بخشی از مقاله
چکیده
هدف از نگارش این مقاله بررسی تاثیر شبکه های اجتماعی در روابط اعضای خانواده بویژه فرزندان می باشد. یکی از بزرگترین مسائل اجتماعی که جوامع امروزی به آن مبتلا هستند، ضعف بنیاد خانواده است. از آنجایی که مشکلات خانوادهها بهصورت ناهنجاریهای اجتماعی بروز میکند، خانواده و سلامت آن از اهمیت فوقالعادهای برخوردار هستند. آماده کردن فرزندان برای پذیرش مسئولیتهای اجتماعی یکی از وظایف مهم و اساسی خانوادهها به شمار میرود. جوانان باید بتوانند بهویژه برای زندگی مشترک آماده شوند و سعی نمایند روابط خود را با پیرامونشان در حد متعارف و قابلقبولی تنظیم نمایند. روش این پژوهش و ابزار آن توصیفی از نوع مروری است که به شیوه کتابخانه ای و با استفاده از منابع پیشین انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه ی والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می باشد چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می آید.
واژکان کلیدی: تاثیر، شبکه های اجتماعی، روابط، اعضای خانواده
-1 مقدمه
امروزه با گسترش کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در زندگی روزمره، شاهد شکلگیری نسل جدیدی از ابزارهای اینترنتی هستیم که امکانات بیشتری را برای روابط متقابل، مذاکره، گفتگو و به طور کلی، ارتباط دو سویه فراهم آورده است. وب 2، ناظر به شکلگیری اینترنت محاورهای است که امکان برقراری ارتباطات چندسویه میان کاربران شبکه جهانی اینترنت را فراهم ساخته است. در حالی که وب 1 امکان استفاده افراد از منابع عظیم اطلاعاتی را از طریق شبکه جهانی اینترنت و ارسال و دریافت ایمیل فراهم میکرد، وب 2 بر مبنای محاوره دائمی میان کاربران اینترنت شکل گرفت.شبکههای اجتماعی اینترنتی، به عنوان مهمترین مصادیق این امر، به محلی برای حضور اقشار مختلف جامعه بهویژه جوانان و مکان تبادل آرا و افکار و تأمین نیازهای متناسب با زندگی اجتماعی ایشان تبدیل شدهاند.
شبکههای اجتماعی اینترنتی علاوه بر اینکه مرجع تأمین بسیاری از نیازهای فرهنگی و اجتماعی اعضای خود هستند، این امکان را برای اعضا فراهم میکنند که همزمان با انجام سایر فعالیتهای اجتماعی از طریق رایانه یا تلفن همراه، فعالیت خود را در این جوامع مجازی نیز پیگیری کنند. صدیق بنای معتقد است، شبکه های اجتماعی4 امروزه بیشتر برای نامیدن پایگاههای اینترنتی به کار میرود که افراد با عضویت در آنها امکان دستیابی به اطلاعات سایر اعضا، آشنایی با علایق آنها، به اشتراکگذاری تولیدات متنی، صوتی و تصویری و نیز تشکیل گروههایی بر اساس علایق مشترک با برخی از دیگر اعضای پایگاه را پیدا میکنند - صدیق بنای، . - 1387
بنابراین، جذابیت شبکههای اجتماعی اینترنتی از یک سو و سهولت فعالیت در این دسته از جوامع از سوی دیگر، سبب میشود تا رابطه میان عضویت و حضور در شبکههای اجتماعی اینترنتی و تغییرات مربوط جوانان به سبک زندگی عضو، به عنوان یک پرسش جدی برای پژوهشگران عرصه فرهنگ و ارتباطات مطرح شود.گسترش فناوری و ورود انواع وسایل ارتباط جمعی در میان خانواده ها، ارزش های اجتماعی آنان را تحت تأثیر قرار داده و موجب تغییراتی در رفتار و گفتمان نسل جوان شده است؛ از جمله مهمترین این فناوری ها دسترسی آسان به اینترنت است که علاوه بر داشتن نقاط قوت، از ضعف هایی نیز برخوردار است.
خانواده، خشت بنای جامعه، کانون اصلی حفظ سنت ها، هنجارها و ارز ش های اجتماعی است؛ همچنین، شالوده ی استوار پیوندهای اجتماعی، روابط خویشاوندی و کانونی برای بروز و ظهور عواطف انسانی به شمار می رود.ارزش های اجتماعی از اساسی ترین عناصر نظام اجتماعی می باشند که از را ه های کنترل یا هدایت آنها می توان جامعه را به زوال کشاند یا به تعالی رساند - کفاشی، . - 1388خانواده چیزی بیشتر از مجموعه ی افرادی است که در یک فضای فیزیکی و روان شناختی با هم مشارکت دارند. امروزه، خانواده در اشکال گوناگون دیده می شود که هر کدام یک سیستم اجتماعی-فرهنگی تلقی می شوند. در داخل چنین سیستمی، افراد به وسیله ی حلقه های عاطفی قدرتمند، بادوام و متقابل به یکدیگر گره خورده اند - نظری و نوابی نژاد، . - 1384 خانواده در تمام فرهنگ ها کانون شکل گیری هویت فرد است.
هیچ فردی جدا از خانواده اش قابل تعریف نیست و خانواده رکن اصلی سازنده ی فرد و شخصیت اوست - ثنایی، . - 1379 کانون مقدس خانواده بهترین مکان برای تربیت جسم و روان است - فراست، . - 1381خانواده یک سیستم تلقی می شود که حداقل از یک زن و مرد تشکیل می شود. این دو، نقش خود را به عنوان زن و شوهر در قبال یکدیگر ایفا می کنند. در صورتی که در خانواده فرزندانی هم وجود داشته باشند، این سیستم بزرگتر و پیچیده تر شده و نقش های دیگری همچون نقش والدینی نیز به نقش های گذشته اضافه می شود. به زعم نظری و نوابی نژاد خانواده چیزی بیشتر از مجموعه ی افرادی است که در یک فضای فیزیکی و روان شناختی با هم مشارکت دارند. امروزه، خانواده در اشکال گوناگون دیده می شود که هر کدام یک سیستم اجتماعی – فرهنگی تلقی می شوند. در داخل چنین سیستمی، افراد به وسیله ی حلقه های عاطفی قدرتمند، بادوام و متقابل به یکدیگر گره خورده اند.
ورود به این سیستم سازمان دهی شده از طریق ازدواج یا تولد صورت می گیرد.تعاریف فوق نشان دهنده ی اهمیت فوق العاده ی این بنیان کوچک اجتماعی و تأثیر آن در تمامی شئون زندگی افراد به ویژه فرزندان است؛ اما همانطوری که گفته شد این سیستم نیز مانند هر سیستم دیگری دستخوش حوادث تلخی می شود و همیشه در امان و به دور از تهدید نیست. مفهوم خانواده در کشور ما از معنایی وسیع تر برخوردار است، زیرا صمیمیتی که در خانواده ی ایرانی حاکم است در خانواده های بسیاری از کشورها از جمله غرب دیده نمی شود. امروزه، شیوه های ضربه زدن به فرهنگ و هویت ملی یک کشور تغییر یافته و دشمنان سعی می کنند از طریق جنگ نرم افزاری به فروپاشی بنیان خانواده و آرا و عقاید جوانان آن مرز و بوم نایل آیند.
در دنیای ماشینی و شهری امروز که والدین فرصت چندانی برای صرف وقت با فرزندانشان ندارند و از طرف دیگر تک فرزندی بودن خانواده ها، والدین ساده ترین راه را برای سرگرم نمودن فرزندانشان انتخاب می نمایند؛ بدین صورت که ابزارهایی همچون تلفن همراه، لپ تاپ، رایانه ی شخصی و اینترنت را در اختیار فرزند دلبندشان قرار می دهند تا او در اتاق خود به کار با آنها مشغول شود؛ حال آن که فرزند تنها از نظر فیزیکی در محیط امن خانه به سر می برد، ولی در عمل از طریق این وسایل به ویژه اینترنت به دنیایی به مراتب بزرگ تر از محیط پیرامونش قدم می نهد و با چیزهایی مواجه می شود که بسیاری از پدران و مادران از وجود آنها آگاه نیستند. همچنین خانواده ها باید عواملی را که موجب پیدایش، شکل گیری و تقویت ارزش ها و ارتباطات خانواده و جامعه می شوند، بشناسند - کفاشی، . - 1389
بنابراین می توان گفت که امروزه استفاده های نادرست از شبکه های مجازی به عنوان یک مشکل بزرگ است که بر روی روابط بین اعضای خانواده ها تاثیر می گذارد.
-2 مفهوم شبکه های اجتماعی
شبکه های اجتماعی مفهوم جدیدی نیستند. انسانها از قرنها پیش که گرد آتش مینشستند و برای یکدیگر داستان میگفتند در حال تشکیل شبکه های اجتماعی بودند. اما چیزی که باعث شده است امروز، شبکه های اجتماعی بیشتر از همیشه مورد توجه قرار بگیرند، به وجود آمدن ابزارهای دیجیتال و کمک آنها به توسعه شبکه های اجتماعی بوده است.برخی صاحب نظران به جای استفاده از واژه ی رسانه های اجتماعی با توجه به کارکرد شبک های این دسته از رسانه ها، استفاده از واژه شبکه های اجتماعی را ترجیح می دهند. هلن صدیق بنای معتقد است هرچند شبکه های اجتماعی5 واژه ای است که برای نامیدن گروهی از افراد که در میان خود دارای ارتباطات وسیع تر و مستمر هستند و یک حلقه منسجم ارتباطاتی را تشکیل می دهند، به کار می رود، اما این واژه امروزهعمدتاً برای نامیدن پایگا ههای اینترنتی به کار می رود که افراد با عضویت در آن امکان دستیابی به اطلاعات سایر اعضا، آشنایی با علایق آ نها، به اشتراک گذاری تولیدات متنی، صوتی و تصویری و نیز تشکیل گروه هایی براساس علایق مشترک با برخی از دیگر اعضای پایگاه را پیدا می کنند - صدیق بنای، . - 1387
شبکه های اجتماعی مجازی، نسل جدیدی از وب سایت های اینترنتی هستند. در این وب سایت ها، کاربران اینترنتی حول محور مشترکی به صورت مجازی با هم جمع می شوند و جماعت های آنلاین را تشکیل می دهند. شبکه های اجتماعی، متناسب با نوع موضوع فعالیتشان امکانات دیگری را از قبیل خبرخوان های اینترنتی، بازی های آنلاین، قابلیت آپلود کردن ویدیوها و فایل های کامپیوتری و برقراری ارتباط با سایر رسانه های شخصی را نیز در گزینه هایشان دارند - قاسم زاده، . - 1390
-3 شبکه های اجتماعی و روابط خانوادگی
هم زمان با تحولات قرن بیستم و فرایند جهانی شدن در عصر حاضر، فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان ظهور جامعه ی شبکه ای را فراهم آورده است که تعاریف جدیدی از هویت ها و جوامع انسانی عرضه می کند. جهان جدید به صورت شبکه ای در آمده که بافت اصلی آن را اطلاعات و نظام ارتباطات الکترونیک تشکیل می دهد. در پس این جامعه ی شبکه ای، تغییر ماهیت مراودات اجتماعی به شکل جوامع مجازی و معاشرت های الکترونیکی از طریق متون الکترونیک و سیستم چند رسانه ای به عنوان محیط نمادین پدید آمده است که باعث پیدایش نوعی نا امنی. اجتماعی و جرایم و بزهکاری های جدید در فضاهای مجازی شده است - احمدوند و عطایی، . - 1385در ایران نسبت به خانواده نگرشی مثبت وجود دارد و آن را بهترین مکان زندگی افراد می دانند و تدابیری نیز در جهت پایداری و تداوم آن اندیشیده اند. خانواده در طول تاریخ با دگرگونی هایی همراه بوده است.
پژوهش ها نشان میدهد که این تغییرات و دگرگونی ها تحت تأثیر اوضاع اجتماعی بوده است - اعزازی، . - 1372 مطالعات مقدماتی حاکی است که بین استفاده از اینترنت و ارزشهای خانوادگی رابطه ای وجود دارد - کفاشی، . - 1388امروزه جوانان بسیاری هستند که با داشتن نقش همسری در یک خانواده، باز هم معتاد به شبکه های اجتماعی هستند و به همین دلیل گاهی غافل از نقش های مهم خود در خانه می شوند! زن و شوهری از مهمترین نقش ها و می توان گفت از ابدی ترین نقش هایی است که انسان ها در زندگی می پذیرند و باید در قبال آن به تعهدات و اصول و خواسته های یکدیگر احترام بگذارند. افرادی که به طور مستمر از این شبکه ها استفاده می کنند و به نوعی به آن معتادند پس از مرور زمان غرق در رویا میشوند و از دنیای واقعی فاصله میگیرند. افرادی که بیشتر از 3 ساعت از وقت خود را صرف شبکههای اجتماعی میکنند، به جای حل مشکلات به دنبال روش های جایگزینی هستند که به دروغ در ذهنشان ایجادشده است.
و این یک حقیقت تلخ است که روابط خانوادگی اکثر کاربران معتاد به شبکه های اجتماعی متزلزل است و برخی نیز منجر به طلاق شده است.این مسئله یک امر کاملا بدیهی است که استفاده از شبکه های اجتماعی، به مرور زمان طرز فکر و روابط فرد را متحول میکند جامعه شناسان بر این باورند که ارتباطات مبتنی بر شبکههای اجتماعی بیشترین تاثیر خود را در روابط خانگی برجا میگذارند. دلیل اصلی تاثیرات مذکور این است که اعضای یک خانواده ترجیح میدهند اتفاقات مهمی را که در طول روز برای آنها صورت میگیرد روی شبکههای رسانهای و فضاهای اجتماعی بهاشتراک بگذارند و اتفاقات شخصی زندگی خود را عمومی کنند. علاوه بر این حتی دیده شده والدین روی صفحات اجتماعی متوجه شدند که فرزندشان باردار است یا نامی را برای نوزادش در نظر گرفته است. اگرچه این مثالها در ظاهر چندان هم بد بهنظر نمیرسد، اما واقعیت این است که تکتک اتفاقات مذکور میتواند روابط میان اعضای
