بخشی از مقاله
چکیده
هدف ازپژوهش حاضر تاثیرسرمایه ی اجتماعی برتحول سازمانی درفرمانداری های جنوب استان آذربایجان غربی - می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف، درگروه تحقیقهای کاربردی و برحسب نحوه گردآوری داده ها، تحقیق حاضر از نوع توصیفی و برحسب چگونگی اجرا در قالب تحقیقات پیمایشی قرار دارد. جامعه آماری تحقیق شامل کارکنان فرمانداری های جنوب استان آذربایجان غربی می باشد، که تعداد کل کارکنان 230 نفر بوده که از این تعداد 144 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده است،
در این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات و داده ها از پرسشنامه استاندارد جان گارتر و پیتر دراکر - سرمایه اجتماعی - و پرسشنامه استاندارد اونق - سرمایه اجتماعی - ، که شامل 71 سوال بوده که روایی مناسبی داشته و پایایی آن نیز - ضریب آلفا کرونباخ - 0/938 بدست آمد که نشان دهنده قابلیت اعتماد نسبتا مناسب پرسشنامه است.
جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارSPSS استفاده شده است که با اطلاعات حاصل از پرسشنامه به بررسی آمار توصیفی و آمار استنباطی داده پرداخته شد.نتایج بررسی در این تحقیق نشان داد که متغیر تعهد با 0/480 و متغیر ارزشها با ضریب استاندارد شده 0/305 به ترتیب بیشترین و کمترین اثرگذاری را بر تحول سازمانی داشتهاند.
مقدمه
توسعه روند جهانیشدن و ادغام پذیری مرزهای جغرافیایی، اقتصادی و فرهنگی و همچنین وجود مسائلی چون بیکاری، فقر، عدم انسجام و مواردی مانند آن، سردرگمی را در اکثر کشورهای جهان پدید آورده است. بهبیاندیگر، جهان امروز در معرض بزرگترین تحولات تاریخ بشر قرار دارد؛ دگرگونیهایی که فرصت هنجاری شدن و انطباق باشرایط جدی درا محدود کرده و دربسیاری از موارد، امکان تصمیمگیری مناسب را فراهم نمیآورد
همچنین رشد سریع جمعیت، دگرگونی ساختار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، بیتناسبی عمیق بین توسعه فنی و فرهنگی و بهعبارتدیگر، توسعه ناموزون در ایران معاصر موجب شکلگیری صور نامنظم و بیقاعدگیهایی گردیده که پیآمد آن رشد نابهنجاریها و انحرافات در شهرهاست
شتاب چنین دگرگونیهایی درکشورهای درحال توسعه بهطور سرنوشت سازی بر شکلگیری و تشدید مشکلات اجتماعی افراد جامعه، بهخصوص جوانان تأثیر گذاشته است. مفهوم سرمایه برای اولین بار بهطور رسمی بهنوعی درکارهای مارکس و درمفاهیمی چون ارزش افزوده متجلی گردید.
سالیان متمادی طول کشید تا تعبیر و تفسیرهای انسانیتری ازاینگونه مفاهیم پدید آمد؛ بهنحویکه بهضرورت موضوع، نقش سرمایه و انواع آن در آموزش نیز به تصویر کشیده شد. از انواع سرمایهها میتوان به سرمایه مالی، سرمایه فرهنگی، سرمایه انسانی،سرمایه زبانی وسرمایه اجتماعی اشاره کرد
مبانی نظری
سرمایه اجتماعی واژهای است که درسال های اخیر وارد حوزه علوم اجتماعی و اقتصاد گردیده و از این منظر دریچه تازهای را در تحلیل و علتیابی مسائل اجتماعی و اقتصاد گشوده است. در این زمینه مطالعات وسیعی توسط صاحبنظران و دانشمندان این علوم صورت گرفته است و نظریهپردازانی همچون بوردیو، پانتام، کلمن، فوکویاما، لین، جاکوب، گلن لوری، بن پرات و بیکر تعاریف متعددی از سرمایه اجتماعی ارائه کردهاند .
سرمایه اجتماعی به ارتباطات و مشارکت اعضای یک سازمان توجه دارد و میتواند بهعنوان ابزاری برای رسیدن به سرمایههای اقتصادی باشد. بر اساس تعریف بوردیو، سرمایه اجتماعی مجموعه منابع واقعی یا مجازی است که بهواسطه مزیت پایدار شبکهها و روابط سازمانی مستحکمشده و شناخت و آگاهیهای متقابل، در افراد یا گروهها شکل میگیرد. ازنظر بوردیو، سرمایه اجتماعی عبارت است از مجموع منابع فیزیکی یا غیر فیزیکی در دسترس فرد یا گروهی که دارای شبکهسبتاًن بادوامی از ارتباطات نهادینهشده هستند.
بهبیاندیگر، سرمایه اجتماعی برای بوردیو آن بستر فرهنگی ناشی از ساخت اجتماعی است که در ارتباط مستقیم با عادات افراد و میدان فرهنگی ناشی از کنشهای اجتماعی، سازمانیافته و صورتبندی میشود. مفهوم سرمایه اجتماعی به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه بهعنوان منبعی باارزش اشاره میکندکه با حل هنجارها واعتماد متقابل موجب تحقق اهداف اعضا میشود
جیمز کلمن، جامعهشناس آمریکایی، برای تعریف سرمایه اجتماعی از نقش و کارکرد آن کمک گرفت و تعریفی کارکردی از سرمایه اجتماعی ارائه داد. بر این اساس، »سرمایه اجتماعی شیء واحدی نیست، بلکه انواع چیزهای گوناگونی است که دو ویژگی مشترک دارند: همه آنها شامل جنبهای از یک ساخت اجتماعی است و کنشهای معین افرادی را که در درون ساختار هستند، تسهیل میکنند.
سرمایه اجتماعی مانند شکلهای دیگر سرمایه است و دستیابی به هدفهای معینی را که در نبود آن دستیافتنی نخواهد بود، امکانپذیر میسازد در کنار بوردیو و کلمن، رابرت پاتنام، جامعهشناس ایتالیایی، از معدود افرادی است که تمامی نیروی خود را روی مفهوم سرمایه اجتماعی متمرکز کرده و پژوهشهای بنیادینی برای سنجش و کاربردهای این واژه به انجام رسانده است
پاتنام، سرمایه اجتماعی را مجموعهای از مفاهیم، مانند اعتماد، هنجارها و شبکهها میداند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و درنهایت، منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد. ازنظر وی، اعتماد و ارتباط متقابل اعضاء، در شبکه، بهعنوان منابعی هستند که در کنشهای اعضای جامعه موجود است. پاتنام، سرمایه اجتماعی را بهعنوان وسیلهای برای رسیدن به توسعه سیاسی و اجتماعی در نظامهای سیاسی میداند .
به اعتقاد او، سرمایه اجتماعی، وجوه گوناگون سازمان اجتماعی، نظیر اعتماد، هنجار و شبکهها را شامل میشود که با تسهیل اقدامات از طریق آنها، کارایی جامعه بهبود مییابد. بنابراین ازنظر وی، اعتماد یکی از عناصر اصلی سرمایه اجتماعی بوده که عامل تسهیل همکاریها است؛ و شبکههای اجتماعی نیز عامل گسترش اعتماد میباشد. گزاره اصلی سرمایه اجتماعی این است که شبکههای روابط منبعی باارزش برای هدایت و اداره امور اجتماعی و خلق مزیت رقابتیاند
مزایای متعدد و زیادی را میتوان برای سرمایه اجتماعی برشمرد؛ مزیت اصلی و عمده سرمایه اجتماعی در اختیار گذاشتن اطلاعات زیادی با هزینه پایین و زمان اندک برای بازیگرانی است که نقش اصلی را در سرمایه اجتماعی ایفا میکنند. سرمایه اجتماعی علاوه بر در اختیار قرار دادن سرمایه زمینههای تحلیل و ارزیابی آن را نیز فراهم مینماید.
به عنوان مثال، کلمن نشان داد که پیوند های موجود در شبکه، محور تئوری سرمایه اجتماعی، امکان ارزیابی اطلاعات مربوط به فرصتهای شغلی را به اعضا میدهد و آنها را در انتخاب شغل موردنظر کمک میکند.شبکههای میان سازمانی که حاصل کار اجتماعی است مزایای مختلفی را برای سازمان دارد که ازجمله کسب مهارتها و دانش جدید از سوی اعضای شبکههای مزیتی است که میتواند در سازمانهای چند بخش کاربرد داشته باشد.
تحقیقات دیگری نشان داد که شرکتهای چندملیتی برای تبادل اطلاعات و تسریع در جریان ارتباطات میتوانند از این تئوری استفاده برند
کسب قدرت و نفوذ از مزایای دیگر سرمایه اجتماعی است.کلمن برنوشتههای خود اشاره به واژه "کلوپ نمایندگان مجلس"دارد که درواقع منظور بحث" قدرت" است برخی نمایندگان قدرت بیشتری نسبت به نمایندگان دیگر دارند چراکه آنها تعهدات متفاوت با سایر نمایندگان برای خود ایجاد کردهاند وازاعتبار این تعهدات برای مشروعیت بخشیدن به رفتار خود استفاده میکنند.یک چنین قدرتی به بازیگر اصلی - سرمایه اجتماعی - اجازه میدهد تا به اهداف خود دست یابد.مزیت دیگر سرمایه اجتماعی ایجاد "یکپارچگی"درمیان اعضا است. هنجارها و باورهای محکم موجب ایجاد شبکه اجتماعی قوی میشود که دربرگیرنده آدابورسوم و قوانین خاصی است و این هنجار جایگزینی کنترلهای رسمی میشود.
در این رابطه اُچی - 1980 - چنین استدلال میکند که سازمانهای قبیلهای با هنجارهای مشترک قوی از هزینههای اندک نظارت بهرهمند بوده و تعهد بالایی را در اختیاردارند که درواقع همان سرمایه اجتماعی است
علاوه بر مزایای فوق بهکارگیری سرمایه اجتماعی در سطح سازمان دارای مزایایی مانند ایجاد سازمان کاری و تیمهای منعطف، ارائه سازوکارهای مفید برای بهبود مدیریت عملکرد گروهی، زمینهسازی برای توسعه سرمایههای غیرمادی در سازمان نسبت به مصلحت عامه است
تغییر و تحول در سازمان یکی از مسائل عمدهای است که بر کارکنان و نقشها تأثیر داشته و فکر آنها را مشغول میکند و در برابر آن واکنشهایی را با توجه به فکر و نگرش خود نسبت به تغییر نشان میدهند و این رابطه ، رابطهای است دوطرفه. در بعضی مواقع تغییر و تحول آنچنان فراگیر و زیاد است که کارکنان چارهای جز تغییر در نگرش جهت سازگار نمودن خود با تغییرات انجامشده ندارند. سازمانها در زمان کنونی بهصورت فرایندهای محیطی پویا، با تغییر روبرو هستند و مجبور شدهاند که خود را با عوامل محیطی سازگار کنند.
برای مثال تقرباًی هر سازمانی باید خود را با محیط متشکل از فرهنگهای گوناگون سازگار کند.آنچه شرکتهای هزاره سوم را از گذشته متفاوت خواهد کرد.این است که چطور مدیران، مسئولیتهای رهبری تحولگرا را انجام میدهند .مدیران ارشد باید روی رفتار ذینفعان سازمانی بهویژه افراد درون سازمان تأثیر بگذارند، یعنی مثل یک مربی عمل کنند. برای ایجاد تحول در هر سازمان نیاز به یک رهبری تحولآفرین میباشد بدون وجود یک رهبر تحولآفرین ایجاد تحول در سازمانها مقدور نمیباشد. یک رهبر تحولگرای مؤثر باید بداند که رسیدن به موفقیت از طریق همکاری اعضای گروه امکانپذیر است
ساختار اداری به دلیل ارتباط تنگاتنگ با سایر ساختارها و نیز تأثیرگذاری آن از اهمیت ویژهای برخوردار بوده بهطوریکه تحول در آن اساس تحولات دیگر میگردد. لذا تشکیل ارگانی که مسؤولیت این تحولات را به عهده گرفته و آن را به سرمنزل مقصود برساند، بسیار ضروری مینمود. شورای عالی اداری بر اساس مصوبه شماره 1/12/2056 مورخ 1377/2/19 ساختار، اعضاء و وظایف و اختیارات ستاد برنامهریزی تحول اداری کشور را تعیین و ابلاغ نمود. انجام برنامههای فرهنگسازی و ایجاد زمینههای ذهنی برای تحقق تحول اداری نظیر برگزاری سمینارهای تخصصی آموزش، میزگردهای تخصصی و تولید برنامههای سمعی و بصری و غیره. هیئتوزیران در جلسه مورخ 1381/1/18 پس از استماع گزارش سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور در مورد برنامه تحول اداری با 7 برنامه اصلی ایجاد تحول در نظام اداری موافقت نمود
در زمان حاضر بایستی، مقوله » مدیریت تحول« را بهدرستی»مقوله« اصلی مدیریت بهحساب آورد. هر بخش از فعالیتهای سازمانی را که در نظر بگیریم بدون استثناء بهنوعی با مدیریت تحول سروکار دارد و تغییر در تاروپود آن سرشته شده است
تغییر و تحول سازمانی فرآیندی است که در آن سازمانها جهت کسب اثربخشی بیشتر از وضعیت کنونی خود به سمت وضعیت مطلوب آینده حرکت میکنند. هدف تغییر، یافتن روشهای توسعهیافته جدیدی برای استفاده بهینه از منابع و سرمایه است که از رهگذر آن بتوان پتانسیل سازمان را در جهت خلق ارزش و افزایش عملکرد بالا برد
