بخشی از مقاله
چکیده
زمینه: اختلال طیف اتیسم، اختلال رشدی شدیدی است که در تمام طول زندگی ادامه دارد. فراوانی گزارش شده برای این اختلال به یک درصد جمعیت رسیدهاست. یکی از مشکلات این کودکان نقص در بازشناسی هیجان چهره است که عامل مهمی در برقراری ارتباط است. بنابراین توجه به این بعد حائز اهمیت است. با توجه به ارتباط عمیق کودکان با تکنولوژی در قرن حاضر، از بازیهای کامپیوتری میتوان در جهت رشد فرایندهای شناختی و یا تسریع روند درمان کودکان دارای اختلالات مختلف روانی استفاده کرد.
کودکان اتیسم با سیستمهای قانونمند و قابل کنترل همانند رباتها و کامپیوتر ارتباط بیشتری برقرار میکنند. از طرفی درمانهای مبتنی بر موسیقی میتواند روشی موثر در بهبود نشانههای کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم باشد.
روش: این مطالعه بصورت نیمهآزمایشی با پیشآزمون و گروهکنترل صورت گرفت. به منظور آموزش هیجان چهره با توجه به ویژگیهای کودکان اتیسم، تصاویر هیجان چهره به همراه با موسیقی متناسب با آن هیجان به صورت بازی پازل در سیستم عامل اندروید روی گروه آزمایش 12 جلسه به صورت هفتهای 3 جلسه اجرا گردید. در هر دو گروه آزمون بازشناسی چهرهی اکمن و فرایسن به صورت پیشآزمون و پسآزمون اجرا و نتایج ثبت گردید. یافتهها با نرم-افزار SPSS نسخه 19 با روش تحلیل واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافتهها: مطابق با نتایج به دست آمده، بازی مبتنی بر سیستم عامل اندروید آموزش هیجان چهره با استفاده از موسیقی در بازشناسی هیجان چهره در کودکان اتیسم F=55/892 - و - P= 0/000 از لحاظ آماری در سطح 0/05 به طور معناداری اثربخش بوده است.
نتیجهگیری: با توجه به یافتههای پژوهش به دلیل تناسب بازی طراحی شده با ویژگیها و علایق کودکان اتیسم، میتوان آن را برای آموزش هیجان چهره در این کودکان مورد استفاده قرار داد.
-1مقدمه
در این قرن با پیشرفت تکنولوژی و ارتباط عمیق کودکان با این پدیدهی روز، بازیهای کامپیوتری می تواند در جهت رشد فرایندهای شناختی کودکان و یا تسریع روند درمان کودکان دارای اختلالات مختلف روانی مورد استفاده قرار گیرد. برای برقراری ارتباط با کودکان قطعا باید وارد دنیای آنها شد و در قرن حاضر کامپیوتر و تکنولوژی بخش مهمی از دنیای کودکان را در بر میگیرد. از سویی مطالعاتی که روی کودکان اتیسم انجام شده است، ارتباط بهتر این کودکان با رباتها و کامپیوتر را نشان می دهد[1]، بنابراین انتظار می رود که درمانهای مبتنی بر کامپیوتر اثربخشی بیشتری در این کودکان داشته باشند.
پژوهشهای گوناگونی جهت تلاش برای بهبود نقص در بازشناسی هیجان در کودکان طیف اتیسم صورت گرفته است. مبتنی بر یافتههای پژوهشهای انجام شده، درمانهای مبتنی بر موسیقی میتواند روشی موثر در بهبود نشانههای کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم باشد . از طرفی موسیقی محرک با ارزشی در برانگیختگی هیجانات میباشد. تاثیرات عمومی و فیزیولوژیک تم و حالات موسیقی بر مکانیسمهای ذهنی و عاطفی و القای هیجان غیر قابل انکار است. پژوهشهای تجربی نیز حاکی از درگیری مناطق یکسان مغز در این فرایندهاست که بدکارکردی آنها در کودکان اتیسم گزارش شدهاست
با وجود پژوهشهای بسیاری در خصوص بهبود بازشناسی هیجان در کودکان اتیسم این پژوهش به صورت اختصاصی بازشناسی هیجان چهره را بررسی کردهاست و به نظر می رسد همراهی تمها و حالات موسیقی با چهرههایی که بیانگر هیجان مرتبط هستند به صورت برنامهای مبتنی بر سیستم عامل اندروید در بهبود بازشناسی حالات هیجانی چهره در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم موثر باشد.
-2پیشینهی تحقیق
بنا به تعریف نسخهی 5 راهنمای تشخیصی و آماری اختلال روانی، اوتیسم اختلالی عصبی رشدی است. این گروه از اختلالات در مراحل اولیهی رشدی، معمولا قبل از ورود کودک به مدرسه نمایان و با نقصهای رشدی که آسیب در عملکرد شخصی، اجتماعی، تحصیلی و شغلی مشخص می شود. این اختلال با دوام نقصهایی در حوزههای ارتباط و تعامل اجتماعی در موقعیتهای متعدد که شامل روابط اجتماعی متقابل و رفتارهای غیر کلامی و همچنین وجود الگوهای رفتاری، علایق و فعالیتهای محدود و تکراری و همچنین نقصهایی در تقلید، یادگیریهای مشاهدهای، توجه مشترک1، بازیهای نمادین و فهم ابرازات هیجانی شناخته میشود . مشکل در ارتباط در کودکان اتیستیک تا اندازهای است که زندگی مستقل و سازندهی این کودکان را حتی تا دوران بزرگسالی با مشکل مواجه می کند .
مطالعات اپیدمولوژی دربارهی شیوع اتیسم نتایج متفاوتی را براساس راههای مختلف انتخاب، جمعآوری و طبقهبندی بیماران ارائه داده است .[9] برهمین اساس برآوردهای مختلف از شیوع بیماری اتیسم وجود دارد. با وجود تخمینهای متفاوت، شیوع این اختلال در پژوهشی تقریبا 6 در 10000 کودک [10] و در پژوهشی دیگر 8 از 10 هزار کودک [11] گزارش شده است. میزان شیوع در پسران و دختران متفاوت است و به ترتیب از 3/5 تا 4 به 1 در پسران و دختران است. انجمن روانشناسی امریکا - 2013 - در سالهای اخیر، فراوانی گزارش شده برای اختلال طیف اتیسم یک درصد جمعیت می-داند و برآوردها در نمونههای کودک و بزرگسال مشابه است .[6] این را نیز نباید نادیده گرفت که با پیشرفت علوم راهها و ملاک های تشخیص این اختلال نیز افزایش مییابد و به همین نحو میزان شیوع این اختلال نیز افزایش پیدا میکند و شاید این اختلاف سطح به علت همین پیشرفت سریع بوده است .
نتایج متناقضی در خصوص نقص در بازشناسی هیجان در کودکان طیف اتیسم مشاهده میشود. بارون کوهن و همکاران مشکل در بازشناسی ابرازات هیجانی که مبتنی بر باور مانند تعجب بر خلاف ابرازات هیجانی مبتنی بر حقیقت مانند شادی و ناراحتی را نشان داد .[13] هووارد و همکاران [14] نقص در بازشناسی هیجان ترس را گزارش کردند.
کستلی و فونسکا و همکاران در پژوهش خود توانمندی این کودکان را در پاسخ به تکالیف استاندارد شده برای اندازهگیری ابرازات هیجانی چهرهای را نشان دادند. در مقابل کریسکو و رادرفورد [17] این فرضیه که این کودکان در تشخیص چهرهی پرخاشگر عملکرد ضعیفتری نشان میدهند.
فاران و همکاران در مطالعهای بر روی کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا2 نشان دادند که این کودکان در پردازش هیجانهای ترس، خشم و غم به کندی عمل میکنند و در واکنش به تعجب و تنفر و شادمانی تفاوتی با گروه کنترل ندارند.
بالکونی و کاررا عملکرد برابر این کودکان با گروه کنترل را در تشخیص هیجانات شادی، ترس، خشم و غم گزارش کردند. به نظر میرسد کودکان اتیستیک عملکرد بهتری در شناسایی هیجانات سادهی بیرونی مانند شادی و غم نسبت به هیجانات درونی تعجب و شرم دارند .
یافتههای متناقضی از جمله حساسیت کمتر کودکان اتیستیک به هیجانات منفی مانند اندوه و ترس و ناراحتی [21]، نقص بیشتر در هیجانهای نیازمند دانش اجتماعی گستردهتر و دارای منشا اجتماعی و بیرونی چون شگفتزدگی، تعجب و وحشتزدگی گزارش شده است. توانایی کودکان اوتیستیک با عملکرد بالا در تشخیص هیجانات شادی، خشم و حالت خنثی چهره برابر با کودکان عادی است. اما آنها در بازشناسی هیجان غم چهره عملکرد ضعیفتری از کودکان عادی دارند .
پژوهشهای گوناگونی جهت تلاش برای بهبود نقص در بازشناسی هیجان در کودکان طیف اتیسم صورت گرفته است. از جمله این پژوهشها میتوان اقدام آموزش بازشناسی هیجان ، گسترش مهارتهای هیجانی و اجتماعی [24]، آموزش مهارتهای پردازش چهره با هدف قرار دادن نقایص چهره ، آموزش بازشناسی و پیشبینی هیجان دیگران [26]، آموزش مهارتهای اجتماعی مربوط به حرکات و خیره شدن چشمها و بازشناسی چهرهها و هیجانها [27]، آموزش مهارتهای اجتماعی و هیجانی را نام برد.
کودکان اتیسم مسائل قابل کنترل - چون کامپیوتر و رباتها - بیشتر دوست دارند. ، کامپیوتر قوانین سختی دارد و تمام متغیرها به خوبی در سیستم تعریف شده و مطابق با اصول مشخص قابل پیشبینی هستند. تمامی پدیدههای غیرقابل پیش-بینی کودکان اتیسم را مضطرب و بیعلاقه میکند و پدیدههای قابل کنترلتر، بیشتر علاقمندشان می کند .[
تاثیر هیجانی گذرای موسیقی نه فقط به عنوان احساس تجربهی ذهنی یا وضعیت هیجانی بلکه به عنوان تغییرات فیزیولوژیکی مثل ضربان قلب، تنفس، دمای و هدایت الکتریکی پوست، ترشح هورمونهایی چون کرتیزول، اکسیتوسین و بتاآندورفین، مشخص شدهاست .[29] برای توجیه اثر حالات هیجانی موسیقی، مدلهای عصبشناختی مطرح میباشد که از جملهی آنها مدل ولنس1 و شدت2 هیجان، مدل جانبی شدن هیجان، پردازش هیجانی دامازیو است. از نظرگاه نوروساینس سیستم لیمبیک ساختاری از مغز است که بخش میانی مغز را شامل میشود. که شامل هیپوکامپ و آمیگدال نیز میشود و در پردازشهای مربوط به هیجان و بازیابی خاطرات نقش دارد. زمانی که موسیقی به صورت هیجانی ادراک شود، پاسخهای سریع در این ساختار به ویژه آمیگدال اتفاق میافتد
تواناییها و علایق موسیقایی در کودکان اتیستیک یک ویژگی همگانی است و عدهای آنقدر بر این عامل تکیه نموده-اند که میگویند ممکن است رابطهی مستقیمی بین ویژگیهای اتیسم و علاقه و توانایی موسیقی باشد .[9] مطالعات نشان میدهند که گاهی کودکان دارای اختلال طیف اتیسم پاسخ مناسب و مطلوبتری به موسیقی نسبت به سایر محرکهای حسی میدهند. بعلاوه کودکان اتیستیک در دریافت و تولید الگوهای موسیقی سازمان یافته مانند الگوهای ملودیک و ریتمیک توانایی بالایی دارند
بعضی از کودکان اتیسم از چنین حساسیتی یا توانایی خاص موسیقایی برخوردار میباشند در خصوص تاثیر موسیقی بر کودکان طیف اتیسم پژوهشهای بسیاری صورت گرفته است. مبتنی بر یافتههای پژوهشهای انجام شده، استفاده از موسیقی میتواند روشی موثر در بهبود نشانههای کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم باشد. با توجه به نتایج پژوهشهای انجام شده موسیقی درمانی در بهبودی و افزایش عملکرد این کودکان موثر است
با توجه به نتایج پژوهشهای انجام شده در خصوص تاثیرپذیری کودکان اتیسم از موسیقی و همینطور نظریهی مغز به شدت مردانهی این کودکان، انتظار میرود همراهی تمها و حالات موسیقی با چهرههایی که بیانگر هیجان مرتبط هستند در قالب بازی طراحی شده در سیستم عامل اندروید در بهبود بازشناسی حالات هیجانی چهره در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم موثر باشد.
