بخشی از مقاله
چکیده
گسترش فضاهای اینترنتی و به ویژه شبکههای اجتماعی مجازی و همچنین استفاده بسیار زیاد از این شبکهها توسط افراد مختلف به خصوص زوجین، تاثیرات مهمی را بر جنبههای مختلف زندگی زوجین اعمال کرده است. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین میزان استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی با ادراک تعامل اجتماعی و احساس مثبت نسبت به همسر در زوجین استفاده کننده از شبکههای اجتماعی بود. پژوهش حاضر از نوع همبستگی است. جامعهی آماری این پژوهش را زوجین استفاده کننده از شبکههای اجتماعی شهر زنجان در دو ماه آخر پاییز سال 1394 تشکیل دادند که از این بین 120 زوج 240 - نفر - که از شبکههای اجتماعی به صورت گسترده استفاده میکردند به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. از پرسشنامه اعتیاد به اینترنت - یانگ، - 1998، پرسشنامه ادراک تعامل اجتماعی - گلاس، - 1994، - 2006 و پرسشنامه احساس مثبت نسبت به همسر - توکونیز و الیری، - 1981 استفاده شد. روش همبستگی پیرسون و رگرسیون برای تحلیل دادهها مورد استفاده قرار گرفتند. بین متغیر استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی با احساس مثبت نسبت به همسر و ادراک تعامل اجتماعی رابطه منفی و معنادار وجود دارد . - P<0/01 - همچنین بین متغیر احساس مثبت نسبت به همسر با ادراک تعامل اجتماعی رابطه مثبت معنادار وجود دارد . - P<0/01 - نتایج بر اهمیت توجه و لزوم برنامهریزی جهت استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی تاکید دارد و این برنامهریزی به سبب اهمیت روابط زوجین بیش از پیش احساس میشود.
کلمات کلیدی: شبکههای اجتماعی، ادراک تعامل اجتماعی، احساس مثبت نسبت به همسر، خودشیفتگی
مقدمه
ایران در آستانهی درهای ورودی جامعهی اطلاعات جهانی است و تعداد کاربران اینترنتی روزبهروز در حال افزایشاند و بخش عمده از این کاربران زوجین میباشند. شبکههای اجتماعی اینترنتی در طی دههی گذشته با گسترش سریع در بین کاربران ایرانی رواج پیداکردهاند و میلیونها نفر در این شبکهها عضویت یافتهاند. چنانکه همپتون و همکاران - 2011 - گزارش کردهاند، این شبکهها بهسرعت در بین مخاطبان خود جای بازنمودهاند و امروز به بخش جداییناپذیر زندگی اغلب کاربران خود بدل گشتهاند؛ تعداد استفادهکنندگان شبکههای اجتماعی بین سالهای 2008-2010 نزدیک به 2 برابر شده است و جمعیت کاربران این شبکهها بهسرعت در حال افزایش است. شبکههای اجتماعی وب، نسل جدیدی از امکانت وب هستند که امروزه در کانون توجه کاربران اینترنت قرارگرفتهاند. اینگونه سایتها بر مبنای تشکیل اجتماعات بر خط فعالیت میکنند و هرکدام دستهایی از کاربران اینترنت را که دارای علائق یا ویژگیهای مشترک هستند، گرد هم میآورند. اینگونه شبکهها درواقع نوعی رسانهی اجتماعی هستند که شیوهی جدیدی از برقراری ارتباط و اشتراک اطلاعات را در اینترنت امکانپذیر کردهاند - فلاحی، عطیف و النفر، . - 2010
اینترنت و شبکههای اجتماعی بهعنوان یک فناوری بر مهارتهای اجتماعی افراد و بالطبع بر روابط اجتماعی افراد خصوصاً زوجین تأثیر میگذارد - هارگیتای، . - 2007 نیاز به برقراری و حفظ پیوند و روابط نزدیک با دیگران بهعنوان انگیزه اساسی و بنیادی بشر قلمداد میشود - گریف، هیلدگارد و مالهرب1، 2001، به نقل از خسروی و همکاران، . - 1390 مونتگومری2005 - 2، به نقل از بساک نژاد و همکاران، - 1391 احساس مثبت نسبت به همسر را تمایل برای شرکت در یک رابطهی حمایتکننده و مهرآمیز، بدون از دست دادن خود در آن رابطه میداند. احساس مثبت نسبت به همسر یکی از متغیرهایی است که منتج به رضایت از زندگی و بهصورت جزئیتر رضایت زناشویی میشود - خسروی و همکاران، 1390 و کی خورده، پارسامنش و برومند نسب، . - 2014 ارتباط فرآیند اصلی در زناشویی است بهطوریکه در جوامع مختلف، روابط زوجین ارزش زیادی دارد - الکسون3، 1993،
به نقل از خسروی و همکاران، . - 1390 همهی انسانها از تعامل و عمق بخشیدن به درگیری در ارتباطات لذت میبرند. اگر فرد قادر به تعامل بامعنا با دیگران نباشد، نتیجه آن تنهایی، افسردگی و عدم خوشحالی خواهد بود - گابلز و شیان، 2000، به نقل از حیدری و همکاران، . - 1384 یکی از مهمترین زمینههای بروز روابط بین فردی بعد از رشد و گسترش فضاهای مجازی، شبکههای اجتماعی میباشند که از محبوبیت بالایی در بین افراد برخوردارند. ورود به اینترنت، استفاده از آن و عضویت در شبکههای اجتماعی، بر نحوهی استفاده از امکانات و گسترش آنها و همچنین بر زندگی خانوادگی، روابط بین افراد خانواده و رفتار تاثیر زیادی بر جای میگذارد. امروزه این ابزار نوین ارتباطی بخشی جداییناپذیر از زندگی روزمرهی افراد بهویژه زوجین شده است، بهطوریکه قادری و همکاران - 1391 - میزان گرایش زوجین به استفاده از اینترنت را %78/5 گزارش کرده است. تکامل رشد و شخصیت انسان به کم و کیف روابط او بستگی دارد و روابط صمیمانه درواقع حکم یک رابطه درمانی را دارد که میتواند سکوی حمایتی و پناهگاه انسان در مقابله با دشواریهای زندگی باشد که در این بین، رابطهی زوجین برای آنها به عنوان منبع اصلی عاطفه و حمایت است. ارتباطات در شبکههای اجتماعی هرچند دارای ابعاد مثبتی ازجمله گسترهی ارتباطات، رفع موانعی چون بعد مکان و زمان و دسترسپذیری تسهیلیافتهتری است اما ارتباطات انسانی را در معرض آسیبهای جدی زندگی مدرن قرار میدهد. در جامعه امروزی تعاملات آنلاین جایگزین روابط فیزیکی گشته است و بهطور مشهود ارتباطات رودرروی تا حد زیادی کاهشیافته است.
استفاده بیشازحد از شبکههای اجتماعی در افت مهارتهای اجتماعی، کنارهگیری اجتماعی و ازهمگسیختگی روابط اجتماعی در زوجین تاثیرات به سزایی دارد، به عبارتی دیگر، زمانی که زوجین به اینترنت و بهویژه شبکههای اجتماعی وابسته میشوند، انگیزهشان برای تعامل با دیگران منجمله همسرشان کم میشود که خود اثرات منفی بر ارتباط آنها با یکدیگر و تعاملات اجتماعیشان دارد. لذا با توجه به اهمیت روابط بین زوجین و تاثیرات گسترده شبکههای اجتماعی بر این روابط، هدف پژوهش حاضر بررسی رابطهی بین رابطه میزان استفاده از شبکههای اجتماعی با تعاملات اجتماعی و احساس مثبت نسبت به همسر در زوجین استفاده کننده از شبکههای اجتماعی بود.
-1-1روش
پژوهش حاضر از نوع همبستگی است. جامعهی آماری این پژوهش را زوجین استفادهکننده از شبکههای اجتماعی شهر زنجان در دو ماه آخر پاییز سال 1394 تشکیل دادند که به صورت گسترده از آنها استفاده میکردند. دلاور - 1394 - معتقد است در تحقیقات همبستگی به ازای هر متغیر 20-30 نفر نمونه میتوان انتخاب نمود، لذا با توجه به متغیرهای مورد بررسی - جمعا 4 متغیر - ، تعداد 120 زوج 240 - نفر - از طریق روش نمونهگیری تصادفی انتخاب شدند. ابزارهایی که در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفتهاند عبارتند از:
پرسشنامه اعتیاد به اینترنت:4 این پرسشنامه را کیمبرلی یانگ در سال 1998 طراحی کرد که در بیست آیتم طراحیشده و به روش لیکرت - از صفر تا پنج - نمرهگذاری میشود. گزارههای این آزمون بر اساس ملاکهای 5DSM برای تشخیص قماربازی اینترنتی و وابستگی به الکل طراحیشده است. نمرهگذاری معکوس وجود ندارد. یانگ و راجرز - 1998 - ، اعتبار درونی آزمون را بالاتر از 0/92 گزارش و تأکید کردهاند که آزمون قابلیت تشخیص بالینی افراد معتاد به اینترنت را دارد. در ایران، علوی، جنتی فرد، مرآثی و رضاپور - 1389 - اعتبار آزمون را به روش باز آزمایی و دونیمه کردن به ترتیب برابر با 0/82 و 0/72 به دست آوردند و بر روایی محتوایی و ویژگیهای روانسنجی مطلوب آن تاکید کردهاند. در پژوهش حاضر، پایایی پرسشنامه فوق به روش بازآزمایی بعد از اجرای دو هفتهای بر روی 20 نفر، 0/76 بدست آمد که نشان دهندهی پایایی مناسب این پرسشنامه است.
پرسشنامه ادراک تعامل اجتماعی: پرسشنامه ادراک تعامل اجتماعی1 - گلاس، 1994؛ به نقل از یزد خواستی، - 2011 یک پرسشنامهی خودگزارشدهی است که بهمنظور ارزیابی دو عامل افکار مثبت و منفی نسبت تعاملهای اجتماعی به کار میرود. این پرسشنامه شامل 30 سؤال است که بر پایهی مقیاس 5 درجهای لیکرت ارزیابی میشود. در این پرسشنامه سؤالات 2، 9، 10، 14، 18، 24، 25، 27 و 28 دارای نمرهگذاری معکوس میباشند. کبایاشی - 2000 - اعتبار این پرسشنامه را برابر با 0/85 و هادیان 1387 - ؛ به نقل از یزد خواستی، - 1389 برابر با 0/73 گزارش کردهاند. پرسشنامه احساس مثبت نسبت به همسر:2 این پرسشنامه دارای 17 سؤال برای اندازهگیری احساسهای مثبت فرد نسبت به همسر خود است که در سال 1975 در کلینیک زوجدرمانی دانشگاه ایالتی نیویورک ساخته شدپرسشنامه احساسهای مثبت در دو بخش تهیهشده است.
در بخش اول - شامل 8 سؤال - از آزمودنی خواسته میشود احساس کلی خود نسبت به همسرش را در طول چندماهه گذشته با اعداد 1 - برای احساس شیداً منفی - تا 7 - برای احساس شیداً مثبت - مشخص کند. در بخش دوم - شامل 9 عبارت - ، آزمودنی بر پایه احساس کلی خود نسبت به هر عبارت یکی از اعداد 1 تا 7 را مشخص میکند. پایایی آن از طریق آزمون مجدد با فاصله 1 تا 3 هفته 0/93، ضریب همبستگی این پرسشنامه با سازگاری زناشویی 0/7 با p<0/001 گزارش شد - الیری و تورکویتز، . - 1981 این پرسشنامه توسط مظاهری و پور اعتماد - 1380 - با روش ترجمه و ترجمه مجدد به فارسی برگردانده شده است. همسانی درونی پرسشنامه در این پژوهش برابر با 0/89 محاسبهشده است.
-1-2یافتهها
