بخشی از مقاله
چکیده
عصر حاضر عصر تغییر از جامعه صنعتی به جامعه فراصنعتی یا جامعه اطلاعاتی لقب گرفته است ولزوم آموزش فناوری اطلاعات و تکنولوژی آموزشی در زمینه آموزش و یادگیری امری ضروری می نماید چرا که فراگیران باید بیاموزند چگونه در اجتماعی که رسانه های الکترونیکی آن بطور مداوم آنها را با فرهنگ ها و ارزش هایی متفاوت از فرهنگ و ارزش های بومی روبرو می سازد، زندگی کنند و به کار مشغول شوند لذا در ایم مقاله به بررسی و مرور یافته های پژوهشی در زمینه تاثیر فناوری اطلاعات و تکنولوژی آموزشی بر بهبود یادگیری و پیشرفت تحصیلی پرداخته شده است.
کلمات کلیدی: تاثیر فناوری اطلاعات ، تکنولوژی آموزشی ، بهبود یادگیری
مقدمه
عصر حاضر که عصر تغییر از جامعه صنعتی به جامعه فراصنعتی یا جامعه اطلاعاتی لقب گرفته است ، طبیعی است که اطلاعات ، دانش و آگاهی بعنوان اساسیترین دارائی ها برای انسان ها و جوامع بشری به حساب آید . رشد و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات - - ICT در جامعه امروز به حدی سرعت گرفته است که میزان توجه به آن را بعنوان مهمترین شاخص توسعهیافتگی برای کشورهای در حال توسعه در نظر گرفتهاند ، و معتقدند که عصر حاضر ، دنیای متفاوتی خواهد بود که راهبری آن را فناوری اطلاعات برعهده خواهد داشت . ویژگی مهمی که پدیده فناوری اطلاعات از آن برخوردار است این است که باعث میشود ارتباط انسان با انسان و همچنین انسان با محیط تسهیل یافته و ارتقا یابدو از آن جا که تحولات جنبه های مختلف زندگی جوامع بشری با سرعتی شگفت انگیز در حال توسعه و تغییرند و این تحولات دانش های جدیدی را مطرح می سازد که نیازهای جدیدی را نیز برای انسان ها در بر می گیرد، بنابراین آموزش باید با سرعت و کیفیت بیشتر انجام شود - موسوی،. - 1392
موج سوم شیوه به راستی نوینی از زندگی با خود آورده بر نهادی نوین که می توان آن را کلبه الکترونیک نامید مبتنی است . - تافلر ، 32 :1382، - 31 چیزی که بوسیله مارشال مک لوهان در یک عبارت خلاصه شده است و آن »تبدیل جهان به یک دهکده جهانی« است، بدین معنا که مردم نقاط مختلف در کشورهای سراسر کره زمین به مثابه ساکنان یک دهکده امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند. نفوذ سریع فناوری اطلاعات در میان آحاد مردم موجب تغییر شیوه زندگی در بسیاری از افرادشده است . اطلاعات به مفهوم عام به عنوان انرژی غالب سده جدید، با سرعتی شگفت آور جایگزین صنعت متکی به انرژی های فناپذیر می شود .
تحولات سریع ناشی از کاربرد فناوری اعم از فناوری مولد و فناوری اطلاعاتی در زندگی بشر تغییرات شگرفی را در ساختارهای صنعتی ، اقتصادی ،سیاسی و مدنی جوامع بوجود آورد چنان که بسیاری از انقلاب های اجتماعی قرون نوزدهم و بیستم میلادی ریشه در تحولات اجتماعی ناشی از گسترش وجوه مختلف فناوری در زندگی بشر دارد.تلفیق فناور ی های الکترونیکی در فرآیند آموزش و یادگیری، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است؛ زیرا فراگیران باید بیاموزند چگونه در اجتماعی که رسانه های الکترونیکی آن بطور مداوم آنها را با فرهنگ ها و ارزش هایی متفاوت از فرهنگ و ارزش های بومی روبرو می سازد، زندگی کنند و به کار مشغول شوند - کلیک1،. - 2012
در جامعه اطلاعاتی امروز اهمیت برخورداری از دانش و مهارتIT برای معلمان باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد . این امر سبب می گردد که معلمان دانش و مهارت و امور دوره معلمی لازم جهت بهره گیری مؤثر از فناوری اطلاعاتی و ارتباطی را در دوره های پیش از خدمت و ضمن خدمت کسب کنند . - یغما،1389 به نقل ازسبحانی نژاد و ملازهی،. - 1391امام علی - ع - می فرمایند" فرزندانتان را مطابق با عصر و زمان خود تربیت کنید" قرن بیست و یکم عصر اطلاعات است. امروزه شرایط آموزش در مدارس ما بر اساس نظریه های جدید یادگیری مهیا نیست ولی باید توجه داشت که با علم به سطح آگاهی دانش آموزان، انگیزه ها و شرایط جدید جامعه، تأکید روی روشهای قدیمی تدریس و استفاده ی محض از روشهای سنتی نیز مؤثر نیست.
این سخن به معنای این است که دانش آموزان امروزی را نمی توان با شیوه های قدیمی تدریس به صورت منفعل در کلاس نشاند و برای آنان مفاهیم ریاضی را تدریس کرد، تجربه و تحقیق نشان داده است که یادگیری دراین روش سطحی بوده و قابل اعتماد نیست - حسینی نسب و ولی نژاد،. - 66 :1381مدارس هوشمند شامل اجزای درهم تنیده ایی است که به منظور انگیزش حس کنجکاوی دانش آموز و مشارکت فعال آنها طراحی شده اند تا با هماهنگ نمودن تلاش دانش آموزان، معلمان، مدیران در محیطی جامع و تلفیقی نسبت به برآورده شدن تمام نیاز های آموزشی افراد اقدام نمایند. این مدارس از ابزارهای الکترونیکی مانند رایانه، اینترنت و ... برای آموزش در مدرسه استفاده می کنند تا با ایجاد شرایطی مناسب زمینه شکوفایی و باروری اقتصادی فرهنگی، آموزشی کشور را فراهم سازند - پیکو2،. - 2011
.مطالعات موجود ارزش تفکر درباره انگیزه پیشرفت دانش آموزان را نشان می دهند . معلمان میتوانند از درک منابع و راههایی که به وسیله آنها انگیزش پیشرفت افزایش می یابد استفاده کنند . درواقع برخی ازشواهدجالب ، ارتباط بین سطح انگیزش پیشرفت وقابلیت سازندگی یک جامعه را نشان داده است . این شواهد بر این موضوع اشاره دارد که انگیزش پیشرفت می تواند پیشرفت اقتصادی و تکنولوژیکی را تغذیه کند و موجب گسترش آن شود - کدیور،. - 1372در دوره پست مدرنیسم با توان افزایی در برنامه درسی، شدت نفوذ و همپوشانی این فرایند در فرهنگ و علوم انسانی به بالا ترین میزان در طول حیات این تکنولوژی رسیده است. در واقع امروز فاوا تعیین کننده مرز "دانایی" و شاخصه ای برای میزان توسعه یافتگی نظام آموزشی کشورها شده و کارایی آن از نخبگان به زندگی روزمره تسری یافته است - فرهمند، . - 26 :1387
رایانه به دو طریق مستقیم و غیر مستقیم در نظام آموزشی تاثیر می گذارد. به طور مستقیم، با بهبود کیفیت ارائه خدمات اطلاع رسانی به یادگیرندگان و بطور غیر مستقیم با تاثیر بر مواردی همچون وضعیت اقتصادی خانوارها و زیر ساخت های اجتماعی کاربرد رایانه، مزایای چشمگیری در نظام آموزشی به دنبال دارد - دهقان و همکاران، . - 8 :1388یک معلم، امروزه چنانچه ازعلم تکنولوژی درکارخودبهره نگیرد؛ حاصل کاراوچندان رضایت بخش نخواهد بود. به خاطراین منظور و برای رهایی از کلاسهای سنتی وتغییر درنظام آموزشی، این علم بایدبه کلیه معلمان آموزشی انتقال داده شود. اما متأسفانه، هنوزهم مفهوم تکنولوژی آموزشی درجامعه آموزشی پرورشی کشورما، به درستی شناخته نشده وبعضی اوقات، برداشت های نادرستی نیز ازآن به عمل آمده است - پازوکی،. - 1371
به همین دلیل بسیاری از روانشناسان برای ایجاد پیشرفت علوم و فنون دانش های جدید تکنولوژی آموزشی و استفاده از وسایل و مواد کمک آموزشی را توصیه می کنند چرا که تکنولوژی آموزشی در مباحث تربیتی به بهره گیری از سرعت، دقّت و سهولت در امر آموزش و یادگیری می گردد.امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات این توانایی را دارند که فرآیند آموزش و یادگیری را تسهیل کنند - وانگ،2008، به نقل ازحج فروش،.3 - 1383 آموزش مستلزم تمرین و یادگیری است و تکنولوژی، کاربرد موثر وسایل کمک آموزشی است و تکنیک های مختلف زمانی به آموزش و یاددهیB یادگیری ما راه خواهند یافت که معلمان و اساتید به آن آشنا و
معتقد شوند و به اعتقاد خود عمل کنند. زیرا استفاده بهینه و کسب مهارت در هر کاری مستلزم استفاده و به اجرا گذاشتن آن امر می باشد. استفاده از وسایل کمک آموزشی موجب می شود که دانش آموزان و دانشجویان از همه حواسّ خود جهت یادگیری مطالب استفاده کنندچرا که وسایل کمک آموزشی اساس قابل لمس را برای تفکّر و ساختن مفاهیم فراهم می سازد - سلیمانی،. - 1382تلفیق فناوری اطلاعات و ارتباطات با برنامه درسی به برنامه ریزی کمک می کند تا فعالیت های یادگیری متنوعی را در طرح برنامه درسی بگنجانند و دانش آموزان نیز با شرکت در آنها به نتایج یادگیری متنوع دست یابند .استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به بسترسازی مناسب فرهنگی ، علمی و توسعه مهارتها و بالندگی معلمان نیاز دارد ، به عبارت دیگر پیش شرط بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسی این است که معلمان از فنون بهره گیری از چنین پدیده ای آگاهی یابند .
پس می توان گفت اگر بستر سازی مناسب صورت نگیرد یا به طور ناقص انجام شود نمی توان امید داشت که فناوری های جدید موجب تحول در برنامه درسی و به طور کل فرآیند آموزش شود ، بلکه ممکن است صدماتی را همچون ایجاد فاصله هرچه بیشتر میان معلمان و دانش آموزان به وجود آورد . - ملکی وگرمابی،. - 1388در مقایسه مدارس سنتی و هوسمند می توان گفت که در مدارس سنتی دانش آموزان دارای سطوح پایین شناختی بوده و میزان مشارکت کمتری در کلاس دارند و به یادگیری و درک عمیق تشویق نمی شوند؛ بنابراین لذتی از یادگیری نمی برند و انگیزه ای برای یادگیری بیشتر و پیشرفت ندارند. از سویی در مدارس هوشمند با ارائه بازخورد در فرایند یادگیری، ایجاب مشارکت بیشتر یادگیرنده در فرایند یادگیری، ارتقای درگیری ذهنی مثبت یادگیرنده و همچنین ارائه تکالیف اصیل و واقعی باعث می شوند که دانش آموزان به جای حفظ مطالب به یادگیری عمیق بپردازند و بنابراین انگیزه ای برای یادگیری بیشتر و پیشرفت پیدا کنند - حکیم زاده،. - 1391
فناوری اطلاعات و ارتباطات در طی زمانی کوتاه ، توانسته است به یکی از اجزای اساسی تشکیلدهنده جوامع مدرن تبدیل شود به گونهای که در بسیاری از کشورها به موازات خواندن ، نوشتن و حساب کردن ، درک فناوری اطلاعات و ارتباطات و تسلط بر مهارت ها و مفاهیم پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان بخشی از هسته مرکزی نظام آموزشی این جوامع مورد توجه قرار گرفته است - به نقل از دانیل معاون مدیر کل در امور آموزش و پرورش یونسکو ،. - 2002در واقع دانش آموزان مدارس هوشمند به دلیل اینکه تکالیف شان را در مدرسه انجام می دهند و برای انجام تکالیف به والدین خود وابسته نیستند، این عدم وابستگی موجب می شود که دانش آموزان مدیریت کارهای خود را بر عهده گرفته و سعی کنند تا به طور مستقل وظایف مربوط به مدرسه را انجام دهند .
این امر ممکن است باعث شود تا عزت نفس این گروه از کودکان افزایش بیابد؛ چرا که این دسته از کودکان موفقیت در امور تحصیلی را به خویش نسبت می دهند و این امر سبب می شود تا آن ها قابلیت ابراز وجود در اجتماع را بیشتر از دیگر فراگیران در مدارس عادی داشته باشند - پیکو ،. - 2011وستلند و آرچ - 2010 - 1 هفت اصل بنیادین در مدارس هوشمند را اینگونه بیان می نماید: - 1 دانش خلاق - 2 استعداد یادگیری - 3 توجه به فهم مطالب - 4 آموختن با هدف تسلط و انتقال آن - 5 ارزیابی آموخته ها به شکل متمرکز - 6 غلبه بر مشکلات - 7 مدرسه به عنوان یک سازمان آموزشی. به نظر می رسد، این راهبردها، براساس توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان، قابل اجرا هستند.
همچینن یوئن فوک و همکاران - 2011 - با انجام تحقیقی با عنوان آموزش پیش از خدمت و ضمن خدمت معلمان در زمینه ICT در مالزی نشان داد که تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات نقض مهمی در فرایند یادگیری یاددهی دارد و آموزش ضمن خدمت در این زمنیه می تواند باعث افزایش کارایی معلمان شود یافته ها با تحقیقات ادگاردیل 1998 - ،به نقل از ویسه، - 1384 و نیوراس 2002 - ، به نقل از خزایی - همسو می باشد.این پژوهشگراندریافتندکه وسایل کمک آموزشی عامل افزایش بازده آموزشی از لحاظ کمی و کیفی است و نیز اینگونه وسایل عامل عینیّت بخشیدن به محتوای دروس می باشد. دانش آموزان در محیط های غنی تکنولوژی از طریق آموزش با فناوری سطح بالا در تمام حوزه های اصلی موضوعی اثرات مثبت محیط را در پیشرفت تحصیلی خود تجربه کرده اند و پیشرفت فزاینده ای در دوره های تحصیل داشته اند و همچنین بهره گیری از فن آوری اطلاعات و ارتباطات، یادگیری افزایش می یابد و این مهم از طریق ارتقای فعالیت یادگیری و سنجش صحیح، تهیه چارچوب هایی برای تقویت تفکر سطح بالاتر و افزایش استقلال و خود راهبری یادگیرنده، محقق شده است.
نتیجهگیری
در عصر حاضر فناوری اطلاعات و ارتباطات - فاوا - با گسترش روزافزون خود، به سرعت جهان را فراگرفته و بر حوزه های گوناگونی تأثیر گذاشته است. میزان این تأثیرگذاری به حدی بوده که سازمان ملل متحد، فاوا را یکی از زیرساخت های مهم جوامع دانایی محور معرفی کرده است - مانی، لوکاس و فراصت خواه ، . - 78 :2009
