد و بر رفتار و تفکر وی اثرگذار است .[8]بر این مبنا هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی با خودبیمارانگاری در دانشجویان پزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز می باشد.
-2روش پژوهش، جامعه پژوهش، نمونه و روش نمونهگیری
در این پژوهش جامعه آماری شامل کلیهی دانشجویان پزشکی دانشگاه جندی شاپور اهواز بود. در این پژوهش نمونه آماری شامل 100 نفر 50 - نفر مرد و 50 نفر زن - دانشجوی پزشکی دانشگاه جندی شاپور اهواز بود که به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند.
-3ابزار پژوهش
پرسشنامه خودبیمارانگاری:
در پژوهش حاضر جهت سنجش خودبیمارانگاری از پرسشنامه خودبیمارانگاری ایوانز [11] استفاده شد. این پرسشنامه 36 ماده دارد. برخی از سوالات این پرسشنامه دارای 6 پاسخ - نمرهگذاری از 0 تا - 6، برخی دارای 5 - نمرهگذاری از 0 تا - 5، برخی دارای 4 - نمرهگذاری از 0 تا - 4، و برخی نیز دارای 2 پاسخ - نمرهگذاری از 0 تا - 1، میباشند که افراد مناسبترین گزینه را انتخاب میکنند. لازم به ذکر است که برخی سوالات به صورت مستقیم و برخی به صورت معکوس نمرهگذاری میشوند. افراد بر مبنای نمرهی کسب شده در گروههای سالم - 0-20 - ، مرزی - 21-30 - ، خفیف - 31-40 - ، متوسط - 41-60 - و شدید - بالای - 60 قرار میگیرند .[11]
طلایی، فیاضی بردبار، نصیرایی، ثمری، میر شجاعیان و رضایی اردانی [7] در پژوهش خود ضریب پایایی این پرسشنامه را از طریق روش آلفای کرونباخ 0/89 گزارش نمودهاند. علاوه بر این، جهت تعیین اعتبار آن از روش همبسته کردن پرسشنامه با برخی از آزمونهای سنجش خودبیمارانگاری مانند خرده مقیاس خودبیمارانگاری پرسشنامهی شخصیت چندوجهی مینهسوتا - MMPI - و چک لیست علامتی 90 سوالی - SCL-90 - استفاده کردهاند که همبستگی بالا با پرسشنامههای مذکور نشان از اعتبار بالای این پرسشنامه دارد. در پژوهش حاضر جهت سنجش ضریب پایایی این پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که برای دانشجویان پزشکی ضریب 0/735، برای دانشجویان غیرپزشکی ضریب 0/729 و برای کل آزمودنیها ضریب 0/797 به دست آمد.
پرسشنامه ویژگیهای شخصیتی:
در پژوهش حاضر جهت سنجش ویژگیهای شخصیتی از فرم کوتاه شده پرسشنامه شخصیتی نئو NEO-FFI ساخته شده توسط کاستا و مککری [10] استفاده شد. این پرسشنامه 60 ماده دارد و پنج ویژگی روان-رنجورخویی، برونگرایی، توافقپذیری، باز بودن به تجربه و وظیفهشناسی را مورد سنجش قرار میدهد که برای هر یک از ابعاد 12 ماده در نظر گرفته شده است. همچنین پاسخهای این پرسشنامه براساس لیکرت پنج درجهای از - 1برای کاملاً مخالفم - تا - 5برای کاملاً موافقم - نمرهگذاری میشوند. چافمن، دوبرستن، سارنس و لیسن - 2007 - ضرایب آلفای کرونباخ پنج عامل را در 486 نفر از افراد بزرگسال به ترتیب 0/86، 0/77، 0/73، 0/68 و 0/81 و همچنین بکر - 2006 - ضرایب آلفای کرونباخ پنج عامل را بر روی 206 مرد را به ترتیب 0/86، 0/76، 0/71 و 0/77 و 0/84 گزارش نمودهاند.
در پژوهش حاضر جهت سنجش ضریب پایایی این پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که برای ویژگی روانرنجورخویی، برونگرایی، باز بودن به تجربه، توافقجویی و وظیفه-شناسی، در دانشجویان پزشکی به ترتیب ضرایب 0/749، 0/767، 0/759، 0/739 و 0/747، در دانشجویان غیرپزشکی به ترتیب ضرایب 0/807، 0/750، 0/869، 0/724 و 0/711، و برای کل آزمودنیها به ترتیب ضرایب 0/790، 0/758، 0/846، 0/735 و 0/729 به دست آمد.
