بخشی از مقاله
چکیده:
فضاهای اموزشی یکی از مهمترین وحساس ترین فضاهایی است که انسان از دوران کودکی با اینگونه فضاها سروکاردارد.بنابراین کیفیت طراحی این فضاها تاثیر بسزایی بر نحوه اموزش ویادگیری دانش اموزان دارد.طراحی فضاهای اموزشی به صورت انعطاف پذیرازبدیع ترین مباحثی است که درچند دهه اخیر مطالعات بسیاری دراین زمینه صورت گرفته است.دراین مقاله تلاش شده است با تاکید برطراحی فضاهای اموزشی انعطاف پذیر،تاثیرانعطاف پذیری بر سرزندگی دانش اموزان مورد بررسی قرار گیرد.لذا با مطالعه چند نمونه از مدارس که به صورت انعطاف پذیر طراحی شده اند،سعی درتحلیل این مدارس ازلحاظ عناصر کالبدی سرزندگی داشته است.این مقاله با هدف شناخت عناصر انعطاف پذیروتاثیرات ان بر سرزندگی دانش اموزان با استفاده از روش توصیفی وتحلیلی واستدلال قیاسی تهیه شده است.درنهایت پس ازتحلیل نمونه های مورد بررسی به وجود رابطه بین عناصر انعطاف پذیری وسرزندگی پرداخته شد.نتایج حاصل ازتحلیل ها نشان می دهد که طراحی انعطاف پذیر باعث افزایش سرزندگی در دانش اموزان وایجاد رغبت درانها برای اموزش می شود.
مقدمه:
فضاهای اموزشی برای نوع اموزش ویادگیری ویژه وفلسفه ی اموزشی بوده است ازاین رو از زمره مصداق هایی ازمعماری است که عملکرد ان می بایست به طورجدی با مفاهیم اموزشی درگیرومتوجه باشد - کامل نیا،. - 18:1388امروزه اعتقاد براین است که نحوه طراحی فضاهای اموزشی بر میزان بازدهی اموزشی بسیار تاثیر دارد.فضاهای اموزشی که به صورت منعطف طراحی می شوند از لحاظ روانشناسی تاثیرات محسوسی درروند رشد وپیشرفت دانش اموزان دارد.دراین مقاله نگرش عمده ما معطوف به چگونگی تاثیر عناصر انعطاف پذیر در سرزندگی محیط اموزشی دارد که دراین راستا چند نمونه ازمدارس انعطاف پذیر مورد بررسی وتحلیل قرار خواهند گرفت.
توجه به عناصر انعطاف پذیری وهمچنین عناصر کالبدی سرزندگی،بی توجهی به طراحی مدارس،چگونگی تاثیرات انعطاف پذیری بر سرزندگی محیط اموزشی،موضوعات مورد مطالعه مقاله حاضر هستند وهدف از این پژوهش توجه به نیازهای روانشناختی دانش اموزان درمدارس وسعی دربراوردن هرچه بیشتر این نیازها درطراحی معماری می باشد.لذا با توجه به این مهم سوالات زیر مطرح می شود که باچه روش هایی می توان فضاهای اموزشی را منعطف طراحی کرد؟این روش ها تا چه میزان برسرزندگی دانش اموزان تاثیر دارد؟ایا همه این روش ها بر سرزندگی تاثیردارد؟
اهداف تحقیق:
- شناخت عناصر انعطاف پذیر درطراحی فضاهای اموزشی
- توجه به نیازهای روانشناختی دانش اموزان درطراحی معماری
- تاثیر عناصر کالبدی سرزندگی در این فضاها
فرضیه ها:
به نظر می رسدکه بین عناصر انعطاف پذیر درفضاهای اموزشی با عناصر کالبدی سرزندگی رابطه ای وجود دارد.
روش تحقیق:
این تحقیق به دنبال شناخت فضاهای امورشی انعطاف پذیر وسرزنده برای دانش اموزان با استفاده ازروش توصیفی وتحلیلی است.دراین راستا چند نمونه از مدارس انعطاف پذیر جهت تجزیه وتحلیل انتخاب شد.لذا جدولی تهیه شد که دران شاخص های سرزندگی برمبنای شاخص های انعطاف پذیری مورد سنجش وبررسی قرار گرفت ونتیجه گیری شد.
پیشینه پژوهش:
دراین مقاله با عنوان محیط یادگیری انعطاف پذیر،تاثیر فضاهای اموزشی درکودکان واینکه فضاهای انعطاف پذیر باعث رشد فکری کودکان می شود وبه حس کنجکاوی انها کمک می کند وهمچنین روش های انعطاف پذیرکردن فضاها بیان شده است. - مردمی ودلشاد،:. - 1389دراین کتاب با عنوان طراحی ومعماری فضاهای اموزشی نوشته رضا شاطریان،به طورمفصل به توضیح اصول وروش های صحیح طراحی فضاهای اموزشی،عناصر موثر درطراحی که تاثیرات روانشناختی دارند مانند مصالح،نور،رنگ،بافت پرداخته شده است. - شاطریان:. - 1387درکتاب طراحی فضاهای اموزشی با رویکرد انعطاف پذیری نوشته محمد مهدی محمودی به طور مفصل به معرفی ویژگی های فضاهای اموزشی انعطاف پذیر وتاریخچه این فضاها درایران وجهان پرداخته شده است.نمونه مدارس انعطاف پذیردرایران وجهان با نقاط قوت وضعف انها مورد مطالعه قرارگرفته است.تاثیرات فضاهای انعطاف پذیر برکودکان ونگرش های فلسفی درسیستم های اموزشی ازمطالب مفید این کتاب می باشد - محمودی:. - 1391
مبانی نظری:
انعطاف پذیری
انعطاف پذیری درلغت به معنای شایستگی هماهنگی با هروضع وهرمحیط - معین،1371به نقل ازمردمی ودلشاد،. - 110:1389 انعطاف پذیری به طورعام به قابلیت تغییردراشیاواجسام گفته می شود - عینی فر،. - 66:1382منظوراز واژه ی "انعطاف پذیری"انعطاف پذیری فضایی وساماندهی فضای انسان ساخت وتغییردران برای دستیابی به شرایط ،نیازها وکاربست های جدید است - عینی فر،. - 1382:66وبه مفهوم سادگی تغییرپذیری به منظور سازگاری ومناسب بودن برای محیط وتغییرات ان درموقعیت های متفاوت می باشد وطبق تعاریف جدید عبارت است ازدسترسی به راهبردهای غلبه ای گوناگون برای فائق امدن بریک عامل روانی فشارزا وتمایل به بررسی همه ی انها - علاقبند راد،1382به نقل ازمردمی ودلشاد،. - 110:1389
تاریخچه:
مطالعه ی مفهوم انعطاف پذیری و کاربرد ان درطراحی مسکن سنتی وتحولات بعدی ان نشان می دهد که این مفهوم درمعماری گذشته کشورهای مختلف ازنکات مهم وقابل توجه طراحی بوده است.در طراحی وساخت مسکن سنتی ،انعطاف پذیری عملکردی ،ساختاری وفضایی همیشه "الگویی نظم دهنده"داشته است. . - عینی فر،. - 68:1382درخانه سنتی ایرانی مبنای نظم دهنده به کالبد خانه پیمون است که به سه شکل پیمون بزرگ،کوچک وخرده پیمون مورد استفاده معماران ان زمان بوده است. - ابوالقاسمی،361؛. - 359:1366فضاهای چند عملکردی درمسکن نقاط مختلف دنیا سوابق مختلفی دارد.درمرکز خانه های سنتی امریکا یک بخاری قرار می گرفت که تمام فضاهای اصلی خانه درپیرامون ان ساماندهی می شد.این فضاها با جمع شدن دیوارهای کشویی بین انها قابل اتصال به یکدیگر بودند - عینی فر،. - 67:1382 درمعماری سنتی ایران بسیاری ازفضاهای نیمه ثابت به صورتی انعطاف پذیردرلایه های عمودی جداکننده فضا - دیوارها - شکل می گیرند.عناصری چون پستو،رف،طاقچه وغیره درساماندهی وانعطاف پذیری فضاهای داخلی مسکن چنین نقشی را به عهده دارند - عینی فر،. - 67:1382
تحلیل انعطاف پذیری درمدارس سنتی ایران:
حیاط مدرسه به دلیل قرارگیری درمرکز،محل تقسیم عملکردها بوده وقابلیت تبدیل به فضای جمعی برای سخنرانی راداشته است.این مرکزیت بیش ازانکه فیزیکی باشد،تمرکزی موردی وعملکردی است.عمق نما،گاه درحد لایه تشکیل دهنده دیوار ودرپاره ای ازموارد به عمق یک ایوان یا ایوانچه است.عناصر اصلی بنا چون هشتی یا دالان ورودی هم ضمن ایجاد فضای واسطه میان درون وبرون وانتقال ازفضای عمومی ونیمه عمومی به فضای خصوصی مدرسه،به طور مستقل فضای تقسیم و ارتباط هم بوده اند.عناصری مثل دروپنجره هم با عملکردهای متفاوت،مثل عبورومرور،ارتباط،نوردهی وهمچنین با استفاده ازنقوش ورنگ های زیبا،فضاهای متنوعی راپدید می اورند. - محمودی ،. - 87:1391
گونه های انعطاف پذیری
الف:تنوع پذیری - فضاهای چند عملکردی - :
تنوع پذیری قابلیت فراهم اوردن استفاده های مختلف از فضاست.اینگونه انعطاف پذیری با دو متغیرفضا وزمان سروکاردارد - محمودی،. - 84:1391
ب:تطبیق پذیری - جابه جایی فصلی وروزانه - :
تطبیق پذیری قابلیت هماهنگ شدن یک فضا با شرایط جدید مورد نیاز است. .
