بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه کارکرد عاطفی خانواده و حمایت اجتماعی ادراکشده با میزان استفاده از شبکههای اجتماعی بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری دانشآموزان پسر مقطع متوسطه شهر ابهر بودند. 188 نفر از دانش آموزان پسر دبیرستان بهصورت نمونهگیری تصادفی خوشهای چندمرحلهای انتخاب شدند. آزمودنیها به پرسشنامههای عملکرد خانواده، حمایت اجتماعی ادراکشده و میزان استفاده از شبکههای اجتماعی پاسخ دادند. دادهها بهوسیله آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون گامبهگام تحلیل شدند. نتایج نشان داد میزان استفاده مثبت از شبکههای اجتماعی بامؤلفههای حل مشکل، ارتباط، نقشها،کنترل درسطح - P<0/05 - و با نمره کل کارکرد خانواده و مؤلفههای همراهی عاطفی و آمیزش عاطفی درسطح - P<0/01 - رابطه مثبت وجود دارد. میزان استفاده منفی از شبکههای اجتماعی با مؤلفههای حل مشکل، ارتباط، نقشها و کنترل درسطح - P<0/05 - و با مؤلفههای آمیزش عاطفی، همراهی عاطفی و نمره کل کارکرد خانواده در سطح - P<0/01 - رابطه منفی وجود دارد.
میزان استفاده مثبت از شبکههای اجتماعی با مولفههای حمایت ملموس، حمایت هیجانی، مهربانی و اطلاع رسانی درسطح - - P<0/05 و با مؤلفههای تعامل اجتماعی مثبت و جمع کل حمایت اجتماعی درسطح - P<0/01 - رابطه مثبت وجود دارد. میزان استفاده منفی از شبکههای اجتماعی با مولفههای حمایت ملموس، حمایت هیجانی، مهربانی و اطلاع رسانی درسطح - - P<0/05 و با مؤلفههای تعامل اجتماعی مثبت و جمع کل حمایت اجتماعی درسطح - P<0/01 - رابطه منفی وجود دارد.همچنین نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که % 12 واریانس میزان استفاده مثبت از شبکه های اجتماعی بوسیله حمایت اجتماعی ادراک شده، آمیزش عاطفی و مولفه همراهی عاطفی تبیین میشود %9 واریانس میزان استفاده منفی از شبکههای اجتماعی بوسیله همراهی عاطفی، آمیزش عاطفی و حمایت اجتماعی ادراک شده تبیین میشود.
واژه های کلیدی: کارکرد عاطفی خانواده، حمایت اجتماعی ادراک شده، شبکه های اجتماعی
مقدمه
شبکههای اجتماعی4به عنوان جنبههای ساختاری و تعاملی یک نظام حمایتی بر مبنای تعداد افراد، نوع، فراوانی دوام، پایداری و شدت روابط متقابل بین افراد تعریف میگردند. شبکههای اجتماعی،گروه هایی مرتبط وپیوستهای از افراد هستندکه از روشها و خطکشیهای خاصی پیروی مینمایند که در سطح خود شامل اعضای خانوده یا گروههای دوستی میباشند. افراد میتوانند هم زمان عضو چندین گروه از این گروههای کوچک باشند. هر یک از این گروهها دارای شبکهای از روابط اجتماعی متقابل و دارای نقاط مشترکی با یکدیگر هستند.عضویت در هر یک از این شبکههای اجتماعی برای افراد حمایتهای اجتماعی خاصی را در موقعیتهای مختلف به دنبال خواهد داشت - هندرسون،. - 2000 شکلهای متفاوتی از شبکههای اجتماعی در برگیرنده افراد - مثل خانواده، بستگان، دوستان و همسالان، مدرسه - وجود دارند که انواع متفاوتی از حمایتها را در موقعیتهای مختلف برای افراد عضو فراهم میآورند.
در واقع حمایتهای اجتماعی ارائه شده به وسیله شبکههای اجتماعی تابعی از روابط متقابل در درون شبکههای اجتماعی خانوادگی، دوستانه و غیره میباشد - کورنیا و همکاران، . - 1995یکی از موضوعاتی که میتواند در شبکههای اجتماعی مطرح باشد حمایت اجتماعی ادراک شده میباشد. حمایت اجتماعی ادراک شده از ارزیابی شناختی فرد از محیط و روابطش با دیگران شکل میگیرد. تمام روابطی که فرد با دیگران دارد حمایت اجتماعی محسوب نمیشوند، به بیان دیگر،ارتباط اجتماعی منابع حمایت اجتماعی نیست، مگرآنکه فرد آن را به عنوان منبعی در دسترس یا مناسب برای رفع نیاز خود ادراک کند؛بنابراین نه خود حمایت بلکه ادراک فرد از حمایت است که اهمیت دارد.همچنین حمایت اجتماعی ادراک شده یکی از متداولترین شاخصهای مورد استفاده برای مطالعه حمایت اجتماعی است. حمایت اجتماعی ادراک شده به ادراک فرد ازدردسترس بودن حمایت دیگران اطلاق میشود - فرید لندر، رید، شویاک و کریبی، . - 2007
ساراسون و همکاران - 1988 - حمایت اجتماعی را مفهومی چند بعدی میداند که هر دو بعد واقعی و تصوری را در برمیگیرد - علی پور،. - 1385 به طور معمول حمایت اجتماعی سه نوع میباشد: وسیله ای1، اطلاعاتی2 و احساسی3، حمایت وسیلهای شامل منابع مادی مانند غذا و پول میشود؛ حمایت اطلاعاتی شامل فراهم آوردن اطلاعات و یا پیشنهادات است و فرد را قادر میسازد تا با مشکلات و سختیها کنار بیاید و حمایت احساسی در برگیرنده عشق ورزیدن، اهمیت دادن و درک طرف مقابل است - جوهن، . - 2004 روابط اجتماعی و حمایت اجتماعی نقش مهمی در سلامت روانی و جسمانی دارد. این نقش با اثرگذاری مستقیم یا غیرمستقیم مشخص میشود - رابینسون،گاربر ، 1955؛ هیور،اورالا،راکونتس و آروا، . - 2007 حمایت اجتماعی تبادلات بین فردی در بین اعضای شبکه اجتماعی است که برای فرد مفید و سودمند شناخته میشود - هوگان، لیندن و نجاریان، . - 2002 منابع حمایت اجتماعی ارتباطهای اجتماعی رسمی و غیررسمی است، اما اعضای خانواده و دوستان منابع اصلی حمایت اجتماعی به شمار میروند - کالینز، . - 2003
یکی از عوامل تاثیرگذار بر رفتار و شخصیت فرزندان، فضای عاطفی خانواده است که در صورت توجه کردن به نیازهای روانی و زیستی فرزندان، مشکلات رفتاری کمتر و شخصیت منعطفتری در زندگی خواهند داشت و فرزندان بحران های رشدی و روانی کمتری را تجربه خواهند کرد - کیزنر و کر4، . - 2004 هر خانواده وضعیت و فضای عاطفی منحصر به فرد دارد و روش اداره و نوع عملکرد آنها با یکدیگر متفاوت استماهیّت. جوّ عاطفی خانواده که شامل روابط والدین نسبت به فرزندان وفرزندان نسبت به یکدیگر و والدین نسبت به هم است،میتواند در ایجاد روابط عاطفی نوجوانان در خانواده تسهیل کننده ویا بازدارنده باشد - نوابی نژاد، . - 1381
از نظر کارکرد اجتماعی شدن و آشنایی با قوانین، نقشها و ارزشهای فرهنگی بهطور طبیعی در خانواده صورت میپذیرد، کودک در تعاملات ابتدایی خود با خانواده به یک موجود اجتماعی تبدیل میشود - وتر، گیل،. - 1987 کارکردهای خانواده ممکن است کاملاً متنوع باشد، اما کارکرد اصلی خانواده باید بر آوردن نیازهای فردی اعضای خانواده باشد - لاویک، ویک لند . - 1977 خداجوادی و آقابخشی - 1390 - پژوهشی را با عنوان رابطه کارکرد خانواده و تاب آوری در برابر مصرف مواد در دانش آموزان پسر دبیرستان مدارس پر خطر انجام دادند.نتایج ضریب همبستگی نشان داد که بین ابعاد کارکرد خانواده - حل مسئله ، آمیختگی عاطفی، نقشها، کنترل رفتار، ارتباط و کارکرد کلی - و تاب آوری در برابر مصرف مواد ، رابطه مستقیم و معنی دار وجود داشت.هدف کلی این پژوهش رابطه بین کارکردعاطفی خانواده و حمایت اجتماعی ادراک شده با میزان استفاده از شبکههای اجتماعی در دانش آموزان پسر دبیرستانی بود.
روش پژوهش
روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر ابهر بود و نمونه پژوهش200 نفر ازدانش آموزان به روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای - بدین صورت که 4 مدرسه از دبیرستانهای شهر ابهر و از هر مدرسه 5 کلاس - انتخاب شدند.
ابزار سنجش
شبکههای اجتماعی
جهت بررسی میزان استفاده از شبکههای اجتماعی از یک پرسشنامهی محقق ساخته 25 سوالی استفاده میشود وهمچنین پرسشنامهی مذکور در بر گیرندهی سؤالاتی درمورد میزان آگاهی از شبکههای اجتماعی مختلف موجود - فیس بوک - مای اسپیس -تلگرام و..... - و میزان استفاده از شبکه های مذکور توسط دانشآموزان ومیزان در دسترس بودن شبکههای اجتماعی وغیره می باشد. این پرسشنامه شامل 25 سوال، در دوحیطه استفاده مثبت و استفاده منفی میباشد. سؤالات استفاده مثبت شامل - 12-11-10-9-8-7-6-5-4-3-2-1 - و استفاده منفی شامل - - 25-24-23-22-21-20-19-18-17-16-15-14-13 میباشد. هر سوال دارای 5گزینهی - خیلی زیاد،زیاد،متوسط، کم، خیلی کم - نمرهگذاری شده است. سه سوال اول مربوط به میزان ساعت استفاده، عضویت در شبکههای مختلف و انگیزه استفاده از شبکههای اجتماعی میباشد. روایی این پرسشنامه با نظر خواهی از اساتید جامعهشناسی و روانشناسی روایی محتوای این آزمون تایید شد و اعتبار این آزمون در این پژوهش با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای استفاده مثبت %78 و برای استفاده منفی % 85 بدست آمد.
حمایت اجتماعی ادراک شده
این مقیاس در سال1991توسط شربورن و استووارت ساخته شده که میزان حمایت اجتماعی دریافت شده توسط آزمودنی را میسنجد ؛ دارای 19 عبارت و 5 زیر مقیاس است:
-1حمایت ملموس، که کمکهای مادی و رفتاری را میسنجد.
-2 حمایت هیجانی، که عاطفه مثبت، همدردی و تشویق به بیان احساسات ارزیابی میکند.
-3 اطلاع رسانی، که راهنمایی و اطلاع رسانی با دادن باز خورد را میسنجد.
-4 مهربانی، که ابزار عشق و علاقه را مورد بررسی و ارزیابی قرار میدهد.
-5 تعامل اجتماعی مثبت، که وجود افرادی برای پرداختن به فعالیتهای تفریحی و نشاطآور را ارزیابی میکند ؛ این مقیاس، یک ابزار خود گزارشی است و آزمودنی میزان مخالفت یا موافقت خود با هریک از عبارات را در هر یک مقیاس لیکرت 5 درجهای - هیچ وقت = 1 امتیاز، به ندرت 2 = امتیاز، گاهی اوقات 3 = امتیاز، اغلب 4 = امتیاز، همیشه 5 = امتیاز - مشخص میسازد، پایینترین امتیاز این آزمون
