بخشی از مقاله
بررسی رابطه فرهنگ سازمانی با مسئولیت پذیری اجتماعی
(مورد مطالعه: دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر )
چکیده:
هدف از این پژوهش بررسی رابطه فرهنگسازمانی با مسئولیتپذیری اجتماعی در دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر می باشد. فرضیه اصلی این پژوهش عبارتست از: بین فرهنگسازمانی و مسئولیتپذیری اجتماعی در دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر رابطه معناداری وجود دارد. به همین منظور فرهنگ به عنوان متغیر مستقل و مسئولیت پذیری اجتماعی به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفته است.این پژوهش از نظر هدف از نوع کاربردی می باشد و روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل کارمندان و اساتید دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر به تعداد 186 نفر می باشد. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان و همکاران 125 می باشد. که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ای طبقه ای
متناسب با حجم نمونه انتخاب شده اند.
جهت جمع آوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد فرهنگ سازمانی- که دارای16 سوال 5 گزینه ای(مقیاس لیکرت) و پرسشنامه استاندارد مسئولیت پذیری اجتماعی- که دارای 20 سوال 5 گزینه ای(مقیاس لیکرت) می باشد. به علاوه روایی پرسشنامه توسط استادان راهنما و مشاور و تعدادی از متخصصین مورد تائید قرار گرفته است.جهت تجزیه و تحلیل
از نرم افزار spss و روش آمار توصیفی شامل شاخص های آماری(رسم جدول،فراوانی، نمودارها) و همچنین از آمار استنباطی شامل (همبستگی پیرسون) استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین فرهنگ سازمانی و مسئولیت پذیری اجتماعی در دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر رابطه معناداری وجود دارد.
واژههای کلیدی:
فرهنگسازمانی، مسئولیتپذیری اجتماعی، انعطافپذیری، مأموریتی، اخلاقی، بشردوستانه
-1 مقدمه
فرهنگسازمانی موضوعی است که به تازگی در دانش مـدیریت و در قلمرو رفتار سازمانی راه یافته است. به دنبال نظریات و تحقیقـات جدیـد در مدیریت، فرهنگ سازمانی دارای اهمیت روزافزونی شده و یکی از مباحث اصــلی و کــانونی مــدیریت را تشــکیل داده اســت. جمعیــت شناســان، جامعهشناسان و اخیراً روان شناسان و حتی اقتصاددانان توجه خاصی به این مبحث نو و مهم در مدیریت مبذول داشته و در شناسـایی نقـش و اهمیـت آن نظریــههــا و تحقیقــات زیــادی را بــه وجــود آورده و در حــل مســائل و مشکلات مـدیریت بـه کـار گرفتـهانـد. بـا بررسـی کـه توسـط گروهـی از اندیشمندان علم مدیریت به عمل آمده فرهنـگسـازمانی بـهعنـوان یکـی از مؤثرترین عوامل پیشرفت و توسعه کشورها شناختهشده است. بهطـوریکـه بسیاری از پژوهشـگران معتقدنـد کـه موفقیـت کشـور ژاپـن در صـنعت و مدیریت یکی از علل مهم توجه آنها به فرهنگسازمانی است.
فرهنگسازمانی بهعنوان مجموعهای از باورها و ارزشهای مشترک بر رفتار و اندیشه اعضای سازمان اثر میگذارد و میتوان نقطه شروعی برای حرکت و پویایی و یا مانعی درراه پیشرفت به شمار آید. فرهنگسازمانی از اساسیترین زمینههای تغییر و تحول در سازمان است نظر به اینکه برنامههای جدید تحول بیشتر به تحول بنیادی سازمانی نگاه میکند ازاینرو هدف این برنامهها تغییر و تحول فرهنگ سازمان بهعنوان زیربنا به بستر تحول است .[1]
هر سازمان، شخصیتی به نام فرهنگسازمانی دارد.[2] فرهنگ سازمانی توسط عوامل مختلفی از قبیل جامعه، فنآوری، بازار و رقابت شکل میگیرد؛ بنابراین، هرجامعه، سازمان و حتی واحد سازمانی فرهنگ سازمانی خاص خود را دارد.[3]
با توسعه فرهنگ سازمانی قوی و موثر، سازمان ها می توانند عملکرد موثری بدست آورند. .[4]و هدف از تبین فرهنگ سازمانی شناساندن آن به افراد سازمان و ایجاد راهکارهای مناسب برای حل مشکلات درون و برون سازمان می باشد.[5]
پیتر دراکر یکی از برجستهترین صاحبنظران مدیریت دراینباره میگوید که سازمانهای خصوصی بهمنظور حفظ مشروعیت خود و بقاء در محیط، باید قبول کنند که نقش و وظیفه عمومی و اجتماعی نیز دارند. این نقش اجتماعی از این اصل پذیرفتهشده نشأت میگیرد که: ((هر فردی مسئول رفتار خود است و چنانچه از طرف وی، خواه بهطور عمد و یا غیر عمد، صدمهای به دیگران وارد شود، باید پاسخگو باشد.)) سازمانها نیز از این مقوله مستثنی نیستند و باید پاسخگوی تأثیرات اجتماعی نامطلوب خود باشند.
-2 بیان مسئله
فرهنــگ مناســب کــاری بــهخــوبی بــین مــدیریت و کارکنــان گسترشیافته باشد به تحکیم تعهـد سـازمانی، ارتقـاء اخلاقیـات، عملکـرد کاراتر و بهطور عموم بهرهوری بالاتر منجر مـی شـود. نکتـه مهـم در رابطـه بافرهنگ این است که هر یک از کارکنان سـازمان، منبـع بـالقوه تفسـیر و تحول و بهبود سازمانی نیز هست؛ بنابراین، کسانی که فرهنگ را از این دید بررسی میکنند. توصیه مینمایند که بایـد نسـبت بـه فرهنـگ هـا آگـاهی حاصل نمود و سعی در کنترل آن ها شود یـا اینکـه آن هـا را قالـببنـدی و محصور نمود [6] .ازنظر فورد مسئولیت پذیری اجتماعی، پیـروی از قـوانین اجتماعی و برآوردن انتظارات است که جامعـه از فـرد دارد. ایـن قـوانین از نقشهای اجتماعی استنباط شده و درواقع بیانکننده هنجارهای فرهنگی و اجتماعی است و چگونگی و میزان تعهد و التزام فرد نسبت بـه افـراد دیگـر جامعه را نشان میدهد .]7[
2
بنابراین مسئله بزرگ بسیاری از فضاهای اداری و دانشگاهی در جامعه ما فرهنگسازمانی موجود است. که به دلیل اثرگذاری قوی که میتواند بر رفتار و عملکرد کارمندان و اساتید داشته باشد و همچنین نقش فرهنگهای مختلف در افزایش اثربخشی، کارایی و مسئولیتپذیری کارکنان دارد. لذا گسترش مسئولیتپذیری اجتماعی در سطح دانشگاها و مراکز آموزش عالی در ایران که خود با توجه به نقش این مراکز در تربیت نسل آینده این سرزمین و جایگاه والای آن در بین مردم نقش بسیار مهم دارد. بنابراین بر خود لازم دیدم که به بررسی این مطلب را در دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر بپردازم، که چگونه میتواند فرهنگسازمانی مناسب را در جامعه گسترش داده و بررسی نقشی که فرهنگ مناسب موجود در سازمان بر مسئولیتپذیری کارکنان دارد. بررسی رابطه فرهنگسازمانی با مسئولیتپذیری اجتماعی در دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر مطلبی است که قصد داریم در این تحقیق به یاری پروردگار به آن دستیابیم.
-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
در چند سال گذشته با توجه به رشد سریع صنعت و بازرگانی در بیشتر کشورها، فرهنگسازمانی بهعنوان یکی از عوامل مؤثر در این پیشرفت شناختهشده است. فرهنگسازمانی که پیوندی نزدیک بافرهنگ عمومی جامعه دارد بخش گستردهای از رفتار و بالندگی سازمانی را میپوشاند و برای پدید آوردن دگرگونی و پایداری رفتار مطلوب و سنجیده از آن کمکهای مؤثر گرفته میشود[8] مسئولیتپذیری اجتماعی از مهمترین و هدفمندترین بخش تربیت آدمی است که اثرات آن را بهگونهای همهجانبه میتوان در زندگی انسانها و در ابعاد مختلف فکری، اجتماعی، مذهبی، هنری و اخلاقی آن مشاهده کرد؛ بنابراین آموزش مسئولیتپذیری اجتماعی بر آگاهی شهروندان از مشکلات محیط اطراف خود میافزاید. [9]
یکی از کلیدیترین عوامل موفقیت و شکست هر سازمانی،
فرهنگ آن سازمان میباشد. فرهنگسازمانی بر تمام جنبههای سازمان تأثیرگذار است و بر اساس اعتقادات و ارزشهای مشترک، به سازمانها قدرت میبخشد، و عامل مؤثر در ترویج خلاقیت و نوآوری در سازمان میباشد. لذا با توجه به نقش و اهمیت فرهنگسازمانی در جامعه، شاید پرداختن به این موضوع از مهمترین اولویتهای پژوهشی باشد که در تحقیق حاضر قصد پرداختن به آن را داریم. که تا چه حد فرهنگسازمانی با مسئولیتپذیری اجتماعی در دانشگاههای مهم است. و این مسئله را در دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر بهصورت موشکافانه بررسی خواهیم نمود.
تعاریف واژهها و اصطلاحات تخصصی:
فرهنگ: 1 فرهنگ عبارت است از باورهای نهفتهای که افراد مشترکاً آموختهاند و رفتارهای روزمره خود را بر پایه آن تنظیم میکنند .[10]
فرهنگسازمانی:2 فرهنگ سازمانی(( مجموعه ای از ارزش های کلیدی، باورهای راهنما، و تفاوت های است که در اعضای یک سازمان مشترک است.[11]
مسئولیت اجتماعی:3 مک ویلیامز و سیگل مسئولیت اجتماعی را چنین تعریف نمودهاند ((اقداماتی برای بهبود رفاه جامعه، فراتر از منافع شرکت و الزامات قانونی)) .[12]
-4 فرضیات پژوهش عبارتند از:
1-4 فرضیه اصلی: بین فرهنگسازمانی و مسئولیتپذیری اجتماعی در دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر رابطه معناداری وجود دارد.
3
2-4 فرضیات فرعی:
-1 بین فرهنگ انعطافپذیری و مسئولیتپذیری اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد.
-2 بین فرهنگ مشارکتی و مسئولیتپذیری اجتماعی رابطه
-5 روش تحقیق:
این تحقیق از نوع توصیفی استنباطی از نوع همبستگی و از لحاظ هدف از نوع کاربردی می باشد.جامعه آماری پژوهش را کلیه کارکنان و اساتید دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر تشکیل می دهد که با توجه به جدول مورگان نمونه ای به حجم 125 نفر به روش تصادفی-طبقه ای متناسب با حجم کارکنان از بین 186 نفر انتخاب شدند. ابزار پژوهش عبارتند از پرسشنامه استاندارد فرهنگ سازمانی ریچارد ال دفت که چهار نوع فرهنگ انعطاف پذیری،فرهنگ مشارکتی، فرهنگ ماموریتی و فرهنگ بوروکراتیک را در برمی گیرد، که شامل 16 سوال پنج گزینه ای که به صورت کاملا مخالف1،مخالف2،بی نظر3،موافق4،کاملا موافق5،می باشد.پرسشنامه استاندارد مسئولیت پذیری اجتماعی کارول که چهارنوع مسئولیت پذیری اقتصادی،قانونی،اخلاقی و بشر دوستانه را در برمی گیرد. دارای 20 سوال پنج گزینه ای که به صورت کاملا مخالف1،مخالف2،بی نظر3،موافق4،کاملا موافق5،می باشد.که هر دو پرسشنامه توسط کارکنان پاسخ داده شده اند. روایی پرسشنامه ها به وسیله استاد راهنما و مشاور و دیگر اساتید مورد تائید قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ به ترتیب برای پرسشنامه فرهنگ سازمانی 0/754و پرسشنامه مسئولیت پذیری اجتماعی0/898 به دست آمد.
معناداری وجود دارد.
-3 بین فرهنگ مأموریتی و مسئولیتپذیری اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد.
-4 بین فرهنگ بوروکراتیک و مسئولیتپذیری اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد.
به همین منظوردر پژوهش حاضر برای توصیف داده ها و مشاهدات از روش های توصیفی جداول توزیع فراوانی،نمودارهای توصیفی و شاخص های مرکزی(نظیر میانگین،مد، نما) و شاخص های پراکندگی (نظیر واریانس و انحراف معیار) استفاده گردیده است. در بخش استنباطی از آزمون همبستگی پیرسون استفاده گردیده است.همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده شده است.
-6 یافته ها
فرضیه اصلی: بین فرهنگسازمانی و مسئولیتپـذیری اجتمـاعی در دانشگاه پیام نور شهرستان ملایر رابطه معناداری وجود دارد.
جدول : 1-6 ضریب همبستگی بین فرهنگسازمانی
مسئولیتپذیری اجتماعی
تعداد سطح معناداری ضریب همبستگی
186 0/000 0/546
می
چنانچه ملاحظه می شود ضریب همبستگی پیرسون0/546
باشدکه سطح معناداری آن((0/000 کوچکتر از از مقدار مفروض α=0/05
نتیجه میگیریم فرض صفر رد میشود و فرض تحقیق مورد تائید است. با توجه به اینکه همبستگی مثبت میباشد. میتوان گفت هرچه فرهنگ سازمانی بیشتر می شود مسئولیت پذیری اجتماعی کارکنان نیز بیشتر می
