بخشی از مقاله
چکیده
در دنیای تجارت کنونی، شرکتها جهت حل مشکلات اقتصادی خود نیازمند راهکارهای مناسب جهت استفاده بهتر از امکانات و ثروتهای خود میباشند.فرآیندهای تصمیم گیری مالی در دوران حیات شرکت ها به موضوعی حیاتی برای تصمیم گیری شرکتها تبدیل شده است.ارتباط عملکرد مالی و اندازه ی هیئت مدیره همواره مورد توجه مدیران و مالکان واحدهای تجاری بوده است و مدیریت مناسب از دغدغههای اساسی تصمیمهای این حوزه تلقی میشود.
از این رو در پژوهش حاضر، براساس مبانی نظری و ادبیات موضوع به بررسی تأثیر چرخه ی عمر شرکت بر رابطه ی بین اندازه ی هیئت مدیره و عملکرد مالی پرداخته شده است.جهت دستیابی به این هدف از 104 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ،طی دورههای زمانی 1388 تا 1392 به عنوان نمونه استفاده شده است.
اندازه ی هیئت مدیره وچرخه عمر شرکت به عنوان متغیر مستقل و عملکرد مالی به عنوان متغیر وابسته تعیین شد.همچنین از پنج متغیر کنترلی ترکیب هیئت مدیره،اندازه شرکت،اهرم مالی، مالکیت نهادی و دوگانگی نقش مدیرعامل استفاده شده است.همچنین تعداد سه فرضیه به منظور بررسی رابطه بین هر یک از متغیرهای تحقیق تدوین گردیده است .
برای تجزیه وتحلیل دادهها و آزمون فرضیهها از مدلهای رگرسیون چندمتغیره و دادههای ترکیبی استفاده شده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که اندازه ی هیئت مدیره در مراحل رشد و افول رابطه معناداری با عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ندارد. در حالی که اندازه ی هیئت مدیره در مرحله بلوغ رابطه معناداری با عملکرد مالی دارد.
-1مقدمه
گسترش فزاینده و پیچیدگی فعالیت های اقتصادی از یک سو و لزوم فرآهم آوردن اطلاعات دقیق از طریق سیستم های حسابداری از سویی دیگر، ضرورت انجام تحقیقات و پژوهش های علمی توسط محققین و پژوهشگران در موضوعات مالی و حسابداری فراهم آورده است.امروزه،فرآیندهای تصمیم گیری مالی در دوران حیات شرکت ها به موضوعی حیاتی برای تصمیم گیری شرکتها تبدیل شده است
ارتباط عملکرد مالی و اندازه ی هیئت مدیره همواره مورد توجه مدیران و مالکان واحدهای تجاری بوده است و مدیریت مناسب رشد به نحوی که منجر به تنگدستی مالی و کسری منابع مالی نگرددوسودآوری آتی را مختل نسازد، از دغدغههای اساسی تصمیمهای این حوزه تلقی میشود.هیئت مدیره مهم ترین عامل در کنترل و نظارت بر مدیریت شرکت و محافظت از منابع سهامداران قلمداد می شود.
نتایج مطالعات و بررسی ها ی انجام شده نشان می دهد که هیئت مدیره در ارتقای عملکرد و ارزش شرکت نقش بااهمیتی ایفا می کند . در این میان، اثر مراحل مختلف چرخه عمر شرکت بر رابطه ی بین عملکرد مالی و اندازه هیئت مدیره نیز میتواند بر تصمیمهای سرمایهگذاری در شرکت موثر باشد و همواره محققان مختلف به شیوهها و روشهای گوناگون تلاش نمودهاند قواعدی را در این مورد، وضع نمایند.
یکی از ویژگی های بارز اقتصادی شرکت ها، چرخه عمر متفاوت آنها می باشد. طبق تئوری چرخه عمر1، شرکت ها در مراحل مختلف چرخه عمر از نظر مالی و اقتصادی دارای نمودگرها و رفتارهای خاصی هستند،بدین نحو که ویژگی های مالی و اقتصادی یک شرکت تحت تاثیر مرحله ای از چرخه عمراست که شرکت در آن قراردارد
بنگاه های اقتصادی از زمان شروع و پیدایش خود مراحل مختلف چرخه عمر را طی می نمایند و هریک با توجه به قرار گرفتن در مراحل چهارگانه چرخه عمر باید استراتژی های مناسبی را نیز انتخاب کنند. مراحل مزبور جامع نیستند، اما می توانند چارچوبی را برای ارزیابی ، طراحی و توسعه استراتژیها فرآهم نمایند یکی از متغیرهای مهم در تدوین استراتژیهای شرکت توجه به این نکته است که شرکت در کدام یک از مراحل چرخه عمر،یعنی هر یک از مراحل ظهور 3،رشد4،بلوغ5 و افول6 قرار گرفته است. در این پژوهش تفکیک شرکت ها به مرلحل رشد،بلوغ،افول بر مبنای پژ وهش آنتونی و رامش - - 1992 انجام گردید.
پژوهشگرانی چون رحمانی و همکاران - - 1309،کرمی عمرانی - - 1389 بررسی هایی در این زمینه انجام دادند. نتایج پزوهش های پیشین نیز بیانگراین است که واکنش و پاسخ های بازار سرمایه به اطلاعات حسابداری در مراحل مختلف چرخه ی عمر شرکت تفاوت معناداری با هم دارند.
تحقیق حاضر نیز به دنبال پاسخگویی به این سوال است که بین اندازه هیئت مدیره وعملکرد مالی در مراحل مختلف چرخه عمر شرکت چه رابطه ای وجود دارد؟
-2بیان مسئله
ایجاد ارزش و افزایش ثروت سهامداران در بلندمدت از جمله مهم ترین اهداف شرکتها به شمار می رود.افزایش ثروت درنتیجه عملکرد مطلوب حاصل خواهد شد.سودآوری از جمله شاخص-های مهم اندازهگیری عملکرد واحدهای اقتصادی است که حاکی از توان شرکت در کسب منافع برای مالکان است.واحدهای تجاری تمام تلاش خود را در جهت رسیدن به این هدف به کار می گیرند .
یکی از شاخه های این حوزه از تحقیق بررسی رابطه ی اندازه هیئت مدیره و عملکرد شرکت است.وینست و دیگران - - 2010دریافتند که بین اندازه ی هیئت مدیره با عملکرد شرکت رابطه معنادار منفی وجود دارد. شواهد موجود در ادبیات در مورد اثر اندازه هیئت مدیره بر عملکرد شرکت متضاد است. یکی از دلایل این موضوع در نظر نگرفتن کلیه عوامل اثر گذار بر اندازه هیئت مدیره و عملکرد شرکت است.
یکی از این عوامل چرخه عمر محصول است. چرخه عمر محصول از مفاهیم مهم بازاریابی است.در بازاریابی برای هرمحصول جدیدی که وارد بازار می شود، یک چرخه ای قائل هستند که محصول در طول عمرش مراحل مختلف آن را طی می کند. هر یک از مراحل چرخه عمر شرکت، دارای مشخصههایی است که میتواند بر رشد شرکت و سودآوری اثرگذار باشد.
مراحلی که هرکدام ویژگیهای خاص دارند ونیازمند اقدامات ویژه ای هستند تا سازمان را قادر سازد که به بهترین شکل از آن محصول سود ببرند این مراحل عبارتند از مرحله معرفی،رشد،بلوغ و افول طبیعتا هرکدام از این دوره ها نیازمند استراتژی بازاریابی به خصوص ،ترکیب ویژه ای از آمیخته ی بازاریابی و مدیریتی ویژه ی همان دوره است.
در این تحقیق تلاش می شود تا به این سوال اساسی پاسخ داده شود که : در مراحل مختلف چرخه ی عمر شرکت،اندازه ی هیئت مدیره بر عملکرد مالی چه تاثیری دارد؟
-3اهمیت و ضرورت پژوهش
جدایی مالکیت از مدیریت شرکت از دیرباز به عنوان کلید تجزیه و تحلیل حاکمیت مدرن مورد توجه قرار گرفته است. در این تحلیل تئوری کلاسیک تضاد نمایندگی بین مالکیت و مدیریت دارای اهمیت - جنسن و مکلینگ، - 1976 است. فلسفه اصلی پیدایش نظام راهبری شرکت، وجود مسائل نمایندگی یا تضاد منافع میان مدیران و سهامداران است. برای کاهش مسائل نمایندگی، سازوکارهای مختلفی در ادبیات مالی مطرح شده است که یکی از مهمترین آنها، نظام راهبری شرکت است .
حاکمیت شرکتی شامل معیارهایی است که می تواند با افزایش عدم تمرکز در کنترل شرکتها، از قدرت مدیران در پیگیری منافع شخصی کاسته و باعث بهبود عملکرد شرکتها شود .از این رو در پژوهش حاضر، رابطه میان اندازه هیئت مدیره به عنوان یکی از ساز و کارهای نظام راهبری شرکتها و عملکردشرکتها مورد بررسی قرار گرفته است. در اقتصاد و مدیریت، چرخه عمر شرکتها و موسسات به مراحلی تقسیم میشود.
در ادبیات این علوم برای چرخه عمر مدلهایی با چند مرحله ارائه شده است که در چارچوب این مدلها، موسسات و شرکتها با توجه به هر مرحله از حیات اقتصادی خود سیاست و خط مشی مشخصی را دنبال میکنند. این سیاستها به گونه ای در اطلاعات حسابداری شرکتها منعکس میشود.
در حوزه حسابداری برخی از محققان به بررسی تاثیر چرخه عمر شرکت بر اطلاعات حسابداری پرداختهاند. این محققان چهار مرحله را برای توصیف چرخه عمر شرکت به صورت مراحل تولد یا ظهور، رشد، بلوغ و افول ارائه داده اند. در هر کدام از این مراحل شرکت از انعطاف پذیری متفاوتی برخوردار است. به عبارت دیگر با گذر از مراحل ظهور به افول از انعطاف پذیری شرکت کاسته می شود. از این رو انتظار می رود مراحل مختلف عمر شرکت بر ویژگی های هیئت مدیره از جمله اندازه هیئت مدیره و همچنین بر عملکرد شرکت اثرگذار باشد. بنابراین در این پژوهش به بررسی اثر مراحل چرخه عمر شرکت بر ارتباط اندازه هیئت مدیره و عملکرد شرکت از اهمیت بر خوردار است که در این پژوهش به آن پرداخته میشود.
-4 پیشینه تحقیق
-1-4 تحقیقات داخلی
بولو و همکاران - - 1391 در تحقیق خود به بررسی تاثیر جریان نقد آزاد بر سیاست تقسیم سود در مراحل مختلف چرخه عمر شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند.نتایج حاصل از یافته های آن ها نشان می دهد که بین سود تقسیمی و جریان نقد آزاد شرکت ها در مرحله رشد و افول رابطه مثبت وجود دارد، در حالی که در مرحله بلوغ بین سود تقسیمی و جریان نقد آزاد رابطه منفی وجود دارد.
رحمانی و همکاران - - 1390 به بررسی تجزیه و تحلیل رابطه سودآوری و بازده سهام با توجه به چرخه عمر و اندازه شرکت، در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند.در این تحقیق متغیرهای سود هرسهم و تغییر سود هر سهم به عنوان متغیر مستقل و نرخ بازده سهام شرکت ها به عنوان متغیر وابسته و همچنین دو متغیر چرخه عمرو اندازه شرکت به عنوان متغیر کنترلی مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق اطلاعات مورد نیاز در دوره زمانی 1383 تا1387 بررسی شد . نتایج به دست آمده حاکی از آن است که متغیرهای چرخه عمر و اندازه شرکت عوامل تاثیرگذار در رابطه بین سودآوری و بازده می باشند و باعث افزایش ضریب تعیین تعدیل شده می شوند.
کرمی و همکاران - 1389 - در تحقیقی تاثیر چرخه عمر شرکت و محافظه کاری بر ارزش شرکت را مورد بررسی قرار دادند.در این تحقیق با استفاده از مدل فلتهام و اوهلسون - - 1995 تاثیر محافظه کاری بر واکنش سرمایه گذاران به خالص دارایی های عملیاتی وسود عملیاتی غیر عادی در مراحل مختلف چرخه عمر شرکت مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از بررسی 450 سال- شرکت طی دوره ی زمانی 1382 تا 1387 نشان می دهد که سرمایه گذاران اهمیت - وزن - بیشتری به خالص دارایی های عملیاتی و سود عملیاتی غیر عادی شرکت های در مرحله ی رشد نسبت به شرکت های در مرحله بلوغ و افول می دهند.
-2-4×تحقیقات خارجی
وهبا والساید - - 2014 در تحقیق خود تاثیر مراحل چرخه ی عمر شرکت را بر رابطه ی بین اندازه ی هیئت مدیره و عملکرد مالی مورد بررسی قرار دادند.نتایج نشان داد که در مرحله ی ظهور چرخه ی عمر شرکت،اندازه ی هیئت مدیره با عملکرد مالی رابطه ی منفی و در مراحل رشد،بلوغ و افول اندازه ی هیئت مدیره با عملکرد مالی رابطه ی مثبت دارد.
وانگ - 2009 - در پژوهشی با عنوان سیاست تقسیم سود و نظریه چرخه عمر به بررسی سیاست تقسیم سود و چرخه عمر پرداخت نتایج نشان داد که پرداخت سود سهام در واحدهای تجاری جوان تر با توان رشد بالا اما سودآوری پایین ، منجر به توزیع سود به شکل سود سهمی نسبت به سود نقدی می شود . زمانی که واحدهای تجاری بالغ تر می شوند،توان رشد پایین و سودآوری بالا، منجر به توزیع بیشتر سود نقدی در مقابل سود سهمی است.
زو - - 2007 تاثیر چرخه عمر شرکت بر میزان مربوط بودن معیارهای ریسک را مورد بررسی قرار داد . دوره زمانی این تحقیق از 1991 تا 2004 و نمونه آماری شامل 15706سال- شرکت در مرحله رشد ،5226 سال - شرکت در مرحله بلوغ و 5262 سال- شرکت در مرحله افول قرار داشتند. نتایج حاکی از آن بود که میزان مربوط بودن و نیز توان توضیحی افزاینده معیارهای ریسک در مراحل مختلف چرخه عمر تفاوت معناداری با هم دارند. توان توضیحی افزاینده معیارهای ریسک در مرحله افول دارای بیشترین مقدار و در مرحله بلوغ دارای کمترین مقدار می باشند.
