بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر بهمنظور بررسی تأثیر شبکههای یادگیری اجتماعی در یادگیری درس علوم تجربی انجام گرفت. روش پژوهش نیمه تجربی از نوع پیشآزمون و پسآزمون با گروه کنترل بود. جامعه پژوهش را دانشآموزان پسر دوره متوسطه اول شهرستان قائمشهر در سال تحصیلی 93-92 به تعداد 4035 نفر که در 38 مدر سه م شغول به تح صیل بودند، ت شکیل میدادند. از میان مدارس مجهز به فناوری اطلاعات و ارتباطات، یک مدرسه و در آن دو کلاس پایه سوم به روش تصادفی ساده بهعنوان گروههای آزمایش و کنترل انتخاب شدند. پس از برگزاری پیشآزمون در ابتدای سال تح صیلی، محتوای در سی در طول سال تح صیلی در کنار ا ستفاده از شبکه اجتماعی و همچنین به روش سنتی به ترتیب برای کلاسهای گروه آزمایش و کنترل ارائه گردید و در نهایت، از آزمون معلمساخته بهعنوان پسآزمون در پایان سال تحصیلی استفاده شد. روایی آزمون با اعمالنظر متخ ص صان تأیید شد و پایایی آن با ا ستفاده از آزمون آلفای کرونباخ 0/87 به د ست آمد. اطلاعات حاصل، با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تحلیل شد و نتایج به دست آمده، حاکی از تأثیر شبکههای یادگیری اجتماعی در افزایش یادگیری درس علوم تجربی دانشآموزان بود.
واژههای کلیدی:
شبکههای اجتماعی، یادگیری اجتماعی، فناوری اطلاعات و ارتباطات
مقدمه
در امر تعلیم و تربیت، آموز شی مؤثر ا ست که اولاً منجر به یادگیری شود و ثانیاً، این یادگیری پایدار باشد. تحقق این دو مستلزم استفاده از حواس پنجگانه فراگیر و بهرهگیری از تجارب مستقیم و دست اول است. تجربه نشان میدهد که حواس مختلف، در یادگیری انسان نقش مساوی و یکسان ندارند. گرچه در منابع گوناگون ارقام متفاوتی در این زمینه ذکر شده، اما در تمامی آنها بیشترین سهم به حس بینایی داده شده ا ست .[1] از نظر سیدل و شاول سون، آموزش فرآیندی ا ست برای خلق محیطهای یادگیری که در آن فعالیتهای موردنظر یادگیرندگان برای ساختن دانش و کسب توانایی تفکر به حداکثر میر سد .[2] برای کارایی هرچه بی شتر چنین فرآیندی، ضروری ا ست که یادگیرنده خود فعال بوده و دخالت م ستقیم در آنچه میآموزد دا شته با شد. نقش معلم فراهمکننده شرایطی برای تسهیل یادگیری است. یکی از ویژگیهای آموزش خوب، وجود کنش متقابل یا تعامل بین معلم و یادگیرنده و فعال بودن هرچه بیشتر فراگیر است.
در عصر حاضر و با فراگیر شدن استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در تمام شئون زندگی و به تبع آن تأثیرگذاری این فناوری بر محیطهای آموز شی، متخ ص صان تعلیم و تربیت بر این عقیده استوارند که محیطهای آموزشی مبتنی بر رایانه دارای ویژگیهای منحصر به فردی هستند که نهتنها فرآیند آموزش و یادگیری را برای معلم و دانشآموز تسهیل کرده و با ایجاد محیطی متنوع، یادگیری را جذاب میکنند، بلکه کلیه حواس دانشآموز را نیز درگیر ساخته و موجب تمرکز، توجه و دقت دانشآموز روی موضوع و مطلب موردنظر میشوند.
هماکنون اغلب کاربران اینترنت در جهان و ایران ع ضو یکی از شبکههای اجتماعی ه ستند [3] و استفاده از شبکههای اجتماعی به یک ابزار محبوب و تأثیرگذار در برقراری ارتباطات اجتماعی مبدل شده است .[9] واضح است در دورهای که آموزش و پرورش نوین، یادگیری سریع را ضروری میداند و از امکانات و منابع زیادی برای آسان ساختن یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان در زمینههای گوناگون درسی و تحصیلی کمک میگیرد، نمیتوان از بهکارگیری شبکههای اجتماعی در امر آموزش و پرورش بهعنوان یکی از ابزارهای مهم و اثربخش در ت سریع یادگیری چ شمپو شی کرد. خصوصاً اگر اقبال عمومی و علاقه نوجوانان و جوانان را به استفاده از این شبکهها مدنظر قرار دهیم،
این اهمیت صدچندان خواهد شد. لذا شایسته است تأثیر این پدیده نو بر یاددهی و یادگیری بررسی شود تا اثرات مطلوب آن در امر آموزش، مورد استفاده قرار گیرد.
یادگیری در لغت به معنی کسب دانش، فهمیدن یا تسلط یافتن از راه تجربه یا مطالعه است. یادگیری عبارت ا ست از ک سب تجارب جدید یا ا صلاح و تقویت آنها و نیز ک سب، ا صلاح و تقویت دانش موجود، رفتارها، مهارتها، ارزشها و سلایق [.10]کیمبل یادگیری را تغییر نسبتاً پایدار در توان رفتاری از رفتار بالقوه تعریف نموده که در نتیجه تمرین تقویت شده است. پس از یادگیری، یادگیرنده قادر به انجام کاری خواهد بود که پیش از یادگیری قادر به انجام آن نبود .[4] یادگیری تغییر نسبتاً دائمی رفتار یا رفتار بالقوه میباشد که نتیجه تجربه مستقیم یا غیرمستقیم است؛
بنابراین، یادگیری با تغییری همراه است که مدت زمانی طولانی دوام آورده و بر رفتار بالقوه اثر میگذارد .[11]
چگونگی فرآیند یاددهی و یادگیری یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر یادگیری ا ست .[5] هر روز شیوههای یاددهی و یادگیری متحول میشوند و همگام با پیشرفت فناوری، دروازههای نوینی به روی بهبود این فرآیند گشوده میشود. آموزش و پرورش نوین بر آن است تا با استفاده از فناوری و با ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و اجتماعی در قالب گامهای کوچک و پیوسته آموزشی، چگونه اندی شیدن و تولید علم را به ان سانها بیاموزد. ا ستفاده از فناوریهای روز و پدیدههای نوظهور لازمه بهبود و ارتقا سطح یادگیری است. شبکههای اجتماعی نیز به دلیل تأثیرگذاری عمیق بر روابط اجتماعی، یکی از جلوههای نو در فناوری اطلاعات و ارتباطات است که میتواند در آموزش و پرورش تأثیرگذار باشد.
تعریفی که لغتنامه آکسفورد از شبکههای اجتماعی ارائه میدهد چنین است: وبسایت یا نرمافزاری که از طریق انتشار اطلاعات، دیدگاهها، پیامها، تصاویر و ... موجب ارتباط کاربران با یکدیگر میشود. همچنین لغتنامه کمبریج شبکههای اجتماعی را به صورت وبسایتی معرفی میکند که برقراری ارتباط و ا شتراکگذاری اطلاعات، عکسها و ... با اع ضای یک گروه را برای مردم آسان میکند. طاووسی و کاظمی [6] معتقدند شبکههای اجتماعی، مجموعهای از وبسایتهای مبتنی بر فناوری وب 2,0 هستند و با قابلیت ایجاد شبکه و ارتباطات مجازی تعاملی در فضای سایبر، به تأثیرگذاری در اجتماع میپردازند. اصطلاح شبکه اجتماعی برای توصیف ابزار و پایگاههایی است که کاربران به وسیله آنها اقدام به انتشار و به اشتراکگذاری مطالب خود میکنند. شبکههای اجتماعی پایگاههایی ه ستند که به صورت اخت صا صی برای به ا شتراکگذاری اطلاعات، دا ستانها، عکسها، صوتها و تصاویر ویدئویی کاربران ایجاد شدهاند .[7]
در این پژوهش، منظور از شبکههای اجتماعی، شبکه آموز شی - اجتماعی ادمودو - Edmodo - میباشد که در پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. این شبکه در سال 2008 در کالیفرنیای ایالاتمتحده تأسیس شد. ادمودو یک شبکه یادگیری اجتماعی برای معلمان، دانشآموزان و والدین است که با هدف برقراری ارتباط میان کارکنان مدارس و تعامل اطلاعات با والدین دانشآموزان به وجود آمد. این شبکه با دا شتن بیش از 35 میلیون کاربر و با ارائه قابلیتهایی چون ار سال تکالیف، ایجاد نظرخواهی، دریافت پاسخ دانشآموزان، بارگذاری کلیپهای ویدئویی، ایجاد گروههای یادگیری و برگزاری آزمونهای گوناگون یکی از موفقترین شبکههای یادگیری اجتماعی ا ست و این امکان را به والدین میدهد که بهطور کامل در جریان روند آموزش فرزندان خود قرار بگیرند.
در پژوهش حا ضر بهمنظور برر سی تأثیر شبکههای اجتماعی بر یادگیری، از میان دروس دوره متو سطه اول، درس علوم تجربی انتخاب شده ا ست. در واقع، اطلاعاتی که از طریق تجربه ح سی و آزمایش قانونمندیها خود را اثبات کنند، علوم تجربی نامیده میشوند. در نظام آموزش و پرورش ر سمی ایران، علوم تجربی مجموعهای از علوم فیزیک، علوم شیمی، علوم زی ستی، زمین و بهدا شت میبا شد که در قالب یک کتاب در سی گرد آمده ا ست. اهمیت آموزش علوم بهگونهای ا ست که در
