بخشی از مقاله
چکیده
در حال حاضر ایجاد فضای رقابتی، توانمندسازی و افزایش کارایی و بهره وری در اقتصاد، الزامی ترین بستر لازم برای به دست آوردن موقعیت مناسب و موفقیت در اقتصاد جهانی را تشکیل داده است. با توجه به سهم بالای اشتغال بخش کشاورزی در کل اقتصاد و تامین امنیت غذایی کشور، افزایش ارزش افزوده این بخش اهمیت فراوانی دارد. در این تحقیق ما به دنبال میزان و نحوه تاثیرگذاری شاخص رقابت پذیری بر ارزش افزوده بخش کشاورزی تعدادی از کشورهای منتخب هستیم تا با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق، راهکارها و پیشنهاداتی برای بهبود قدرت رقابتی اقتصاد و رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی در اقتصاد کشورمان ارائه کنیم.
داده ها از سال2003 تا 2011 می باشند و برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش داده های تابلویی استفاده شده است.نتایج تحقیق نشان می دهد که ضریب متغیر شاخص رقابت پذیری مثبت هست، این بدان مفهوم است که شاخص رقابت پذیری بر خلاف مدل ترکیبی و اثر تصادفی، در مدل اثرات ثابت اثرگذاری مثبتی بر ارزش افزوده بخش کشاورزی دارد. یعنی اگر قدرت رقابتی در یک اقتصاد افزایش یابد، می تواند منجر به رشد بخش بخش کشاورزی و افزایش ارزش افزوده این بخش شود. بنابراین پیشنهاد می شود از طریق افزایش بهره وری اقتصاد، کارایی بخش کشاورزی را افزایش داد و فعالیت های تولیدی و ارزش افزوده این بخش را رونق و افزایش داد.
واژگان کلیدی: شاخص رقابت پذیری، بهره وری و کارایی، ارزش افزوده بخش کشاورزی،بازار های جهانی
مقدمه
بخش کشاورزی معمولاً مهمترین بخش اقتصادی کشورهای در حال رشد است زیرا در قالب این کشورها رسالت تولید و تهیه مواد غذایی کشور و اندوختن بخش بزرگی از ذخایر ارزی کشور یکسره بعهده این بخش میباشند. بنابراین با توجه به اینکه این بخش در برگیرنده توده عظیمی از نیروهای انسانی میباشد،پیشرفت بخش کشاورزی را باید یکی از اهداف بزرگ اقتصادی اجتماعی درنظر گرفت.
نکته مهمی که باید به آن توجه شود این است که در دنیای امروز شرکت ها، بخشهای اقتصادی و به طورکلی هیچ کشوری نمی تواند بدون درنظرگرفتن عامل رقابت به فعالیت خوددر زمینه بین الملل ادامه دهد. کشورها وبخش های اقتصادی ازجمله بخش کشاورزی باید اهمیت رقابت را درک کنند ودر آن مهارت یابند.گسترش بازارهای جهانی و ارتباط روزافزون بین کشورهای مختلف باعث شده است که محیط تجاری بسیاری از فعالیت های اقتصادی با تغییر و تحولات زیادی روبه رو شودو این همان مفهومی است که با فرآیند جهانی شدن اقتصاد ارتباط تنگاتنگ دارد.
در این شرایط مفاهیم رقابت و قدرت رقابت پذیری از اهمیت بسزایی برخوردار است به گونه ای که در دوران حاضر ایجاد فضای رقابتی و توانمندسازی بنگاه های تولیدی الزامی ترین بستر تعامل با اقتصاد جهانی را تشکیل داده. اقتصاد ایران در شرایطی قرار دارد که پس از چندین دهه نگاه درون گرا و استفاده از استراتژی جایگزینی واردات در توسعه اقتصادی مدتی است که رویکرد توسعه صادرات و تعامل بیشتر با اقتصاد جهانی را در پیش گرفته است .
این امر اهمیت رقابت پذیری اقتصاد ملی را بیش از پیش نمایان می سازد واضح و مبرهن است که یکی از دلایل عدم موفقیت صادرکنندگان ایرانی در صحنه رقابت جهانی پایین بودن قدرت رقابت پذیری آنهاست. باتوجه به اینکه نهاده های تولید محصولات کشاورزی ازجمله نیروی کار و زمین به حالت اشباع درآمده است در چنین شرایطی افزایش بهره وری برای تولیدکاراتر و افزایش رقابت پذیری این محصولات دربازارهای جهانی بسیارمهم و بااهمیت تلقی می شود وباید مورد تاکید قرارگیرد.
طرح مساله وضرورت تحقیق
کشاورزی این قابلیت را دارد تا در پویایی توسعه پایدار یک کشور نقش بسیار مهمی ایفا نماید. این بخش در روند توسعه پایدار به دلیل تولید بخش مهمی از درآمد ملی و در برداشتن قسمت عمدهای از نیروی کار و سرمایه موجود در اقتصاد، نقش اساسی در جریان رشد و توسعه دارد. تولید بیشتر در بخش کشاورزی علاوه بر صرفه جویی ارزی ، توسعه سایر بخشهای اقتصادی را در پی خواهد داشت.
درجه کاربرینسبتاً بالای بخش کشاورزی در مقایسه با بخش های صنعت و معدن و بنابراین توان اشتغال زایی، امکان کسب درآمد ارزی از طریق صادرات و همچنین صرفه جویی در مصارف ارزی درخصوص کاهش واردات محصولات کشاورزی از طریق افزایش تولیدات داخلی، استراتژیک بودن برخی محصولات این بخش، فراهم آوری برخی داده های مورد نیاز به ویژهبرای بخش های صنعت و خدمات - و نیز بازاری برای ستاده سایر بخش ها از جمله دلایل اهمیت رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی در اقتصاد ملی میباشند.
پیشینه تحقیق
در حال حاضر، رقابت پذیری یک موضوع محوری در ادبیات جهانی شدن تلقی می شودو از آن به عنوان وسیله ای جهت دستیابی به رشد اقتصادی مطلوب و توسعه پایدار و مشارکت در عرصه بین الملل یاد می شود .درمورد رقابت پذیری محصولات تولیدشده و بخش های اقتصادی مختلف تحقیقات زیادی انجام شده است که به اختصار به بعضی از آنها در زیر اشاره می کنیم:مقاله ای باعنوان بررسی رابطه صادرات کالاهای کشاورزی و رشد بخش کشاورزی در ایران، تاثیر صادرات محصولات کشاورزی بر رشد بخش کشاورزی ایران را مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از این تحقیق، تاثیر مثبت شاخص صادرات کشاورزی را بر شاخص ارزش افزوده این بخش نشان داد.
مقاله ای با عنوان بررسی تاثیر هزینه های دولت بر ارزش افزوده بخش کشاورزی، به بررسی تاثیر هزینه های دولت بر ارزش افزوده بخش کشاورزی پرداختند.آنها به این نتیجه رسیدند که موثرترین متغییر تاثیر گذار بر ارزش افزوده بخش کشاورزی، هزینه های تحقیقات و آموزش دولت در این بخش است و بعد از آن هزینه های عمرانی دولت قرار دارد. هزینه های جاری دولت و یارانه های پرداختی دولت به تولید کنندگان این بخش از لحاظ آماری تاثیر معنی داری بر ارزش افزوده، بخش کشاورزی ندارد.
در تحقیقی با عنوان بررسی تاثیر آزادسازی تجاری بر کشاورزی ایران، رابطه میان ارزش افزوده بخش کشاورزی و متغیرهای تاثیرگذار بر آن را با تاکید بر شاخص آزادی تجاری در ایران، مورد بررسی قرار دادند. نتایج بدست آمده از تحقیقشان نشان از وجود رابطه بلند مدت و هم جمعی میان متغیرهای تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و صادرات بخش کشاورزی با ارزش افزوده این بخش داشته است. تحقیقی با عنوان اندازه گیری درجه رقابتپذیری بینالمللی صادرات بین شرکای تجاری منتخب ایران، به دنبال اندازهگیری درجه رقابتپذیری صادرات شرکای تجاری منتخب ایران درفاصله سال های 74 تا 82 بودند.
تحقیقش باعنوان آزادسازی تجاری و رقابت پذیری بین المللی در ایران، به دنبال این بود که با استفاده از مدل تعادل عمومی قابل محاسبه - CGE - به بررسی اثر آزاد سازی تجاری در ایران، از طریق کاهش تدریجی و حذف کامل تعرفه ها و یارانه های پرداختی به بخش های مختلف،برقدرت رقابت پذیری بین المللی این بخش هابپردازد. نتایج به دست آمده ازاین مطالعه حاکی ازآن بود که آزادسازی تجاری حداقل در کوتاه مدت قدرت رقابت پذیری بین المللی بخش ها راتحت تاثیر چندانی قرارنمی دهد.
