بخشی از مقاله
چكيده:
پژوهش حاضر به منظور بررسي تاثير طرح درس غني شده مبتني بر هنر بر خلاقيت دانش آموزان پايه ششم ابتدايي شهر كرج صورت پذيرفته است. روش تحقيق از نوع شبه آزمايشي و جامعه آماري شامل كليه دانشآموزان دختر پايه ششم ابتدايي شهر كرج بود، كه با استفاده از روش نمونه گيري در دسترس ٤٠ نفر از دانش آموزان انتخاب و بصورت تصادفي به دو گروه آزمايش - ٢٠نفر - و گروه كنترل - ٢٠نفر - گمارده شدند.
ابزار جمع آوري داده ها در اين پژوهش،آزمون خلاقيت تورنس بود.گروه آزمايش طي ١٥ جلسه با استفاده از پكيج طرح درس مبتني بر هنر آموزش ديدند و گروه كنترل به شيوه سنتي و مرسوم تعليم ديدند. به منظور بررسي تغييرات حاصله، ابتدا پيش آزمون خلاقيت بر روي هر دو گروه اجراء شد. پس از اجراي پيش آزمون، گروه آزمايش در معرض متغير مستقل كه پكيج تدريس هنر بود، قرار گرفت و از هر دو گروه پس آزمون به عمل آمد. براي تجزيه و تحليل داده هاي پژوهش از روش هاي آماري در دو بخش توصيفي - شاخص هاي مركزي و پراكندگي - و استنباطي - تحليل كواريانس چندمتغيري - استفاده شده است.
نتايج حاكي از اين بود كه استفاده از روش تدريس اثربخش هنر باعث رشد خلاقيت دانشآموزان در تمامي مولفهها شده است.
١- مقدمه
بدون شك پيشرفتهاي بشر در زندگي، حاصل خلاقيت و تفكر انتقادي١٢٥ است. دنيايي كه در آن زندگي ميكنيم بهسرعت در حال تغيير است و خلاقيت و تفكر انتقادي، كليدي است كه امكان مواجهه با مشكلات، سازگاري و درنهايت موفقيت را براي ما فراهم ميسازد
هدف اصلي تعليم و تربيت، بايستي تربيت انسانهاي متفكر و خلاق باشد. تفكر انتقادي به عنوان يكي از الگوهاي نوين در نظام تربيتي ميباشد
پرورش خلاقيت و نوآوري در همهي افراد خصوصا در دانشآموزان دوره ابتدايي از مسائل مهمي است كه همواره از سوي صاحب نظران تعليم و تربيت توصيه شده است و اين امر با رسالت آموزش و پرورش، يعني شكوفا كردن استعدادهاي بالقوه، نيز ارتباط مستقيم دارد.
در حقيقت پرورش خلاقيت در نظام آموزشي منجر به تربيت افراد در كار آفرين، مبتكر و خلاق در جامعه خواهد شد و چنين افرادي در فرآيند توسعه پايدار جامعه نقش بسيار مهمي در توليد علم ودانش وتكنولوژي بر عهده خواهند داشت
خلاقيت در كودكان به اندازههاي متفاوتي وجود دارد. هر كودكي به تناسب طبيعت خود و نوع نگرش به زندگي داراي خلاقيت است. فراهم كردن محيطهاي مناسب پرورش خلاقيت خصوصاً در سال هاي اوليهي تحصيل بر توانايي تأثير مثبتي دارد و افكار خلاق آن ها را تقويت مي كند. - گُولن باران١٢٨، ٢٠١١ - .براي اينكه دانشآموزان خوب تربيت شوند و در آينده افرادي مفيد باشند بايد خلاق، نقاد و داراي بينش علمي و آزادي انديشه باشند. در برنامه هاي مدارس بايد روش هايي گنجانده شود كه از طريق آن دانش آموزان قابليت هاي چگونه آموختن را از طريق نظم فكري بياموزند
آموزش خلاقيت و يا تربيت تفكر خلاق، به عنوان يكي از هدفهاي اساسي و شناخته شده تعليم وتربيت، هميشه ازحمايت عمومي برخودار بوده است - عصاره و همكاران، ١٣٩٢ - . خلاقيت يك ويژگي مطلوب انساني است كه مدارس بايد براي آموزش و يا پرورش آن جديت نشان دهند - پاين يونگ١٣٠ ، ٢٠٠٩ - . از نظر گابرا و رنجان ١٣١ - ٢٠١٣ - ، خلاقيت مستلزم آن است كه فرد روش تفكر خود را با نيازهاي مسئله و شرايط هماهنگ كند.
آيزنگ١٣٢ - ٢٠٠١ - بر اين باور است كه خلاقيت، رواني است كه منجر به حل مسئله، ايده سازي، مفهوم سازي، ساختن اشكال هنري، نظريه پردازي و توليداتي مي شود كه بديع و يكتا باشند. به اعتقاد استلو١٣٣ - ٢٠٠٨ - ، فرايند خلاقيت در قالب ايده ها، افكار، تصاوير، رنگ ها، اشكال، كلمات، تخيلات، رؤياها، هيجانات و احساسات بي بديل، در ضمير خودآگاه فرد ظاهر مي شود. خلاقيت توانايي خلق ايده ها يا مصنوعاتي است كه جديد، شگفت انگيز و ارزشمندند
از طرفي مهمترين مسأله در آموزش دانش آموزان خلاق، استفاده از محتواي آموزشي مناسب و روش هاي گوناگون، مسأله يابي، خلاقيت و تفكر است و كتاب هاي درسي از جمله هنر در زمينه ايجاد مهارت هاي خلاق نقش بسزايي دارند و با تدوين محتوايي مناسب جهت پرورش خلاقيت و موقعيتهاي مبهم و مسأله انگيز ميتوانند در رشد و شكوفايي خلاقيت فراگيران تأثير بسيار مثبتي داشته باشند. خلاقيت، يكي از مهمترين فعاليتهاي شناختي انسان و توانايي خلق افكار و آفرينش چيزهاي بديع و مفيد است
امروزه در مدارس، دانشگاه ها و تمامي مراكز آموزشي كشورهاي توسعه يافته، توجه به آموزش خلاقيت، نوآوري و تربيت افراد خلاق در سرلوحه برنامه آموزش و درسي قرار گرفته است. همچنين در دنياي كنوني پيشرفت و توسعه هر جامعه را بيش از هر چيز در گرو تربيت نيروي انساني كارآمد مي دانند كه بتوانند با انديشه پويا و خلاق خود، امكانات بالقوه موجود در آن جامعه را به امكانات بالقوه موجود در آن جامعه را به امكانات بالفعل و قابل استفاده تبديل نمايند.
از سوي ديگر درس هنر يكي از دروسي است كه مي توان منجر به خلاقيت در دانش آموزان شود. هنر با توجه به ابعاد مختلف به عنوان يكي از دغدغههاي جهايي در نظامهاي تربيتي كشورهاي مختلف در آمده است - كان ليف١٣٦، ٢٠١٠ - . از ميان معلمان دوره هاي مختلف تحصيلي ، نقش معلمان ابتدايي در ايجاد و تقويت خلاقيت از اهميت ويژه اي برخوردار است - صافي،١٣٨٨: ٥٠ - . رويكرد برنامه درسي هنر يا همان تربيت هنري در صدد شكوفايي فطرت دانش آموزان از طريق ايجاد محيط آزاد براي تقويت حواس، تخيل، خلاقيت، ظرفيت هاي نهفته هوش و تفكر و افزايش حساسيت دانش آموزان نسبت به ويژگي ها و ابعاد زيباشناختي پديده هاي مختلف است
