بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضرتاًثیر رسانه های نوین بر روابط اجتماعی درون خانواده در سال - 1396مورد مطالعه جوانان-30 18 ساله شهرستان صحنه - بود. جامعه آماری شامل تمام جوانان18-30 ساله شهرستان صحنه تعداد - - 17339 است.
روش نمونه گیری طبقه بندی شده بوده و حجم نمونه براساس فرمول کوکران176نفر بدست آمد است . با ابزار پرسشنامه ای که بانظر استاد راهنما توسط محقق طرح شده است و شامل 50 سوال بود، اطلاعات لازم جمع آودی گردید. در بررسی فرضیات دریافت شد: با محاسبه ضریب همبستگی اسپیرمن و - p<./.1 - بین میزان استفاده از رسانه های نوین - اینترنت، ماهواره - و روابط اجتماعی درون خانواده رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین با محاسبه ضریب همبستگی اسپیرمن و - p<./.1 - بین میزان استفاده از رسانه های نوین - اینترنت، ماهواره - و صمیمیت با غیر هم جنس، ارزش های سنتی خانواده، روابط صمیمی افراد خانواده و متغیرهای زمینه ای رابطه معناداری وجود دارد.
مقدمه
خانواده رکن اصلی جامعه ای سالم، پویا و متعادل را تشکیل می دهد. متاسفانه در عصر حاضر، بیش از هر زمان دیگر، نظام خانواده در معرض هجوم عوامل متعدد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی قرار گرفته است. در حال حاضر، در جهان تاًثیر وسایل ارتباط جمعی موجب تغییرات فرهنگی در سطح جوامع شده که این مساله خانواده ها را در جوامع مختلف با چالش های جدی مواجه کرده است. رسانه های جمعی به سبب کارکردهای متنوع خود، بتدریج جایگزین ارتباط بین فردی از نوع چهره به چهره شده اند، به طوری که فضای انفرادی به جای فضای جمعی و عاطفی، بر خانواده ها حاکم شده است. در نتیجه، اعضای خانواده به جای گفتگوی صمیمی با یکدیگر، با ابزارهای الکترونیکی ارتباط برقرار می کنند، ارتباطی که فاقد بار عاطفی و احساسی است
روان شناسان می گویند، پیوند عاطفی که یکی از مولفه های خانواده های منسجم است، در اثر استمرار فضای گفت و گو و تبادل نظر میان اعضای آن، شکل می گیرد. اما رسانه های جمعی به اشکال گوناگون این پیوند عاطفی را مخدوش می سازند و به آن آسیب می رسانند. این آسیب در دو نوع ارتباط، خود را نشان می دهد. یکی ارتباط بین فرزندان با والدین و دیگری ارتباط بین زن و شوهر. تجربیات نشان می دهد که هر اندازه ارتباط میان فرزندان و والدین و همچنین ارتباط میان همسران کاهش یابد، فاصله عاطفی میان اعضای خانواده بیشتر می شود
آمارهای رسمی در برخی از کشورها نشان می دهد میزان استفاده از اینترنت و اتاق های چت به گونه ای است که از اتاق چت به عنوان زندگی دوم یاد می شود که زندگی اول را به مخاطره انداخته است. امروزه رسانه های جمعی در جهت دهی افکار عمومی مردم، حضوری موثر دارند.این وسایل ارتباطی سعی می کنند الگوهای نوینی را به جوامع عرضه کنند. تاثیر و سلطه این ابزارها به حدی است که خصوصی ترین تجربه های انسانی از جمله هیجان ها و احساسات عمیق را در آدمی برمی انگیزند و در جهت دلخواه خود هدایت می کنند
از یکسو، گسترش کتب، مطبوعات، رادیو و تلویزیون، ویدئو، شبکه های اطلاع رسانی و غیره می توانند باعث تحکیم وحدت نمادی شوند و از سوی دیگر، همین رسانه ها به همراه ماهواره هایی که پخش برنامه های تلویزیونی کشورهای مختلف را بر عهده دارند، می توانند موجبات تضعیف وحدت نمادی جامعه را فراهم کنند. با گسترش ارتباطات از راه دور و از بین رفتن فواصل زمانی و مکانی غلظت نمادی و اطلاعاتی محیط های کنونی به طور غیر قابل وصفی افزایش یافته است.
به طوری که این غلظت به هیچ وجه قابل مقایسه با غلظت نمادی محیط های نیم قرن گذشته جوامع نیست، برخی متفکران معتقدند که با تسریع در جریان اطلاعات در شاهراه ها و شریان های اطلاعاتی دنیا، تحولات مهمی در بسیاری از عرصه های اجتماعی در حال رخ دادن است. رسانه هایی مانند ماهواره، ویدئو، نوار کاست، عکس و پوستر، مجلات و نشریات هم اکنون محتوایی دارند که مغایر با الگوهای فرهنگی و ارزش های سنتی نسل قبل است. محتواهای رسانه های فعلی محشون از خشونت، مواد مخدر، رفتار تبهکارانه، سکس، کمدی، تخیلی و علمی است به طوری که محتوای فرهنگی سنتی جوامع را دچار بحران و یا دگرگونی کرده است
وسایل ارتباطی آنی و موقتی از وقایع و دگرگونی های اجتماعی محیطی فراهم می سازد که دامنه آن اخبار و عقاید تا هوی و هوس ها و مدها را دربر می گیرد. این وسایل معرفی کننده الگوها، نقش ها، دیدگاه ها و چگونگی روی آوری به سبک های زندگی هستند که ممکن است مردم به طرفین دیگر هرگز به آنها دسترسی پیدا نکنند. طبقه جوان، نیز از طریق تبلیغات رسانه های گروهی مطالبی را درباره نقش های آینده خود فرا می گیرد.
تغییرات هنجارها و ارزش های اجتماعی به سرعت در رسانه های گروهی منعکس می شود و ممکن است به آسانی مورد پذیرش مردم قرار گیرد. در دنیای پرشتاب فناوری امروز رسانه های جمعی افراد را به صورت انفرادی به خود مشغول کرده و آنها را از تعامل با دیگران باز می دارند. البته این موضوع نافی منافع ابزارهای تکنولوژی نیست، اما نوع بهره برداری غیرفرهنگی از ابزارهای فنی موجب شده است که کارکرد آنهاعمدتاً در جهت تقویت فردگرایی سوق پیدا کند.
به عبارتی، اگر جریان فرهنگی شدن ابزارهایرسانه ای تحقق بیابد، مضرات آنها به شدت کاهش می یابد و کارکرد اصلی خود را پیدا می کنند. گرچه برخی نظریه ها بیانگر این مطلب هستند که ذات ابزارهای الکترونیکی به دلیل استفاده از عنصر تغییر، نمی تواند موجب آرامش باشند، بلکه مخل آن می باشند. برخی دیگر این نظریه را افراطی و یک سویه می دانند.
کارکردهای رسانه های جمعی بویژه رسانه های شنیداری و غیر متعامل به دلیل کارکرد متنوع خود و ایجاد تغییرات پیوسته، به تدریج جای ارتباط بین فردی از نوع چهره به چهره را گرفته و موجب شده اند فضای انفرادی، بجای فضای جمعی و عاطفی در خانواده حاکم شود، به طوری که گسترش تکنیکی رسانه های شنیداری و رایانه ای، ارتباط مستقیمی با فرد گرایی و دوری از فضای روانی و عاطفی خانواده را نشان می دهد.
به عبارت دیگر، این ابزارها، به تدریج فضای روانی و محیطی گفت و گو را در یک ارتباط بین فردی، خدشه دار می کنند و اعضای گروه را به جای همگرایی، به واگرایی سوق می دهند، تا جایی که هر عضو خانواده صرفا در یک فضای فیزیکی مشترک زندگی کرده،اما هیچ تعاملی با هم نخواهند داشت. در ادامه، متاسفانه، اهداف آنها نیز به تدریج نسبت به هم، واگرا شد و منفک می شوند.
در این مسیر، تعامل واقعی فرد بجای آنکه با افراد دیگری در محیط انسانی سامان بیابد، با رسانه های الکترونیکی، شکل می گیرد و به دلیل برتری تکنولوژی و تجهیزات رسانه ای، نوعی رعب فرهنگی و انفعال شخصیتی در فرد ایجاد می گردد. نتیجه این می شود که افراد خانواده به جای گفت و گوی صمیمی با یکدیگر که می تواند به تقویت پیوندهای عاطفی و انسجام اعضای خانواده منجر شود، با ابزارهای الکترونیکی ارتباط برقرار می کنند، ارتباطی که فاقد بار عاطفی، احساسی و هیجانی است. به تعبیر فوکویاما به دلیل تحدید اخلاق و کیفیت زندگی امروزی به تدریج شاهد یک فروپاشی بزرگ خواهیم بود. این فروپاشی در زمینه های اخلاقی و در نهاد ها، بیشتر در زمینه خانواده اتفاق خواهد افتاد
با توجه به فرآیند تعریف شده انجام این تحقیق ضرورت می یابد. محقق در این تحقیق به دنبال بررسیاًثیرت رسانه های نوین - اینترنت ، ماهواره - بر روابط اجتماعی درون خانواده در شهرستان صحنه می باشد.
مبانی نظری تحقیق
رسانه های همگانی به عنوان یکی از عوامل بسیار مهم اجتماعی کردن مطرح هستند. روزنامه ها، نشریات ادواری، مجلات و به ویژه تلویزیون و رسانه های نوین ماهواره ای و الکترونیکی و دیجیتالی، هر روزه مورد استفاده وسیع گروه های مختلف اجتماعی و از جمله نسل های کودکان، نوجوانان و جوانان قرار می گیرد و نگرش و عقاید آنها را تحت تاثیر قرار می دهد اما نمی توان انکار کرد که رسانه های جمعی انواع گوناگونی از اطلاعات و محتوا - به ویزه هنجارها و ارزش ها - را انتقال می دهند. به طور کلی جامعه شناسان و اندیشمندان نظریات خود را درباره رسانه ها و کارکردها و تاثیرات آن ابراز نموده اند که به اختصار به آنها اشاره می کنیم:
راید ساختار شکنی مرزهای اجتماعی را از طریق اینترنت مورد بررسی قرار می دهد.از نظر وی چهار عنصر متفاوت برای کنش متقابل در اینترنت نسبت به محیط واقعی وجود دارد:-1 یک قاعده ی بازخورد غایب است -2 ضعف نمایشی -3 کمبود نشانه های پایگاه اجتماعی -4 گمنامی استفاده کنندگان مرزها و قرارداد ها را ساختار شکنی کرده اند.
راید ارتباطات اینترنتی را معادل جوامع مجازی می داند، او می گوید وقتی در فضای واقعیت مجازی افرادی به حد کفایت با احساسی بسنده و به جا برای مدت کافی به این نوع ارتباطات تکیه کنند، جوامع مجازی که فقط از طریق صفحه نمایشگر رایانه قابل بررسی است ظهور می یابد. او می افزاید در اجتماعات مجازی افراد برای بحث و لطیفه، مشارکت و بحث های روشنفکری،انجام دادن معامله، مبادله ی دانش، حمایت های احساسی، برنامه ریزی، سخن چینی، عداوت، عاشقی، دوستی و قهر بازی، تولید هنر خلاقانه و بسیاری از امور دیگر از صفحه ی نمایشگر استفاده می کنند
