بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثرمحلول پاشی متانول بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود ایرانی تحت شرایط آبیاری و دیم، آزمایشی به صورت کرتهایخُرد شده در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال1390 در هنرستان شاخه های زیتون اسلام آبادغرب واقع در کیلومتر 7 جاده اسلام آبادغرب دالاهو با مشخصات جغرافیایی صورت گرفت که تیمارهای آزمایشی شامل فاکتورآبیاری با دوسطح آبیاری نرمال - آبیاری و بدون آبیاری - و فاکتور فرعی یا محلول پاشی متانول با پنج سطح - شاهد، %7، %14، %21، - %28 در کرت های فرعی قرار گرفتند. متانول در طی فصل رشد 3 مرتبه با فواصل 10 روز بعد از شروع غلاف دهی بر روی اندام های هوایی بوته های نخود محلول پاشی شد. نتایج نشان داد که محلو لپاشی متانول اثرات معنی داری بر روی عملکرد و اجزای عملکرد داشت. محلولپاشی با غلظت 21 و 14 درصد، بیش از سایر تیمارها بر عملکرد و اجزای عملکرد تاثیرگذار بود به طوری که موجب افزایش تعداد غلاف، تعداد دانه در بوته، وزن 100 دانه، عملکرد دانه شد . بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب در تیمار محلو لپاشی متانول 21 درصد - 5156/8 کیلوگرم در هکتار - و متانول صفر درصد - 3432 کیلوگرم در هکتار - مشاهده شد به طور کلی مشاهده گردید که با افزایش درصد حجم متانول از یک حد مجاز نتیجه عکس می شود.
کلید واژه ها : تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه،
مقدمه
نخود یکی از مهم ترین منابع پروتئینی در رژیم غذایی بسیاری از کشورهای در حال توسعه میباشد و دارای 17 تا 23 درصد پروتئین است که اغلب به عنوان مکمل پروتیین غلات در رژیم غذایی جای می گیرد. خصوصیاتی همچون توانایی تثبیت نیتروژن، ریشه دهی عمیق و استفاده مؤثر از نزولات جوی سبب شده که این گیاه نقش مهمی در ثبات تولید نظام های زراعی ایفا کند - . - Parsa & Bagheri., 2008 خشکی یکی از مهمترین تنش های محیطی است کهتقریباً تولیدات گیاهان زراعی را تا یک چهارم کاهش می دهد. با توجه به اینکه ایران با متوسط نزولات آسمانی240 میلیمتر در زمره ی مناطق خشک جهان طبقهبندی می گردد. میانگین عملکرد نخود در ایران کمتر از 500 کیلوگرم در هکتار است که نسبت به میانگین جهانی بسیار پایین است - . - Parsa & Bagheri., 2008 بنابراین افزایش عملکرد در واحد سطح یکی از مهمترین مواردی است که توجه بسیاری از محققین را به خود جلب نموده است. فتوسنتز فرآیند اساسی جهت ساخت مواد آلی در گیاهان است و مقدار ماده خشک تولیدی با درجه کارآیی فتوسنتزی گیاه و همچنین با نحوه تثبیت دیاکسید کربن در گیاهان زراعی ارتباط مستقیم دارد، در نتیجه راههایی که باعث افزایش تثیبیت دی اکسید کربن در گیاهان زراعی می شوند می توانند به عنوان راهکارهای مناسب جهت افزایش عملکرد آنها مورد توجه قرار بگیرد . - Koocheki & Sarmadnia,. 2003 -
با توجه به پی بردن محققین به تأثیرگذاری متانول در افزایش فتوسنتز و رشد گیاهان، بررسی اثرات کاربردی آن بسیار ضرورت مییابد. در این راستا میرآخوری و همکارن - Myerakhory et al, 2010 - گزارش کردند که محلولپاشی متانول اثر معنیداری بر عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد شاخه در بوته، بیوماس کل، وزن صد دانه و درصد پروتئین لوبیا قرمز داشت. نتایج تحقیق صفرزاده ویشکایی - Safarzadeh Vishekaei et al, 2007 - نشان داد که محلولپاشی متانول روی قسمت های هوایی بادامزمینی با محلول 20 درصد حجمی باعث افزایش شاخص سطح برگ، سرعت رشد گیاه، سرعت رشد غلاف، راندمان مصرف تشعشع، دوام سطح برگ، افزایش عملکرد غلاف و دانه، وزن 100 دانه، تعداد غلاف رسیده و مقدار پروتئین دانه بادام زمینی شده بود.
نتایج پیلهوری خمامی و همکاران - 1387 - نیز حاکی از آن بود که محلولپاشی متانول تا 30 درصد حجمی باعث افزایش عملکرد غلاف، عملکرد دانه، تعداد غلاف قابل برداشت و درصد پروتئین دانه در گیاه بادام زمینی شد. تحقیق حاضر نیز با هدف بررسی امکان استفاده از محلولپاشی متانول جهت افزایش عملکرد دو رقم لوبیا سبز و معمولی صورت گرفت. طاهرآبادی وهمکاران - Taherabadi, et al. 2012 - با بررسی اثر متانول ومقدار آبیاری بر نخود بیان کردند که محلول پاشی متانول اثر معنی داری بر عملکرد و اجزای آن داشت به طوری که محلول پاشی 60 درصد ارتفاع بوته، تعداد شاخه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه در بوته و عملکرد دانه وبیولوژیک را افزایش داد.
مواد و روش ها
به منظور بررسی اثر غلظت محلولپاشی متانول بر عملکرد واجزای عملکرد نخود ایرانی، در سال 90-91 آزمایشی در هنرستان شاخه های زیتون اسلام آباد واقع در کیلومتر 7 جاده اسلام آبادغرب دالاهو صورت گرفت. جهت انجام این آزمایش ازطرح کرتهای خرد شده با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار استفاده شد.کرتهای اصلی شامل دو شرایط رطوبتی نرمال - آبیاری - ودر شرایط دیم - بدون آبیاری - و فاکتور فرعی یا محلول پاشی متانول با پنج سطح - شاهد، %7، %14، %21، - %28 در کرت های فرعی قرار گرفتند. سپسعملیات آماده سازی تهیه بستر بذر در اواسط اسفندماه انجام گردید و زمین محل آزمایش جهت کشت آماده گردید.سپس نقشه طرح به صورت هر کرت شامل 5 ردیف به طول 4 متر وفاصله ردیف 50 سانتی متر در نظر گرفته شد بذر های نخود در وسط پشته ها در عمق 5 سانتی مترکاشته شدند فاصله بین کرتها یکمتر و فاصله بین بلوکها 2 متر در نظر گرفته شدند قبل از کشت بذور نخود را با سم بنومیل ضدعفونی شدند. پس از کشت جهت استقرار گیاه آبیاری به روش سیفونی انجام شد.
سپس در مرحله 7 برگی با علف های هرز مبارزه شد. محلولپاشی متانول در طی فصل رشد سه مرتبه با فواصل 10روز یکبار در قبل از گلدهی، قبل از غلاف دهی وهنگام پرشدن غلافها بر روی بوته های نخوددر اوایل صبح با استفاده از سمپاش موتوری پشتی محلول پاشی شدند به طوری که اندامهای هوایی بوتههای نخود خیس شدند. به منظور تعیین عملکرد و اجزای آن و دیگر صفات دو ردیف کناری جهت حذف اثر حاشیه حذف گردید و اندازه گیریها از ردیفهای میانی بر مبنای ده بوته انجام گرفت. نمونه های گیاهی درانتهای سال زراعی تهیه وبا در نظر گرفتن کلیه دقتها و توصیههای لازم به آزمایشگاه مورد نظر منتقل شدند. اندازه گیری های عملکرد و اجزای آن شامل تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه، عملکرد دانه پس از جداسازی با ترازوی دیجیتال توزین شد. تجزیه واریانس ومحاسبات آماری صفات مورد مطالعه با استفاده از نرم افزار SAS انجام شد جهت مقایسه میانگیها از نرم افزارMSTAT-C با آزمون حداقل اختلافLSD صورت گرفت وبرای رسم نمودارها از برنامهEXCEL بهره برده شد.
نتایج وبحث
تعداد غلاف در بوته
نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر آبیاری در سطح%1 و محلول پاشی متانول در سطح %5 تعداد غلاف در بوته را تحت تاثیر قرار دادند - جدول . - 1 ولی اثر متقابل آنها معنی دار نشد. بیشترین تعداد غلاف در بوته در شرایط آبیاری با میانگین تعداد غلاف43/19 عدد در بوته بدست آمد که افزایشی 13 درصدی نسبت به شرایط دیم نشان می دهد همچنین با کاربرد محلول پاشی متانول بیشترین وکمترین تعداد غلاف در بوته به ترتیب در تیمارهای %14 متانول با میانگین44/22 عدد در بوته وشاهد با میانگین37/15عدد در بوته بدست آمد البته اختلاف معنی داری بین تیمارهای %7و%21 از این نظر وجود نداشت.
احیایی وهمکاران - - Ehyaii et al, 2010 با بررسی اثر آبیاری و محلول پاشی متانول اعلام کردند که محلول پاشی متانول ودور آبیاری اثر معنی داری بر عملکرد و اجزای عملکرد دارد به طوری که موجب اغزایش تعداد غلاف، وزن صد دانه، تعداد دانه دربوته و شاخص برداشت شد. جعفری پاسکیابی و همکاران - Jafari Paskiabi et al., 2011 - نیز به این نتیجه رسیدند که بیشترین عملکرد غلاف لوبیا چشم بلبلی در محلولپاشی 20 درصد حجمی متانول وجود داشت. نتایج پیلهوری خمامی و همکاران - Pylehvry Khomami, et al,. 2008 - نیز حاکی از آن بود که محلولپاشی متانول تا 30 درصد حجمی باعث افزایش عملکرد غلاف بادام زمینی شد. همچنین صفرزاده ویشکایی - Safarzadeh Vishekaei, 2007 - در %20 حجمی متانول افزایش عملکرد غلاف بادام زمینی را نشان داد.میرآخوری وهمکاران - Myerakhory et al, 2010 - بیان کردند که تعداد غلاف سویا تحت تاثیر سطوح مختلف متانول قرار گرفت بطوری که بیشترین تعداد غلاف در بوته مربوط به سطوح%14 ، %21 و %7 قرار گرفت که با افزایش مصرف متانول به 28، تاثیر منفی بر این صفت داشت.
تعداد دانه در بوته
نتایج حاصله از جدول تجزیه واریانس بیانگر این است که تعداد دانه در بوته در سطح%1 تحت تاثیر آبیاری و متانول قرار گرفت - جدول. - 1 در این آزمایش بیشترین تعداد دانه در بوته در شرایط آبیاری با میانگین 51/56 دانه در بوته بدست آمد ودر شرایط دیم تنها 44/23 عدد دانه حاصل شد - جدول - 2، وبا اعمال سطوح متانول%14 این میانگین به 55/13 عدد تغییر کرد که البته تفاوت معنیداری با سطح%21 با میانگین 52/84 عدد دانه نداشت وکمترین این مقدار مربوط به تیمار بدون استفاده از متانول یا همان شاهد با میانگین39/88 عدد دانه بدست آمد. احیایی وهمکاران - - Ehyaii et al, 2010 نیز اعلام کردند که بیشترین وکمترین تعداد دانه در بوته به ترتیب در دور آبیاری10 و 20 روز گزارش کرد.
طاهرآبادی وهمکاران - - Taherabadi, et al. 2012 با بررسی اثر متانول ومقدا آبیاری بر روی نخود گزارش کردند که تعداد دانه در بوته در سطح%1 تحت تاثیر متانول قرار گرفت.گیاه نخود در آغاز گلدهی یک رشد سریع را طی کرده و به نظر میرسد در شرایط فراهم بودن رطوبت قابل دسترس، طول دوره رشد زایشی و میزان فتوسنتز جاری افزایش مییابد که منجر به تشکیل گلهای بیشتری در گیاه میگردد که بر تشکیل غلاف های بارور و تولید دانه مؤثر است . - Rezaeyanzadeh., 2008 - اصلانی و همکاران - Aslani et al., 2011 - نیز با بررسی اثر متانول برروی گیاه ماش گزارش کردند که بیشترین تعداد دانه در غلاف و بیشترین شاخص برداشت متعلق به تیمار 30 درصد حجمی متانول و بیشترین عملکرد دانه مربوط به 20 درصد حجمی متانول بود
