بخشی از مقاله
چکیده
لیشمانیوز، یکی از بیماريهاي مشترك بین انسان و حیوان است. این انگل در 88 کشور جهان اعم از دنیاي قدیم - عمدتا شمال و شرق افریقا، خاور میانه، اسیا و جنوب اروپا - و دنیاي جدید - مرکز و جنوب امریکا - وجود دارد. لیشمانیوز از نظر بالینی به صورت لیشمانیوز پوستی، پوستی- مخاطی و احشایی و حتی بیماري سیستمیک شدیدي دیده میشود که درصورت عدم درمان کشنده خواهد بود. نمونه اي از درمان سالک با استفاده از گیاهان دارویی است .
اثرات سمی شدید داروهاي شیمیایی ضد لیشمانیوز بر روي قلب، کبد و کلیه نشان داده شده است. علاوه بر ان طولانی بودن دوره درمان و گرانی داروها و ایجاد مقاومت به داروهاي فعلی باعث رو اوردن به گیاهان دارویی میگردد.درمان هاي سالک در طب سنتی به شکل هاي گوناگون از جمله خوراکی، مالیدنی و پماد بوده است. پاکسازي خلط - صفرا - از بدن نیز یکی از درمان هاي یاد شده براي درمان سالک در طب سنتی می باشد. از گیاهان دارویی نیز براي اثرات موضعی و سیستمیک آنها استفاده می شده است.
گیاهان مورد استفاده در درمان لیشمانیوز در طب سنتی منابع غنی از آلکالوئیدها، کومارین، کینون، تترالن، ترپن، فلاونوییدها و ساپونینها میباشند و بررسی اثر ترکیبات تشکیلدهندهي آنها بر روي انواع گونههاي لیشمانیا میتواند منجر به یافتن داروهایی با پیامدهاي جانبی کمتر و موثرتر گردد.درمانهاي سنتی لیشمانیوز پوستی در قسمت هاي مختلف ایران و مناطق اندمیک به صورت یک امر عادي انجام میشده است. در مطالعات صورت گرفته اسانس الکلی و یا روغنی گیاهان مختلف بر انگل لیشمانیا به صورتinvitro و یاinvivoانجام شده که دراین میان به نتایج برخی از اینها اشاره میگردد. بررسی عصاره جوشانده و هیدروالکلی میوه گیاه فلوس، درمنه،باریجه ،مورد،ترخون ،سیرواوکالیپتوس،عصارهچایکوهیوبرگازگیل،عصاره گیاهابوخلساوبومادران، عصاره هاي بومادران، پورپورا ،اپیوم،ترکیب سه گیاه هزاراسفند، خرزهره و فرفیون بخشی از این تحقیقات است.
مقدمه
لیشمانیوز، یکی از بیماريهاي مشترك بین انسان و حیوان است و عامل آن تکیاختهاي انگلی متعلق به جنس لیشمانیا - Leishmania - ، میباشد - . - 14لیشمانیوز پوستی یا سالک یکیازبیماريهایبومینواحی گرمسیر و نیمه گرمسیر مناطق مختلف جهان از جمله بیشترقسمتهایایران به شمار میآید.این انگل در 88 کشور جهان اعم از دنیاي قدیم - عمدتا شمال و شرق افریقا، خاور میانه، اسیا و جنوب اروپا - و دنیاي جدید - مرکز و جنوب امریکا - وجود دارد.
لیشمانیوز از نظر بالینی بهصورت لیشمانیوز پوستی، پوستی- مخاطیو احشایی و حتی بیماري سیستمیک شدیدي دیده میشود که درصورت عدم درمان کشنده خواهد بود. - - 15 ناقلهاي بیماري در دنیاي قدیم، پشههاي مادهي جنس فلوبوتوموس - Phlebotomus - ، ودنیاي جدید، لوتزومیا - Lutzomyia - ، میباشند - . - 19عوامل ایجاد کننده لیشمانیوز پوستی متعلق به خانواده لیشمانیا تروپیکا میباشند که توسط گونه هاي مختلف پشه خاکی جنس فلوبوتوموس منتقل می شوند - . - 17 سالانه حدود دویست هزار مورد جدید از قسمتها مختلف ایران گزارش می شود این درحالی است که درمان این بیماري هنوز با درمانهاییقدیمی است که امکان سمیت وجود دارد.
درمان سالک به روشهاي مختلف از جمله پرتودرمانی موضعی، کرایوتراپی، سوزاندن محل ضایعه و انفیلتراسیون موضعی داروها صورت میپذیرد.در حال حاضر داروهاي پنج ظرفیتی آنتیموان به عنوان درمان لیشمانیوز در مناطق اندمیک به همراه آمفوتریسین B و پنتامیدین - Pentamidine - ، استفاده می شود. - - 23در سال 2006 نشان داده شد که داروهاي رایج براي درمان انواع لیشمانیوز از جمله ترکیبات پنج ظرفیتی آنتیموان، گلوکانتیم و پنتوستام در 10 تا %25 موارد، ناموفق اند و بیماري بازگشت میکند. - - 22نمونه اي از درمان سالک با استفاده از گیاهان دارویی است . - 8 - اثرات سمی شدید داروهاي شیمیایی ضد لیشمانیوز را بر روي قلب، کبد و کلیه نشان داده شده است . - 18 - علاوه بر ان طولانی بودن دوره درمان و گرانی داروها و ایجاد مقاومت به داروهاي فعلی باعث رو اوردن به گیاهان دارویی میگردد.
درمان هاي سالک در طب سنتی به شکل هاي گوناگون از جمله خوراکی، مالیدنی و پماد بوده است. پاکسازي خلط - صفرا - از بدن نیز براي درمان سالک در طب سنتی بکار برده می شود. از گیاهان دارویی نیز براي اثرات موضعی و سیستمیک آنها استفاده می شده است. گیاهان مورد استفاده در درمان لیشمانیوز در طب سنتی منابع غنی از آلکالوئیدها، کومارین، کینون، تترالن، ترپن، فلاونوییدها و ساپونینها میباشند و بررسی اثر ترکیبات تشکیلدهندهي آنها بر روي انواع گونههاي لیشمانیا میتواند منجر به یافتن داروهایی با پیامدهاي جانبی کمتر و موثرتر گردد - . - 12 درمانهاي سنتی لیشمانیوز پوستی در قسمت هاي مختلف ایران و مناطق اندمیک انجام میشده است. در مطالعات صورت گرفته اسانس الکلی و یا روغنی گیاهان مختلف بر انگل لیشمانیا به صورتinvitro و یاinvivoانجام شده که دراین میان به نتایج برخی از اینها اشاره میگردد.
در مطالعه اي از عصاره جوشانده و هیدروالکلی میوه گیاه فلوس - Cassia fistula - بر روي لیشمانیوز پوستی استفاده کردند کهگروه جوشانده فلوسبا %40 و گروه هیدروالکلی %36/4 و گروه گلوکانتیم %65/5 در بهبودي کامل موثر بودند - . - 16 اثر ضد لیشمانیائی قوي اسانس روغنی غنی از لینالولCroton cajucara، ثابت شده است - . - 21 عصاره الکلی و آبی گل همیشه بهار - Calandulaofficinalis - با غلظت 500 میکروگرم بر میلی لیتر بر روي پروماستیگوت لیشمانیا ماژور در شرایط آزمایشگاهی،تمام انگل ها را کشته و غلظت هاي کمتر ، فعالیت ضدلیشمانیایی وابسته به دوز را نشان داده و موجب کاهش رشد پروماستیگوتها میشود
اثرعصاره ي تام زردچوبه بر پرومساستیگوتها بررسی شده که نشان میدهد با غلظت2میلی گرم درمیلی لیترباعث کشته شدن تمام پروماستیگوتها شده است. درمقایسه باغلظت.2 میلی گرم در میلی لیترعصاره ي تام پس از88 ساعت انگلها راازبین برده وغلظتهاي پایین شیرین بیان یعنی1و نیم میلی گرم درمیلی لیتر اثري مشابه شاهد منفی داشتند. باافزایش غلظت عصاره تا16میلی گرم درمیلی لیتراثرضدانگلی افزایش یافته وتعداد پروماستیگوتهاي بیشتري کشته شده اند. عصاره تام هر دو گیاه زردچوبه و شیرین بیان در غلظت هاي بکار رفته در محیط کشت داراي اثر ضد لیشمانیایی میباشند. اثر کلی شیرین بیان در مقایسه با زردچوبه خیلی کمتر است و در دوز هاي بالاتري انگل را از بین میبرد
ازمیان گیاهان دارویی درمنه، باریجه، مورد، ترخون، سیرواوکالیپتوس، عصاره اوکالیپتوس وعصاره ترخون موجب درمان کامل زخمهاي کوچک - وحذف کامل جسم لیشمن ازمحل ضایعه - شده اند وازگسترش زخمهاي بزرگ - باکاهش تعدادانگل - جلوگیري نمودند. درگروه مورد درمان باسایر عصاره ها چنین نتایجی حاصل نشد؛حتی افزایش در قطر زخمها نیزمشاهده شد. - - 2نتایج نشان دادکه باافزایش غلظتهاي عصاره چاي کوهی وبرگ ازگیل تعداد پروماستیگوتها کاهش مییابد.
تمامی غلظتهاي مورد بررسی عصاره گیاه ابوخلسا و بومادران - .78 ،1.5 ، 3.2، 6.5 و - 12.5باعث کاهش تعدادانگلهاي لیشمانیا شده است. - - 7 دربررسی تأثیر مخلوط عصاره هاي بومادران، افسنطین وبرگ گردو برانگلها مشخص شدعصاره گیاهان باعث افزایش بیحرکتی انگلهاشده است که این عدم تحرك ارتباط مستقیم با زمان داشته است به نحوي که گلوکانتیم بعداز24ساعت وآمفوتریسین بی بعداز30دقیقه درمقایسه باتأثیرعصاره گیاهان که طی24ساعت باعث نابودي انگلها شدند.
عصاره الکلی گیاه اکیناسه آپورپورا درغلظت200میلی گرم بر میلی لیترقادربه کنترل رشد انگل لیشمانیاماژور نمیباشد، همچنین مصرف عصاره، قبل از تزریق انگل نیز مانع رشدانگل وایجادزخم نمیشود.
در مطالعه اي بر روي موش BALB/C آلوده به لیشمانیا ماژور و زخم سالک از اپیوم - Papaverasomniferum - موضعی یکبار در روز به مدت دو هفته استفاده گردید که %87/5 موشها از نظر بالینی بهبود یافته ودر %68/7 از بهبود یافتهها جسم لیشمن یافت نشد. پس پیگیري 6 ماهه، هیچ گونه زخمی در قسمتهاي بدن حیوان مشاهده نشد.
کاظمی و همکاران دریافتند غلظت %20 عصاره الکلی زرشک داراي اثربخشی بیشتري در مقایسه با غلظت هاي %40 و %80 در کاهش قطر زخم ناشی از لیشمانیا ماژور در موش میباشد. - . - 10در مطالعه اي دیگر ترکیب سه گیاه هزاراسفند، خرزهره و فرفیون در درمان لیشمانیوز جلدي در موشBALB/c باعث کاهش قطر زخم و کاهش بار انگلی گردیده است
بهبودي کامل بعد از 30 روز در هیچکدام از موشهاي تحت درمان با غلظت هاي1 ، 3 و 5 درصد درمنه مشاهده نشد.
عصاره حنا بر زخم سالک در موش سوري نژاد BALB/c ، افزایش میانگین اندازه قطر زخم را به طور محسوس کاهش داده است.
با مطالعاتی که در شرایط invitroبه دست امده به نظر می آید انجام مطالعات تکمیلی تر و آزمایش در شرایط invivo ضروري بنظر میرسد. چرا که شرایط invivo و invitro ممکن است نتایج متفاوتی حاصل شود و شرایط ایمنی حاکم بر بدن نیز در بهبود زخم هاي ناشی از لیشمانیا، خود تا حدودي میتواند تفاوت ایجاد کند.
