مقاله تاثیر فیلم های جشنواره رشد بر یادگیری و یادداری درس علوم دوره راهنمایی

بخشی از مقاله

تاثیر فیلم هاي جشنواره رشد بر یادگیري و یادداري درس علوم دوره راهنمایی

خلاصه

در این پژوهش به بررسی تأثیراستفاده از فیلم هاي جشنواره رشد بر میزان یادگیري و یادداري درس علوم راهنمایی پرداخته شده و.هدف آن بررسی تاثیر بکارگیري و استفاده از فیلم هاي جشنواره رشد بر میزان یادگیري و یادداري درس علوم و مقایسه آن باروش سنتی است.جامعه آماري،دانش آموزان پسر دوم راهنمایی شهرري هستند که با روش نمونه گیري تصادفی ساده ،تعداد 35 نفر دانش آموز در گروه آزمایش و 35 نفر هم در گروه گواه قرار گرفتند. نوع تحقیق بر اساس اهداف ،کاربردي و روش تحقیق ،شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه می باشد.براي تعیین روایی ابزار گردآوري اطلاعات ،از نظرات متخصصان و استادان استفاده شد و پایایی آزمون با روش آلفاي کرانباخ 83درصد محاسبه شد.نتایج حاصل ازتحلیل داده ها ،همسان بودن گروه ها را تایید کرد.یک هغته پس از اجراي تدریس و متغییر مستقل،پس آزمون یادگیري و حدود چهار هفته بعد،پس آزمون یادداري انجام گرفت.براي تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد طبق نتایج بین پیش آزمون روش هاي معمول و نمایش فیلم رشدو.بین آزمون یادگیري و یادداري با استفاده از نمایش فیلم رشد با روش سنتی تفاوت معنی داري وجود دارد.

کلمات کلیدي: فیلم آموزشی،جشنواره فیلم رشد،یادگیري،یادداري

مقدمه:
هدف این است که شاگرد بتواند تا حد امکان پدیده هاي علمی را توسط تجارب دست اول یا نزدیک به آن تجربه کند. هر اندازه شاگردان در طول زندگی خود تجارب بیشتري را به دست آورده باشند، بهتر و با موفقیت بیشتري قادر خواهند بود تا ادراکات خود را افزایش دهند. در زمینه تجربه پیامبر اکرم(ص) می فرماید: التجربه فوق العلم (تجربه بالاتر از دانش است) به همین جهت از طریق انتخاب و استفاده مدبرانه و صحیح از رسانه هاي آموزشی می توان امکانات بیشتري را در اختیار شاگردان قرار داد.
از نظرپیاژه کودکان و هم نوجوانان به فیلم هایی که با تصویر زندگی عادي و روزمره شان تفاوت داشته باشند و برایشان بدیع و غریب جلوه کند، توجه بیش تري نشان می دهند. فیلم آموزشی با تغییر شیوه هاي آموزشی، مفهوم سنتی" یادگیري بر اساس حافظه" را به سوي "یادگیري خلاق و پویا " هدایت می کند. با بهره گیري از فیلم آموزشی معلمان به سهولت به یکی از منابع آموزشی خوددست می یابند واطلاعات وموادآموزشی خود را آسان تر تهیه می کنند. (حسینی بیرجندي،(1377
بنابراین استفاده از فیلم در کلاس به عنوان عامل فزاینده تحرك و برقراري ارتباط با مفاهیم تصویري شناخته شده است. فیلمهارا میتوان به سادگی به کار گرفت تا فرصتی براي بالا بردن مهارتهاي شنیداري و بینایی ایجاد گردد و به عنوان عامل محرکه بحث و یا متصل شدن به یک متن ادبی اطلاعات به کار رود. فیلمهامیتوانند در بالا بردن انگیزه دانش آموزان در زمینهي برقراري ارتباط همراه با به کارگیري تمامی مهارتهاي زبانی بسیار موثر باشند، در این صورت دانش آموزان خواهند توانست از متن یک نسخه بصري بسازند(محمدي،.(1380انتظار می رود فیلم آموزشی بتواند مواد آموزشی از قبیل متون، تصاویر، اصوات و سایر موارد مشابه را با کیفیتی بالاتر از قبل در اختیار معلمان قرار دهد. انتظار دیگر، نقش تسهیل کننده فیلم آموزشی است، یعنی بتوان با به کارگیري فیلم آموزشی، کیفیت یادگیري دانش آموزان را افزایش داد. این کار باید با برقراري ارتباطی فعال میان مدیر دروس، معلمان و دانش آموزان صورت گیرد، به طوري که این روش ارتباطی به صورت عادتی مناسب درآید. تا فرایند یادگیري دانش آموزان بهبود پیدا کند و در کل، کیفیت آموزش افزایش یابد. از آنجا که بیش از 4 دهه از برگزاري جشنواره فیلم رشد می گذرد تاکنون پژوهش و تحقیق جامعی در خصوص نقش این جشنواره در بهبود کیفیت آموزشی و ورود آن به مدارس و تسهیل یادگیري صورت نگرفته است.لذا این پژوهش می تواند راهی باشد به منظور بررسی نقش اینگونه جشنواره ها در روند کیفیت بخشی به مواد و رسانه هاي آموزشی و یادگیري.

فیلم آموزشی

دایره المعارف ویکیپدیا (2007) فیلم آموزشی را این طور تعریف نموده است: " فیلمی است که اصلیترین هدف آن آموزش باشد. فیلم آموزشی به عنوان بخشی از روشهاي آموزشی در کلاسهاي درس به کار برده میشود". با توجه به تحقیقات و بررسیهاي دانشمندان علوم رفتاري و تربیتی این واقعیت روشن شده است که کودکان در مرحله اولیه زندگی در بخش عظیمی از آموزشهاي خود مطالب را از راه حواس پنجگانه فرا گرفته و به مجموعهاي از تصورات ذهنی دست مییابند. برونر معتقد است که یادگیري معنیدار (در مقابل یادگیري طوطی وار) در صورتی امکان پذیر است که آموزش هر مطلب ابتدا به صورت عملی شروع شود. پس از آنکه فراگیران در این جنبه از یادگیري مهارت هاي کافی به دست آوردند باید مرحلهي تصویري یعنی استفاده از تصاویر و نمودارها براي مجسم کردن مفاهیم درس آغاز شود و سرانجام مرحله آموزش نظري و یا به قول برونر به آموزش از راه نهادي و سمبلها پرداخته شود. شکی نیست که یک فیلم آموزشی که به دقت طراحی شده باشد، کارایی و شتاب آموزش را افزایش میدهد. چشم حساسترین عضوي است که دانشآموز از راه آن جزئیات فنی را هم میآموزد و هم به یاد میسپارد، به ویژه هنگامی که صداها و واژهها اهمیت آنچه را که دیده میشود بیشتر نماید. به تجربه ثابت شده است که چون دانش آموز باید حواسش را به خوبی جمع کند تا هر چه را که میبیند در همان لحظه با گوش نیز دریافت نماید پس هرچه فیلم کوتاهتر باشد، احتمال تاثیر آموزشی بیشتري خواهد داشت (ذوفن،.(1380
دریک صحبت کلی یک فیلم آموزشی، یک چندرسانهاي ارتباطی میباشد. آن حقایق را به شکل واقعی ارائه میکند، روابط انسانی را به شکل درام در می آورد و شبیه سازي میکند. عواطف را تحریک میکند و گرایشها را تغییر میدهد.فیلم آموزشی ممکن است براي انتقال افکار، گرایشها و تجارب به عموم مردم مورد استفاده قرار گیرد. یک فیلم آموزشی به عنوان یک معلم برتر توصیف میشود، براي اینکه آن فقط از طریق ذهنی آموزش نمیدهد بلکه از طریق تمام بدن و حواس آموزش میدهد. فیلم آموزشی تاثیر بسیار زیادي روي ذهن کودکان و شکل گیري شخصیتشان میگذارد. هدف اصلی فیلمهاي آموزشی رشد دادن و تربیت شاگردان بر طبق اصول و الگوهاي اجتماعی میباشد. یک فیلم آموزشی بایستی با دانش آموزان در توسعه حواس و متمرکز کردن آن کمک کند. یک فیلم آموزشی میتواند با تلقین افکار به افراد و جامعه، همبستگی ملی به وجود آورد(گراول،.(1992

فیلم و ویدئو مدت زیادي است که به عنوان یک رسانه نیرومند در آموزش کلاسی مورد استفاده قرار میگیرد. استفاده از تصاویر متحرك، صدا، افکت و ... در فیلم آن را به یک رسانه قوي براي طراحان آموزش تبدیل کرده است. با درگیر کردن چند حس از طریق فیلم میتوان مفاهیم پیچیده را به یادگیرندگان توضیح داد. همچنین از فیلم و ویدئو براي آموزش در مسافتهاي دور استفاده میشود(مارچیونینی،.(2002

جشنواره فیلم رشد

جشنواره بین المللی فیلم هاي علمی ، آموزشی و تربیتی رشد با نام "فستیوال "فیلم هاي آموزنده در سال 1342 شروع به کارکرد.این جشنواره نخستین جشنواره بین اللملی فیلم در ایران است که مسئولان اداره کل سمعی و بصري وزارت آموزش و پرورش وقت به لحاظ تبادل رویدادهاي تصویري آموزشی در سطح جهانی اقدام به برگزاري آن نمودند.

از نخستین جشنواره فیلم هاي آموزنده ، هدف همواره گردآوري و ارائه آخرین تولیدات آموزشی و یافتن راه هاي جدید براي پرورش و آموزش کودکان و نوجوانان میهن بوده است .هر چند که هر دوره با توجه به صلاح دید مسئولان برگزاري جشنواره ها ، محتواي فیلم هاي مورد پذیرش و نمایش متغیر بوده اما در یک نگاه آماري ، اغلب موضوعات »علمی ، آموزشی و تربیتی « اهمیت و اولویت داشته است . بعد از پیروزي انقلاب اسلامی و وقفه اي چند ساله در برگزاري جشنواره بین المللی فیلم رشد، در سال 1364 اولین دوره پس از پیروزي انقلاب اسلامی یا » پانزدهمین جشنواره بین المللی فیلم هاي آموزشی « برگزار شد.

در برگزاري هشتمین جشنواره (1350) ، نام جشنواره بین المللی فیلم هاي آموزنده به جشنواره بین المللی فیلم هاي آموزشی تغییر یافت و در جشنواره بیستم (1369)، برگزارکنندگان به اتفاق آرا، افزودن نام »رشد« را به نام قبلی مناسب دانسته و جشنواره با نام کنونی » جشنواره بین المللی فیلم هاي علمی ، آموزشی و تربیتی رشد« نامیده شد.

در سال هاي آغازین ، فیلم هاي به نمایش درآمده در جشنواره تماماً به زبان اصلی پخش می شدند و در مواردي که متن فیلم مورد توجه مخاطبان قرار می گرفت . خلاصه آن به زبان فارسی ترجمه و متن آن در اختیار تماشاگران قرار می گرفت .

از جشنواره دهم (1352) به بعد، با هماهنگی وزیر وقت آموزش و پرورش ، دوبله فیلم هاي منتخب با پیام هاي علمی _ تربیتی شروع شد و از آن پس فیلم هاي جشنواره به صورت دوبله دردسترس تماشاگران گذاشته می شوند .
بدیهی است در شروع و ادامه جشنواره ، به تناسب زمان ، با پذیرش و نمایش فیلم هاي 16 م م و35 م م برگزار می شد که با ورود ویدئو به دنیاي تولید رسانه هاي تصویري ، جشنواره نیز به شهادت اسناد از سومین دوره بعد از پیروزي انقلاب اسلامی (1366)، پذیراي آثار ویدئویی گردید و هر سال همگام با آخرین پدیده هاي تکنولوژي روز ، تغییرات ضروري در ساز و کار نمایش فیلم ها صورت می پذیرد.

جشنواره بین المللی فیلم رشد در ادامه مسیر ، »شعار دانش در آینه ي تصویر « را در راستاي تحقق عدالت آموزشی براي خود برگزید که تاکنون هم چنان به این شعار وفادارانه عمل کرده است.
انجمن اولیاء ومربیان در جشنواره بیست و سوم به همراهی با این رویداد همت گمارد و »اولین جشنواره فیلم خانواده « هم زمان به بیست و سومین جشنواره بین المللی فیلم رشد پیوست .
جشنواره بین اللملی فیلم هاي علمی، آموزشی و تربیتی رشد از دوره سی و سوم تا سی و پنجم ، به ترتیب درشهرهاي کرمان ، یزد و خراسان رضوي برگزارشد .درسی و سومین دوره ، آثار » دانش آموزان فیلم ساز« نیز در بخش مسابقه حضور یافتند و همچنین در سی و ششمین دوره،آثار »معلمان فیلم ساز« نیز در جشنواره بین المللی فیلم رشد مورد پذیرش و داوري قرار گرفتند.

یادگیري و یادداري

یادگیري عبارتست از تغییر طولانیمدت در احساس، تفکر و رفتار فرد که بر اساس تجربه اﯾﺠﺎد شده باشد. رفتارگرایانی از قبیل جان واتسون و اسکینر سرشت انسان را انعطافپذیر میدانستند، و معتقد بودند که در رشد، یادگیري نقش اصلی را ایفا میکند، ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آموزش اولیه میتواند صرفنظر از آنچه کودك از استعدادها، تمایلات، علاقهها، تواناییها، نژاد و اجداد به ارث برده، او را به هر نوع بزرگسالی تبدیل کند.
روانشناسی چون هانس معتقد بودند که آنچه که به نظر میرسد تابع برنامه زیستی فطري است، میتواند تحت تأثیر رویدادهاي محیطی قرار گیرد. مکگرا، دنیس، گزل و تامپسون معتقد بودند که یادگیري و تجربه در تفاوتهاي رشدي نقشی ندارند؛ با این حال پژوهشهاي اخیر نشان میدهند که تمرین یا ﺗﺤﺮﯾﮏ بیشتر میتواند تا اندازهاي رفتارهاي حرکتی را تسریع کند.
ادگار دیل در طول کارهاي خود (1946) مخروط تجربیات را که یک تصویر براي تشریح ارتباط متقابل گونه هاي متنوع مواد دیداري شنیداري بود ارائه داد. وي در مورد کار خود توضیح داد که مخروط وي مثال مجسمی است از تجربیات یادگیري که طی آن، انواع گوناگون مواد دیداري شنیداري به وسیله ي اقدام به تجربیات مستقیم موجب هرچه انتزاعی تر شدن تجربیات یادگیري می شوند (دیل 1946ص .(38
دیل در آخرین ویرایش کتاب خود به نام روش هاي دیداري شنیداري در تدریس 1969) ص (108 اظهار می دارد که مخروط تجربیات به عنوان یک شیوه ي مجسم براي نشان دادن پیشرفت تجربیات یادگیري از مداخله مستقیم عوامل دست اول تا به تصویر کشیدن بیان هاي نمادین به کار می آید.

مخروط تجارب ادگاردیل نشان می دهد که تجارب مستقیم، عینی و دست اول در پایین هرم، نشانه هاي سمعی و بصري مانند اسلاید و تصویر، در وسط هرم و علائم و سمبل ها (کلمات)، در رأس هرم قرار دارند. در تقسیم بندي مواد و وسایل آموزش و رسانه ها، آن ها را به نرم افزار و سخت افزار، چاپی و غیر چاپی، برقی و غیر برقی، نورتاب و غیر نورتاب، تقسیم نموده اند. در یک تقسیم بندي دیگر از نقطه نظر کاربرد در کلاس درس به دو طبقه کلی تقسیم می شوند. این طبقه بندي بر اساس عملکرد رسانه هاست.

هر یادگیري منجر به عملکرد نمیشود چون افراد بسیاري از چیزها را میآموزند ولی امکان به کارگرفتن این آموختهها برایشان پیش نمیآید.

روش پژوهش

پژوهش در این تحقیق کاربردي از نوع شبه آزمایشی است که از طریق اجراي پیشآزمون و پسآزمون، براي دو گروه آزمایشی، متغیر فیلم آموزشی »بخش قلب« به کار گرفته شد؛ براي گروه گواه این متغیر اعمال نشد و مفاهیم علوم با همان روش سنتی به آنها تدریس شداین پژوهش در شهرري اجرا شد و با بررسی و هماهنگی با کارشناسی هاي اداره آموزش و پرورش ،از میان مدارس راهنمایی پسرانه ،مدرسه علامه طباطبایی به طور تصادفی ساده انتخاب شد.پس از انتخاب مدرسه درسی از کتاب علوم سال دوم راهنمایی انتخاب شد و محقق با کمک دبیر و با توجه به اصولی که در طراحی سوالات و نظر خواهی از سایر دبیران و اساتید و استاد راهنما نسبت به اجراي پژوهش با استفاده از پیش آزمون و پس آزمون تعداد 25 سئوال انتخاب شد.براي به دست آوردن ضریب اعتبار آزمون ها از ضریب آلفاي کرانباخ 0/83 استفاده شد.در مدرسه انتخاب شده شش کلاس دوم مشغول به تحصیل بودند و بعد از انتخاب تصادفی دو کلاس به عنوان نمونه ،با دبیر و مدیر در خصوص اجراي پژوهش هماهنگی به عمل آمد.بعد از انتخاب نمونه ها پیش آزمونی از هر گروه انتخابی گرفته شد.قبل از شروع آموزش،به منظور آشنایی دانش آموزان گروه آزمایش با هدف پژوهش،فیلم هاي جشنواره رشد جلسه توجیهی در نظر گرفته شد.تدریس براي گروه آزمایش در دو جلسه 60 دقیقه اي در