بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه ضرورت توجه به ابعاد اخلاقی در بسیاری از مسائل تصمیمگیری که در سطوح مختلف جهانی، کشوری، منطقهای یا سازمان مطرح میشود، به امری انکارناپذیر تبدیل شده است.اخلاقیات مجموعه اصول ومعیارهای اخلاقی جهت دهنده رفتار تعریف شده است و فرآیندی است که از طریق آن در مورد درست یا غلط بودن رفتار خاصی قضاوت میکنیم، اخلاق، مسئولیتپذیری درقبال حقوق افراد جامعه است و مراد از مسئولیتپذیری اخلاقی پایبندی به حقوق ذینفعان است. در این مقاله به تعاریف مسئولیت پذیری اجتماعی و اخلاق کسب و کار سازمانی و زیر مجموعه ها و ارتباط این دو مقوله پرداخته شده و معیارهای اخلاقی به عنوان احساس مسئولیت دربرابر حکومت، مسئولیت فردی و اجتماعی،دوراندیشی وخیرخواهی مورد توجه قرار گرفته و به طور تلفیقی فرد رادر سازمان از نظر ارزشی-اخلاقی به تصمیمگیری صحیح قادر میسازد
.نتایج بدست آمده از این مقاله حاکی از این است کهبه هر اندازه که فرد از روحیه مسئولیت پذیری برخوردار باشد به همان اندازه در تامین خواسته ها و رفاه حال افرادی که عهده دار خدمت رسانی به آن هاست، کارآمد تر و اخلاقی تر عمل خواهد کرد.در نهایت رعایت اخلاق کسب و کارها و مسئولیت اجتماعی از سوی سازمان سبب افزایش مشروعیت اقدامات سازمانی و بهبود مزیت رقابتی شده و موفقیت سازمان را به همراه میآورد.
.1 مقدمه
امروزه ضرورت توجه به ابعاد اخلاقی در بسیاری از مسائل تصمیمگیری که در سطوح مختلف جهانی، کشوری، منطقهای و یا سازمان مطرح میشود به امری انکارپذیر تبدیل شده است. تحولاتی نظیر جهانی سازی، گسترش ارتباطات، ظهور و توسعه شرکتهای بزرگ چند ملیتی، بازارهای بزرگ مالی و. . . موجب درهم تنیده شدن منافع جوامعی شده است که پیش از این تأثیرگذاری چندانی برهم نداشته اند. از این رو در دوران ما نتیجه اقدامات و تصمیمات جوامع مختلف بیش از هر زمان دیگری برجوامع دیگرو همچنین بر نسل های آتی تاثیرگذار است.
اخلاقیات به عنوان سیستمی از ارزشها و بایدها و نبایدهاتعریف میشود که بر اساس آن نیک وبدهای سازمان مشخص و عمل بد از خوب متمایز میشود
با اتکا به اصول اخلاقی ، مدیران قادر میشوند تاتصمیم بگیرند که چه چیزی خوب و چه چیزی نادرست است. چه کسی در سازمان به راه درست میرود و چه کسی راه نادرست میپیماید. بنابراین مدیر در انجام وظایف خود نظیر تصمیمگیری، ارزش یابی، نظارت، تشویق و تنبیهبدون وجود یک نظام اخلاقی در سازمان نمی تواند با قاطعیت عمل کند.
اخلاق، مسئولیتپذیری در قبال حقوق افراد جامعه است و مراد از مسئولیتپذیری اخلاقی پایبندی به حقوق ذی نفعان است به تعبیری اخلاق سازمانی، مسئولیتپذیری سازمان در قبال حقوق همهعناصر محیط درونی و برونی و رعایت حقوق همه صاحبان حق بر ذینفعان است
مسؤولیتپذیری اجتماعی تدابیر و رفتارهای تجاری در حوزه های کارگری، مصرف کننده ها، حمایت های زیست محیطی، حقوق بشر، ضوابط رفتاری، اخلاقی، فعالیت های اجتماعی و خیرخواهی سازمانی را شامل میشود - . - 3 در این مقاله به تعاریف مسئولیت پذیری اجتماعی و اخلاق کسب و کار سازمانی و زیر مجموعه ها و ارتباط این دو مقوله پرداخته شده و معیارهای اخلاقی به عنوان احساس مسئولیت در برابر حکومت، مسئولیت فردی و اجتماعی، دوراندیشی وخیرخواهی مورد توجه قرار گرفته که به طور تلفیقی فرد را در سازمان از نظر ارزشی-اخلاقی به تصمیمگیری صحیح قادر میسازد.
نتایج بدست آمده از این مقاله حاکی از این است که به هر میزان که یک فرد در انجام وظایف خود مسئولانه تر عمل نماید، به همان میزان نیز از وجدان کاری بر خوردار است که این وجدان بیدار به او این اجازه را نمی دهد که بر خلاف اخلاق کار حرفه ای عمل نماید، بنابراین مسئولیت پذیری اجتماعی سبب افزایش پایبندی به اخلاقیات خواهد شد.مسئولیت اجتماعی رفتاری اخلاقی و پاسخگو نسبت به تبعات سازمانی در قبال تمامی ذی نفعان است یعنی اثر بخشی این امر در تحقق خواسته های ذی نفعان و رضایت مندی آنان است.یعنی مسئولیت پذیری اجتماعی به نوعی به رعایت اخلاق کسب و کار - که همان انجام کار درست در حیطه میئولیت هاست - منجر می شود.
با توجه به ویژگی مثبت، موثر و سازنده بعد مسئولیت پذیری، سازمان باید در جهت حفظ این خصیصه مطلوب و ارتقای سطح آن تلاش ورزد، این مهم از طریق شناسایی افراد منظم، سخت کوش و وقت شناس و تقدیر از تلاش آنان به منظور ایجاد انگیزه - در جهت حفظ بعد مسئولیت پذیری - و در پی آن بهبود اخلاق کسب و کار، انجام پذیرد.
.2 اخلاق
اخلاق در لغت جمع واژه خلق به معنی خوی هاست - . - 4 ودر اصطلاح، علم مطالعه و ارزش گذاری خوی هاست. اخلاقیات مجموعه ی اصول و معیارهای اخلاقی جهت دهنده رفتار تعریف شده است که در دهه های اخیر جایگاه در خور توجهی در مدیریت پیدا کرده است. اخلاقیات فرآیندی است که از طریق آن در مورد درست یا غلط بودن رفتار خاصی قضاوت میکنیم - . - 5 اخلاق در مدیریت بر این اساس است که روابط ما با جامعهای که در آن فعالیت داریم چگونه است و باید چگونه باشد
استاد مطهری در حوزه اخلاق دستوری، نظریه بدیع و متقنی به نام »نظریه پرستش« را ارائه مینماید - . - 7 بر این اساس، انسان به همان میزان که خدا را نا آگاهانه پرستش میکند، نا آگاهانه هم از برخی قوانین الهی که در فطرت انسان است، پیروی میکند
انسان دارای دو نوع شعور ظاهر و شعور باطن - شعورمفغول عنه - است. کار اخلاقی که انسان خود آگاه یا نا خودآگاه انجام میدهد، نوعی پرستش در آن نهفته است؛اما تفاوت انسانها در خدا شناسی در مر حله آگاهانه است - . - 9 لذا پیغمبران برای همین آمده اند تا ما را به فطرت خود سوق دهند وآن شعور نا آگاهانه و آن امر فطری را تبدیل به یک امر آگاهانه نمایند.
برای ارائه یک تئوری عملیاتی، نیازمند تعریفی عملیاتی از اخلاق که همسو بافلسفه اخلاق اسلامی باشد، هستیم. لذابه بحث اخلاق کاربریٌمعطوف میشویم و صرف نظر از تعاریف متعدد آن، حوزه تعریفی عملیاتی که هم خوان با آموزهها وفلسفه اخلاق اسلامی باشد، ارائه خواهیم کرد.
تعریف کاربردی از اخلاق در این پژوهش تعریف زیر میباشد که از نظر نگارندگان منطبق و همسو با آموزه های اسلامی و فلسفه اخلاق اسلامی است.اخلاق عبارت است از:الگوی رفتار ارتباطی پایدار درون شخصی و برون شخصی مبتنی بر رعایت حقوق تمامی ذی حقان طرف ارتباط
روشن است که برای اجرای حق، چارهای جز گره زدن آن با تکلیف دیگران نیست - . - 12 بنابراین به اخلاق حق-تکلیف خواهیم رسید. شخص اخلاقی فردی است که شناسایی و رعایت تمامی حقوق صاحبان حق را وظیفه خود بداند و بدان عمل نماید.
.3 اخلاق کسب و کار
تعریف مورد کاربرد از اخلاق در پژوهش حاضر که مبنای تعریف اخلاق کسب و کار نیز قرار گرفته است، تعریف اخلاق مبتنی بر حق یا اخلاق حق محورٍ بوده، که براساس آن اخلاق را الگوی رفتار ارتباطی پایدار درون شخصی و برون شخصی مبتنی بر رعایت حقوق طرف ارتباط تعریف مینمایند
دو مفهوم اخلاق و کسب و کار برای سالها به صورت دو مقوله مستقل و جدا از هم در نظر گرفته میشدند، فلسفه اخلاق و دین شناسی در یک جهت، و رفتار سازمانی به عنوان رشتهای کاربردیدر جهت دیگر، به صورت مستقل از یکدیگر رشد مییافتند - . - 14 لیکن امروزه با گسترش مفهوم اخلاق و توسعه مفاهیمی چون حرفهای گرایی در سازمانهاو مشاغل، پیوند و همسویی این دو شاخه علمی قابل مشاهده است. طبق تعریف اخلاق کسب و کار عبارتست از مطالعه موقعیت، فعالیتها و تصمیمات ماخوذه در حیطه کسب و کار در شرایطی که مسأله صحیح و غلط - حق و باطل - در آن در نظر گرفته شود
به عبارت دیگر اخلاق کسب و کار به دنبال ایجاد نگرش و راهنمایی اخلاقی - رویکرد حق محور - برای افراد و شاغلین کسب و کار میباشد. میتوان گفت اخلاق کسب و کار شاخهای میان رشتهای از علم بوده که موضوع آن نحوه رویارویی فرد - واحد - با دوراهی اخلاقیَایجاد شده در محیط کسب و کار میباشد
لذا وقتی در کسب و کار میتوان اخلاقی ماند، که ابزارها و روشهای کارآمد کسب و کار اخلاقیبرگزیده شود و چنین امری در گرو تصور صحیح از مفهوم اخلاق کسب و کار است. مدیران متناسب با برداشت خود از اخلاق به ترویج آن پرداخته اند. تصویر نارسا اقدام ناقص را در پی دارد. بنابراین قبل از هر بحثی در باب اخلاق کسب و کار، باید تصور خود را از آن مورد نقادی قرار داده و از وضوح، دقت و کامل بودن آن سوال شود
براساس تعریف کاربردی ارائه شده، اخلاق کسب و کار میتواند بیانگر حقوق هر یک از ذی نفعان سازمان، بخش، واحد، کارکنان و غیره با نگرشی 360درجه به محیط باشد. شکل 1 نمونهای از منشور 7 وجهی اخلاق کسب و کار را برای سازمان نشان میدهد.
شکل :1 نمونه منشور 7 وجهی اخلاق کسب و کار سازمان
کارول در هرم مسئولیت اجتماعیٌخود سطوح مختلف سازمانهاو کسب و کارهای اخلاقی را از پایین به بالا بدین صورت معرفی نموده: سطح اول: - مسئولیتپذیری اقتصادی - اینسازمانهابه یجاد سود و ارزش افزوده، به صورت سازگار با سایر کسب و کارهای محیط میپردازند.
سطح دوم: - مسئولیتپذیری قانونی - این سازمانهاکاملاً از قوانین کشوری و بینالمللی اطاعت کرده و با آن همخوانی دارند. سطح سوم: - مسئولیتپذیری اخلاقی - این سازمانهادر فعالیت های خود اخلاقی بوده و استانداردهای اخلاقی کشور میزبان و حتی استانداردهای جهانی را در فعالیتهای خود در نظر میگیرند. سطح چهارم: - مسئولیتپذیری نوع دوستانه - این سازمانهابه عنوان یک الگوی بینالمللی مطرح بوده و عالیترین استانداردهای کشور میزبانو حتی استانداردهای جهانی را درفعالیتهای خود در نظر گرفته و استانداردهای نوین اخلاقی را ارائه مینمایند. این هرم میتواند دیدگاهی نسبت به سطوح مختلف اخلاق کسب و کار برای افراد و سازمانهابه دست دهد
